Giáo dục với sứ mệnh đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho quốc gia

Ảnh minh hoạ (Nguồn: Internet)

Đặt nền tảng cho nhân lực công nghệ cao

Trong nhiều năm qua, giáo dục và đào tạo đã được xác định là quốc sách hàng đầu, nhưng thực tế vẫn còn một số hạn chế trong việc hình thành nguồn nhân lực tinh hoa, đặc biệt là ở những lĩnh vực đòi hỏi chuyên môn cao như khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học. Đào tạo chưa gắn kết chặt chẽ với nhu cầu công nghệ cao và thực tiễn sản xuất, chương trình còn thiếu tính hiện đại, đội ngũ giảng viên giỏi chưa đủ về số lượng lẫn chất lượng, trong khi cơ sở vật chất, phòng thí nghiệm và nguồn lực đầu tư còn thiếu hụt. Những hạn chế này đang trở thành rào cản cho quá trình tạo ra lực lượng lao động có khả năng cạnh tranh quốc tế.

Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1002/QĐ-TTg ngày 24/5/2025 phê duyệt Đề án đào tạo nguồn nhân lực phục vụ phát triển công nghệ cao giai đoạn 2025-2035, định hướng đến năm 2045. Đề án đặt mục tiêu chuẩn bị nguồn nhân lực STEM có trình độ chuyên môn, kỹ thuật cao đáp ứng nhu cầu mở rộng đầu tư phát triển các lĩnh vực công nghệ cao. Trên cơ sở này, Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành Công văn số 5695/BGDĐT-GDĐH chỉ đạo các cơ sở giáo dục đại học xây dựng kế hoạch thực hiện cụ thể, phù hợp với mục tiêu, định hướng phát triển, năng lực đào tạo và nghiên cứu để thực hiện Đề án nêu trên. Trước đó, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 71/NQ-TW về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo, đề cao giáo dục công bằng, toàn diện, đồng thời coi việc phát triển nhân lực chất lượng cao là mục tiêu then chốt để đưa đất nước bứt phá. Những chính sách này đã tạo ra hành lang pháp lý mạnh mẽ, thể hiện quyết tâm chính trị cao và khẳng định vai trò trụ cột của giáo dục trong phát triển kinh tế - xã hội.

Những điểm mới trong đào tạo nhân lực chất lượng cao

Bộ Giáo dục và Đào tạo yêu cầu các cơ sở giáo dục đại học đổi mới chương trình đào tạo ngành STEM và công nghệ chiến lược theo chuẩn mực quốc tế. Các ngành trí tuệ nhân tạo, khoa học dữ liệu, công nghệ sinh học, công nghê vật liệu mới… được ưu tiên đầu tư, phát triển mạnh cả ở bậc đại học và sau đại học. Sự thay đổi trong nội dung đào tạo này giúp bám sát tiến bộ khoa học toàn cầu.

Phương thức đào tạo cũng được đa dạng hoá. Các trường đại học được yêu cầu lập kế hoạch và tổ chức tuyển sinh, đào tạo các chương trình đào tạo kỹ sư, thạc sĩ tài năng từ năm 2025 tới 2035, mời giảng viên giỏi tham gia, áp dụng các phương pháp đào tạo hiện đại và công nghệ tiên tiến, bảo đảm các mục tiêu đề ra trong từng giai đoạn. Phương thức tuyển sinh đối với tất cả chương trình đào tạo kỹ sư, thạc sĩ tài năng; phương thức xét tuyển đối với đào tạo tiến sĩ theo từng ngành, nhóm ngành… cần phải thống nhất. Cơ sở giáo dục đại học gắn kết chặt chẽ đào tạo với nghiên cứu khoa học và sáng tạo công nghệ, ươm tạo và phát triển nhóm nghiên cứu mạnh, nhất là các nhóm nghiên cứu liên ngành, liên trường.

Ngoài vai trò của nhà trường, Đề án cũng nhấn mạnh sự tham gia của doanh nghiệp và các viện nghiên cứu. Doanh nghiệp không chỉ là nơi tiếp nhận sinh viên thực tập mà còn là đối tác cùng tham gia xây dựng chương trình, đồng hướng dẫn nghiên cứu, đồng tài trợ học bổng và đặt hàng đề tài khoa học. Đây là giải pháp để quá trình đào tạo gắn với quá trình sản xuất tri thức và sản phẩm ứng dụng thực tiễn.

Nâng cao năng lực đội ngũ giảng viên và nhà khoa học là trụ cột quan trọng. Chính sách ưu tiên tuyển dụng, đãi ngộ xứng đáng cho giảng viên STEM, khuyến khích chuyên gia quốc tế, du học sinh trở về nước được đặt ra như điều kiện tiên quyết để giữ chân và phát triển nhân tài. Đầu tư cơ sở vật chất và hệ sinh thái nghiên cứu - đổi mới sáng tạo là nền tảng để triển khai thành công. Phòng thí nghiệm công nghệ cao, học liệu số, nền tảng trí tuệ nhân tạo và hệ thống thực hành ảo sẽ trở thành công cụ để nâng cao năng lực tự học, tự nghiên cứu của sinh viên.

Để những chủ trương này tạo ra đột phá, cần có khung pháp lý và chính sách ổn định, dài hạn nhằm bảo đảm các chương trình tài năng và ngành công nghệ chiến lược được duy trì liên tục, gắn chặt với thực tiễn và hệ thống pháp luật. Các trường đại học phải đổi mới toàn diện chương trình, phương thức đào tạo, tăng cường trải nghiệm, nghiên cứu và hợp tác quốc tế. Đồng thời, hợp tác với doanh nghiệp, viện nghiên cứu cần trở thành yêu cầu bắt buộc, giám sát, đánh giá chất lượng và công khai kết quả một cách nghiêm túc để tạo động lực nâng cao uy tín, hiệu quả đào tạo.

Nghị quyết số 71/NQ-TW và Đề án đào tạo nguồn nhân lực phục vụ phát triển công nghệ cao cho thấy rõ: để Việt Nam bứt phá, không có con đường nào khác ngoài đầu tư cho giáo dục, đặt trọng tâm vào đào tạo nhân lực chất lượng cao. Đây không chỉ là trách nhiệm của ngành giáo dục mà còn là nhiệm vụ chung của toàn bộ hệ thống chính trị, của các trường đại học, doanh nghiệp và xã hội.

Một nền giáo dục đổi mới, gắn kết thực tiễn, hội nhập quốc tế sẽ đào tạo nên nguồn nhân lực chất lượng cao, dẫn dắt sự phát triển của đất nước. Đó cũng là con đường để thực hiện khát vọng đưa Việt Nam trở thành quốc gia phát triển, hùng cường, thịnh vượng.

Hà Giang

Tài liệu tham khảo:

Bộ GDĐT (2025). Công văn số 5695/BGDĐT-GDĐH về việc triển khai thực hiện Đề án đào tạo nguồn nhân lực phục vụ phát triển công nghệ cao giai đoạn 2025-2035 và định hướng tới năm 2045. https://moet.gov.vn/van-ban/vbdh/Pages/chi-tiet-van-ban.aspx?ItemID=4051