Đẩy mạnh tự chủ - phân luồng - gắn kết với doanh nghiệp để nâng cao chất lượng giáo dục nghề nghiệp

Ảnh minh hoạ

Tự chủ để bứt phá chất lượng

Trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0, việc nâng cao chất lượng giáo dục nghề nghiệp trở thành yêu cầu tất yếu. Nghị quyết số 71-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo đã mở ra một hướng đi mới khi trao quyền tự chủ đầy đủ, toàn diện cho các cơ sở giáo dục nghề nghiệp không phụ thuộc và mức độ tự chủ tài chính. Điều này có nghĩa là các trường nghề được quyền chủ động trong tất cả các lĩnh vực: từ xây dựng chương trình đào tạo, nghiên cứu khoa học, hợp tác quốc tế đến tổ chức nhân sự, tài chính và liên kết doanh nghiệp. Tự chủ giúp các cơ sở đào tạo trở nên linh hoạt hơn, có khả năng thích ứng nhanh với nhu cầu của thị trường lao động vốn luôn biến động, đồng thời khuyến khích sáng tạo trong quản trị và giảng dạy.

Đáng chú ý, Nghị quyết 71 cũng đặt ra những yêu cầu cụ thể nhằm bảo đảm quyền tự chủ đi đôi với trách nhiệm. Các cơ sở giáo dục nghề nghiệp phải tăng cường trách nhiệm giải trình trước xã hội, mình bạch về quản trị và tài chính, công khai kết quả đầu ra, chất lượng đào tạo và hiệu quả sử dụng nguồn lực. Bên cạnh đó, Nghị quyết nhấn mạnh vai trò của người đứng đầu: phải vừa là nhà quản trị chuyên nghiệp, vừa là hạt nhân chính trị, bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng trong quá trình vận hành tự chủ. Như vậy, tự chủ trong giáo dục nghề nghiệp không phải là buông lỏng quản lý, mà là cơ chế để các trường tự do sáng tạo trong khuôn khổ luật pháp, đồng thời chịu sự giám sát chặt chẽ từ xã hội và cơ quan quản lý nhà nước.

Thay đổi nhận thức xã hội

Một thay đổi quan trọng khác là sự chuyển dịch trong nhận thức xã hội về học nghề. Từ lâu, một số phụ huynh và học sinh xem đại học là con đường duy nhất để thành công, trong khi đó học nghề bị xem là “lựa chọn dự phòng” cho những ai không đủ điều kiện học tiếp. Điều này không chỉ gây áp lực lên hệ thống giáo dục đại học, mà còn làm sai lệch cơ cấu nhân lực, khi thị trường đang rất cần thợ lành nghề, kỹ thuật viên chất lượng cao.

Dự thảo Luật Giáo dục nghề nghiệp sửa đổi hướng tới việc tích hợp nghề với giáo dục phổ thông, theo đó, học sinh vừa có thể học nghề, vừa học văn hoá để đủ điều kiện học lên cao nếu có nguyện vọng. Đây là bước đi có ý nghĩa quan trọng trong đổi mới phân luồng sau trung học cơ sở và trung học phổ thông, giúp học sinh có thêm lựa chọn phù hợp với năng lực, sở trường.

Cùng với đó, việc gắn kết chặt chẽ giữa nhà trường và doanh nghiệp trở thành xu thế tất yếu. Khi doanh nghiệp tham gia ngay từ khâu thiết kế chương trình, tổ chức đào tạo, tiếp nhận học viên thực tập, người học sẽ được tiếp cận thực tế sản xuất, quen với quy trình công việc và rút ngắn khoảng cách giữa “học” và “làm”. Ngược lại, doanh nghiệp cũng được hưởng lợi khi có ngay nguồn lao động đã qua thực hành, tiết kiệm chi phí đào tạo lại. Cơ chế hợp tác đôi bên cùng có lợi này không chỉ nâng cao chất lượng đào tạo mà còn làm thay đổi nhận thức của xã hội về giáo dục nghề nghiệp.

Những chủ trương mới tạo ra cơ hội nhưng cũng đặt ra hàng loạt thách thức. Hiện nay, chất lượng đào tạo nghề chưa đồng đều, nhiều trường thiếu trang thiết bị hiện đại, chưa cập nhật công nghệ tiên tiến, dẫn tới khoảng cách lớn giữa yêu cầu công việc và kỹ năng người học. Năng lực đội ngũ giảng viên và quản lý cũng cần nâng cao để theo kịp yêu cầu đổi mới. Một vấn đề khác là cơ chế tài chính và trách nhiệm giải trình. Tự chủ không có nghĩa là buông lỏng, mà cần cơ chế công khai, minh bạch để xã hội, người học và doanh nghiệp có thể giám sát.

Nâng cao chất lượng giáo dục nghề nghiệp không chỉ là nhiệm vụ của ngành Giáo dục mà là yêu cầu phát triển quốc gia trong thời kỳ hội nhập và chuyển đổi số. Nghị quyết số 71 cùng những định hướng sửa đổi Luật Giáo dục nghề nghiệp đã mở ra cánh cửa mới cho tự chủ, phân luồng hiệu quả và gắn kết chặt chẽ với doanh nghiệp. Nhưng để chính sách đi vào thực tế, cần một hệ thống giải pháp đồng bộ, từ hoàn thiện pháp lý, nâng cao năng lực quản trị, đầu tư cơ sở vật chất đến thay đổi nhận thức xã hội. Nếu thực hiện tốt, giáo dục nghề nghiệp sẽ thực sự trở thành “lựa chọn đầu tiên” của nhiều học sinh, từ đó có thể cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh và bền vững của đất nước.

Hà Giang