Giáo dục nhân cách học sinh: Những yếu tố từ nhà trường

Ảnh minh hoạ

Đặt nền tảng cho giáo dục toàn diện

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng, những thay đổi về giá trị, quan điểm sống và tác động của công nghệ số đang đặt học sinh trước nhiều thách thức. Công dân thời đại mới không chỉ cần kiến thức, mà cần lý tưởng để định hướng, đạo đức để hành xử và lối sống lành mạnh để xây dựng một cộng đồng bền vững. Bộ Giáo dục và Đào tạo đã tổ chức biên soạn Tài liệu hướng dẫn giáo viên tích hợp nội dung giáo dục lý tưởng cách mạng đạo đức, lối sống trong các môn Giáo dục kinh tế và pháp luật, Ngữ văn, Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp. Nối tiếp Bộ "Tài liệu hướng dẫn tích hợp giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống và khơi dậy khát vọng cống hiến cho thanh niên, thiếu niên nhi đồng giai đoạn 2021-2030” là đa dạng hoá nội dung, phương pháp, hình thức giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức lối sống và khơi dậy khát vọng cống hiến cho thanh niên, thiếu niên, nhi đồng; Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ, giáo viên, giảng viên, cộng tác viên phụ trách công tác giáo dục thanh niên, thiếu niên và nhi đồng trong các cơ sở giáo dục.

Tài liệu gồm ba phần chính: lý luận chung về tích hợp và giáo dục đạo đức, lối sống; gợi ý nội dung cụ thể cho các môn học như Ngữ văn, Giáo dục kinh tế và pháp luật, Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp; hướng dẫn phương pháp, hình thức tổ chức tích hợp. Học sinh trung học phổ thông là đối tượng được nhấn mạnh vì đây là giai đoạn quan trọng để hình thành nhân cách và xây dựng các giá trị sống đúng đắn.

Một trong những nội dung cốt lõi của tài liệu là khung phẩm chất, năng lực mà học sinh trung học phổ thông cần hướng tới: yêu nước; nhân ái; chăm chỉ; trung thực; trách nhiệm. Cụ thể, trong môn Giáo dục Kinh tế và Pháp luật, tài liệu gợi ý cách tích hợp nội dung với thực tiễn kinh tế - trách nhiệm công dân trong hoạt động thị trường, sử dụng tín dụng, tiêu dùng có đạo đức, hiểu biết về chủ nghĩa xã hội, nghĩa vụ pháp luật; phân tích trường hợp vi phạm đạo đức trong kinh doanh, lạm phát, thất nghiệp… để từ đó học sinh không chỉ hiểu lý thuyết mà còn có tư duy thực tế. Ở môn Ngữ văn, các giá trị đạo đức được lồng ghép qua văn bản văn học, bài thơ, câu chuyện thực tế. Thông qua phân tích nhân vật, hoàn cảnh của tác phẩm… học sinh được giáo dục, phát triển cảm xúc và đạo đức. Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp tạo không gian để học sinh thử nghiệm, nhấn thức rõ ràng hơn về giá trị của bản thân, trách nhiệm với gia đình và xã hội.

Phương pháp, hình thức tổ chức và đánh giá

Để việc tích hợp được hiệu quả, một số nguyên tắc tích hợp được nhấn mạnh đó là không làm mất đặc trưng môn học, lựa chọn nội dung phù hợp, tránh lan man; phát huy kinh nghiệm thực tế của học sinh; phù hợp với đặc điểm tâm lý lứa tuổi, vùng miền. Việc tích hợp cũng được quy định thành nhiều cấp độ: liên hệ chủ đề, tích hợp bộ phận, tích hợp toàn phần. Giáo viên được hướng dẫn chọn mức phù hợp dựa trên chủ đề, nội dung môn học và điều kiện thực tế.

Các phương pháp tổ chức được mở rộng sang nhiều hình thức như học nhóm, thảo luận, phân tích tình huống thực tế; sử dụng công nghệ để hỗ trợ; liên hệ với văn hoá bản địa.

Đặc biệt, phần đánh giá không chỉ kiểm tra kiến thức mà bao gồm cả thái độ, hành vi. Việc đánh giá trung thực, trách nhiệm, lối sống của học sinh được khuyến khích thực hiện qua nhiều hình thức: quan sát, tự nhận xét, phản hồi giữa bạn bè, thầy cô và gia đình, qua việc học sinh thực hành trong hoạt động thực tế. Việc ghi nhận sự tiến bộ của học sinh được đặt lên hàng đầu.

Như vậy, việc ban hành hướng dẫn chi tiết việc tích hợp giáo dục lý tưởng, đạo đức, lối sống trong giảng dạy và hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp đã cung cấp cho giáo viên khung hành động rõ ràng hơn, có công cụ thực hành cụ thể hơn. Nếu thực hiện đúng, đây có thể là bước ngoặt góp phần thay đổi căn bản cách giáo dục nhân cách trong nhà trường. Đây cũng là nền tảng để xây dựng trường học hạnh phúc - nơi học sinh được phát triển toàn diện.

Hà Giang

Tài liệu tham khảo:

Bộ GDĐT (2025). Tài liệu hướng dẫn giáo viên tích hợp nội dung giáo dục lý tưởng cách mạng đạo đức, lối sống trong các môn Giáo dục kinh tế và pháp luật, Ngữ văn, Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp. https://xaydungchinhsach.chinhphu.vn/toan-van-tai-lieu-huong-dan-giao-vien-tich-hop-giao-duc-ly-tuong-dao-duc-loi-song-trong-giang-day-va-hoat-dong-trai-nghiem-huong-nghiep-119250911072914476.htm