Nhận thức và cách thức thực hành đánh giá của giáo viên tiểu học: Một nghiên cứu trường hợp tại Croatia

Trong tiến trình đổi mới giáo dục, đánh giá được xem là yếu tố trung tâm không chỉ nhằm đo lường thành tích học tập mà còn định hướng và hỗ trợ sự phát triển của học sinh. Tuy nhiên, sự chi phối của các hình thức đánh giá tổng kết khiến cho việc áp dụng đánh giá hình thành gặp nhiều thách thức. Việc tìm hiểu quan niệm của giáo viên về bản chất và mục đích của đánh giá, cùng cách thức họ thực hành trong giảng dạy, có ý nghĩa quan trọng đối với việc nâng cao chất lượng giáo dục và định hình chính sách đào tạo giáo viên.

Nghiên cứu được tiến hành trên 396 giáo viên tiểu học tại Croatia, bao gồm cả bậc tiểu học cơ bản (lớp 1-4) và bậc nâng cao (lớp 5-8). Dữ liệu thu thập thông qua bảng hỏi trực tuyến, dựa trên các công cụ chuẩn hóa quốc tế, nhằm khảo sát bốn nhóm quan niệm về đánh giá (độ tin cậy và tầm quan trọng, phát triển học sinh, đảm bảo chất lượng nhà trường và giáo viên, định hướng thi cử) và bốn nhóm thực hành (đánh giá vì học tập, đánh giá như một phần của học tập, đánh giá kết quả, chuẩn bị kỳ thi). Các phương pháp thống kê mô tả, phân tích tương quan, hồi quy và ANOVA được sử dụng để xử lý dữ liệu.

Kết quả chỉ ra rằng quan niệm của giáo viên mang tính đa chiều, dao động giữa việc coi đánh giá như công cụ hỗ trợ phát triển học sinh và như phương tiện chuẩn bị thi cử. Trong thực tiễn, giáo viên thường áp dụng mô hình kết hợp, vừa triển khai các hình thức phản hồi và tự đánh giá, vừa duy trì đánh giá tổng kết để đáp ứng yêu cầu thể chế. Phân tích hồi quy cho thấy niềm tin phát triển học sinh gắn liền với việc áp dụng nhiều hơn các chiến lược hình thành, trong khi định hướng thi cử liên quan chặt chẽ đến hoạt động chuẩn bị kỳ thi. Đáng chú ý, quan niệm về độ tin cậy của đánh giá có xu hướng gắn kết với các hình thức phản hồi và theo dõi quá trình hơn là thi cử.

Sự khác biệt theo đặc điểm cá nhân cũng được ghi nhận. Giáo viên có nhiều năm kinh nghiệm thường thiên về đánh giá tổng kết; giáo viên có danh hiệu “mentor” (giáo viên hướng dẫn) thể hiện mức độ áp dụng cao hơn các chiến lược hình thành; và giáo viên bậc cơ bản có xu hướng sử dụng đánh giá phản hồi, tự đánh giá nhiều hơn so với đồng nghiệp ở bậc nâng cao. Những khác biệt này phản ánh đặc thù môi trường dạy học: lớp học nhỏ, quan hệ gần gũi và chương trình tích hợp ở bậc cơ bản tạo điều kiện cho hình thức đánh giá mang tính phát triển, trong khi áp lực môn học và thi cử ở bậc nâng cao thúc đẩy cách tiếp cận tổng kết.

Nguồn: Pexels.com

Thảo luận kết quả cho thấy thực hành đánh giá của giáo viên là sự dung hòa giữa niềm tin cá nhân và ràng buộc thể chế. Mô hình “lai ghép” giữa đánh giá hình thành và tổng kết phản ánh nỗ lực vừa đáp ứng chuẩn mực quản lý, vừa tìm cách hỗ trợ tiến bộ của học sinh. Điều này nhấn mạnh nhu cầu phát triển nghề nghiệp liên tục, đặc biệt ở lĩnh vực đánh giá, giúp giáo viên có năng lực áp dụng các phương pháp hiện đại trong bối cảnh hạn chế nguồn lực và áp lực thi cử.

Nghiên cứu khẳng định rằng việc tăng cường đào tạo chuyên môn và hỗ trợ hệ thống là điều kiện tiên quyết để thúc đẩy đánh giá hình thành trong giáo dục tiểu học. Các chương trình bồi dưỡng cần được thiết kế theo nhu cầu đặc thù của từng cấp học, chú trọng kỹ năng phản hồi, thiết kế công cụ đánh giá và sử dụng công nghệ số. Đồng thời, cần thay đổi quan niệm xã hội về đánh giá, chuyển từ định hướng kiểm tra thành tích sang định hướng phát triển năng lực và phẩm chất học sinh. Tác giả cũng lưu ý hạn chế của nghiên cứu do phụ thuộc vào dữ liệu tự báo cáo, đồng thời gợi ý những nghiên cứu kết hợp phương pháp định tính như quan sát và phỏng vấn để phản ánh thực hành chính xác hơn.

Tóm lại, nghiên cứu cung cấp bằng chứng quan trọng về mối quan hệ giữa quan niệm và thực hành đánh giá của giáo viên tiểu học. Sự phổ biến của mô hình đánh giá kết hợp khẳng định vai trò trung tâm của bồi dưỡng nghề nghiệp và chính sách hỗ trợ trong việc tạo ra những thay đổi bền vững, hướng đến mục tiêu nâng cao chất lượng dạy học và sự phát triển toàn diện của học sinh.

Hoàng Dũng lược dịch

Nguồn:

Letina, A., Škugor, A., & Tomaš, S. (2025). Teachers’ perceptions and practices of assessment in primary schools. European Journal of Educational Research, 14(4), 1105-1121. https://doi.org/10.12973/eu-jer.14.4.1105