Ứng dụng GenAI giúp nâng cao kỹ năng đặt câu hỏi cho sinh viên Sư phạm toán

Trong bối cảnh trí tuệ nhân tạo tạo sinh (GenAI) đang tác động ngày càng mạnh mẽ đến giáo dục toàn cầu, việc tìm hiểu cách thức công cụ này có thể hỗ trợ đào tạo giáo viên trở thành vấn đề được quan tâm đặc biệt. Nghiên cứu này tập trung khảo sát nhận thức của sinh viên sư phạm toán khi ứng dụng GenAI, cụ thể là ChatGPT 4.0 và Student GPT, để rèn luyện kỹ năng đặt câu hỏi - một trong những năng lực quan trọng nhưng thường bị xem nhẹ trong quá trình đào tạo. “Đặt câu hỏi” được coi là công cụ sư phạm nền tảng trong dạy học toán, bởi sự khuyến khích học sinh tư duy phản biện, suy luận logic và giải quyết vấn đề. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu trước cho thấy sinh viên sư phạm thường thiếu cơ hội rèn luyện kỹ năng này và có xu hướng đặt câu hỏi ở mức kiểm tra kiến thức đơn giản thay vì khơi gợi sự hiểu biết sâu. Trong khi đó, việc tạo điều kiện thực hành đặt câu hỏi trong môi trường lớp học thật thường gặp hạn chế về thời gian, quy mô và cơ hội phản hồi. Sự xuất hiện của GenAI với khả năng mô phỏng tình huống, cung cấp phản hồi tức thì và tạo môi trường tập dượt an toàn mở ra một triển vọng mới cho việc khắc phục hạn chế này.

Nghiên cứu được triển khai nhằm trả lời hai câu hỏi chính: (1) Sinh viên sư phạm toán đánh giá thế nào về việc sử dụng GenAI trong phát triển kỹ năng đặt câu hỏi; (2) Nhận thức của họ thay đổi ra sao sau một học kỳ trải nghiệm. Để phân tích, nhóm tác giả sử dụng mô hình chấp nhận công nghệ (TAM) với bốn yếu tố: tính hữu ích, sự dễ sử dụng, tự hiệu quả và ý định hành vi. Đối tượng nghiên cứu gồm 6 sinh viên sư phạm toán tại một trường đại học công lập Hoa Kỳ, tham gia trong một học kỳ. Dữ liệu được thu thập qua phản hồi viết, khảo sát và phỏng vấn. Hoạt động học tập được triển khai theo ba giai đoạn: (1) Làm việc không sử dụng AI; (2) Ứng dụng ChatGPT 4.0 để xây dựng và chỉnh sửa câu hỏi; (3) Thực hành với Student GPT - công cụ mô phỏng học sinh. Thiết kế này cho phép so sánh hiệu quả giữa việc có và không có AI, đồng thời theo dõi sự thay đổi nhận thức theo thời gian.

Nguồn: Pexels.com

Kết quả phân tích cho thấy nhận thức của sinh viên thay đổi đáng kể trong quá trình trải nghiệm. Ban đầu họ hoài nghi về tính chính xác và độ phù hợp của ChatGPT, song khi kỹ năng viết prompt được cải thiện, AI dần được nhìn nhận như công cụ hữu ích để đa dạng hóa và phân loại câu hỏi theo khung sư phạm. Việc sử dụng Student GPT cũng mang lại cơ hội luyện tập trong tình huống giả lập, giúp nâng cao khả năng ứng biến và điều chỉnh chiến lược hỏi đáp. Nhìn chung, cả hai công cụ đều được đánh giá dễ sử dụng, dù vẫn có khó khăn ở giai đoạn đầu. Sinh viên cho biết họ tự tin hơn trong việc thiết kế câu hỏi nhờ phản hồi tức thì từ AI, đồng thời bày tỏ mong muốn tiếp tục ứng dụng trong giảng dạy tương lai, với điều kiện kết hợp đánh giá cá nhân để tránh lệ thuộc. Nghiên cứu cũng cho thấy sự khác biệt cá nhân: những người có kinh nghiệm giảng dạy sử dụng AI hiệu quả và chọn lọc hơn, trong khi người chưa có kinh nghiệm dễ phụ thuộc vào gợi ý, qua đó khẳng định vai trò quan trọng của nền tảng sư phạm trong khai thác GenAI.

Kết quả nghiên cứu khẳng định rằng sự thay đổi nhận thức của sinh viên không xuất phát từ trải nghiệm ngắn hạn mà từ quá trình tiếp xúc liên tục với AI cùng phản hồi có cấu trúc, giúp họ vượt qua hoài nghi ban đầu và nhận thấy tiềm năng công nghệ. Tuy vậy, một số hạn chế được ghi nhận như phản hồi của Student GPT chưa đủ chân thực hay nguy cơ phụ thuộc làm giảm tính sáng tạo. Từ đó, tác giả đề xuất các hàm ý quan trọng cho đào tạo giáo viên như: (1) Tích hợp GenAI có hệ thống vào đào tạo giáo viên như công cụ bổ trợ; (2) Rèn luyện kỹ năng viết prompt; (3) Phát huy vai trò định hướng và phản hồi của giảng viên; (4) Thiết kế hoạt động kết hợp AI với trải nghiệm thực tế nhằm cân bằng giữa công nghệ và năng lực sư phạm.

Như vậy, nghiên cứu khẳng định GenAI, tiêu biểu là ChatGPT và Student GPT, có tiềm năng hỗ trợ sinh viên sư phạm toán rèn luyện kỹ năng đặt câu hỏi. Qua trải nghiệm liên tục và có hướng dẫn, sinh viên dần hình thành nhận thức tích cực hơn, thể hiện ở sự gia tăng niềm tin, tự hiệu quả và mong muốn ứng dụng công nghệ trong giảng dạy. Tuy nhiên, tính xác thực của phản hồi AI, sự khác biệt về kinh nghiệm cá nhân và nguy cơ phụ thuộc vẫn là những thách thức cần lưu ý.

Hoàng Dũng lược dịch

Nguồn:

Zhuang, Y., & Zhang, S. (2025). Pre-service mathematics teachers’ perceptions of using GenAI for practicing teacher questioning: A semester-long study. Eurasia Journal of Mathematics, Science and Technology Education, 21(9), em2689. https://doi.org/10.29333/ejmste/16764