Thông điệp năm học mới 2025 - 2026: “Đổi mới tư duy giáo dục, tiên phong từ khối ngành Kinh tế”

Lễ Khai giảng năm học mới 2025 – 2026 và Kỷ niệm 80 năm ngành Giáo dục (Ảnh: TTTTSK - MOET)

Giáo dục – Nền tảng đột phá trong kỷ nguyên tri thức và công nghệ

Giáo sư Hoàng Văn Cường – Phó Chủ tịch Hội đồng Giáo sư Nhà nước – Nguyên Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế Quốc dân (Ảnh: NVCC)

Theo Giáo sư Hoàng Văn Cường, bước vào cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư với sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo và khoa học công nghệ hiện đại, con đường phát triển của Việt Nam không thể tiếp tục dựa vào “lao động cơ bắp” hay mô hình gia công, lắp ráp như trước. Để tránh rơi vào “bẫy thu nhập trung bình”, đất nước cần một bước phát triển đột phá dựa trên khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và trí tuệ con người.

Điều đó đồng nghĩa, giáo dục và đào tạo trở thành yếu tố then chốt. “Không có con đường nào khác để tích lũy và phát triển trí tuệ ngoài giáo dục. Từ bậc phổ thông đến đại học và sau đại học, giáo dục chính là môi trường nuôi dưỡng, khai sáng trí tuệ, giúp người học tự khám phá và sáng tạo tri thức mới. Chỉ khi đó, chúng ta mới có nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu của thời đại AI và công nghiệp 4.0”, ông nhấn mạnh.

Giáo sư Hoàng Văn Cường dẫn lời của Chủ tịch Hồ Chí Minh, năm 1945: "Non sông Việt Nam có thể trở nên tươi đẹp hay không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh quang để sánh vai các cường quốc năm châu được hay không, chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các cháu", để khẳng định tính cấp thiết của việc nâng cao chất lượng giáo dục trong giai đoạn hiện nay.

Nghị quyết số 71-NQ/TW – Cú hích chiến lược cho giáo dục đại học

Trong quá trình phát triển đất nước, Đảng và Nhà nước ta luôn coi giáo dục và đào tạo, cùng với khoa học và công nghệ là quốc sách hàng đầu. Nhiều chủ trương, chính sách lớn đã được ban hành, thúc đẩy giáo dục và đào tạo đổi mới, phát triển mạnh mẽ, đạt được những kết quả quan trọng. Ngày 22/8/2025, Tổng Bí thư Tô Lâm đã ký ban hành Nghị quyết của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo (Nghị quyết số 71-NQ/TW).

Nghị quyết số 71-NQ/TW đã đặt ra những mục tiêu lớn, thể hiện tầm nhìn chiến lược cho giáo dục đại học Việt Nam: đến năm 2030, có ít nhất 8 cơ sở giáo dục đại học lọt vào tốp 200 đại học hàng đầu châu Á; năm 2035, có 01 trường trong tốp 100 thế giới trong một số lĩnh vực theo các bảng xếp hạng quốc tế uy tín; và đến năm 2045, Việt Nam nằm trong nhóm 20 quốc gia có nền giáo dục tiên tiến hàng đầu.

Theo Giáo sư Hoàng Văn Cường, để đạt được mục tiêu này, các trường đại học không chỉ đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao mà còn phải trở thành trung tâm nghiên cứu khoa học, công nghệ quốc gia. Ông cho biết: “Hiện nay, các trường đại học đã đóng góp tới 75% công bố khoa học, sáng chế, phát minh trong cả nước. Trên thế giới, hầu hết các giải Nobel đều thuộc về những nhà khoa học gắn bó với đại học. Điều đó chứng minh, muốn nâng tầm vị thế quốc gia, đại học phải trở thành cái nôi sáng tạo.”

Đáng chú ý, Nghị quyết số 71 - NQ/TW cũng nhấn mạnh việc tăng cường đầu tư tài chính cho giáo dục đại học, ít nhất 3% ngân sách, thay vì mức 0,27% GDP hiện nay cùng với việc đẩy mạnh tự chủ đại học. Giáo sư Hoàng Văn Cường lưu ý: Cần phân biệt rõ “tự chủ đại học” với “tự chủ tài chính”, tránh quan niệm sai lệch coi tự chủ chỉ là tự lo kinh phí. “Nhà nước vẫn phải giữ vai trò chủ đạo trong đầu tư, trong khi các trường được trao quyền tự chủ thực sự về học thuật, tổ chức, nhân sự để phát huy sáng tạo”, ông nói.

Khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo – Thước đo thành công của giáo dục

Một trong những yêu cầu trọng tâm của giáo dục hiện đại là nuôi dưỡng tinh thần khởi nghiệp. Theo Giáo sư Hoàng Văn Cường, trước đây mục tiêu đào tạo chủ yếu hướng đến “ra trường có việc làm”, còn ngày nay phải hướng đến “ra trường tạo ra việc làm”.

Giáo sư Hoàng Văn Cường – Phó Chủ tịch Hội đồng Giáo sư Nhà nước – Nguyên Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế Quốc dân (Ảnh: Trịnh Thu)

Ông phân tích: Trong “Đường cong nụ cười” của chuỗi giá trị toàn cầu, giá trị cao nhất thuộc về khâu sáng tạo ý tưởng và tiêu thụ sản phẩm, trong khi khâu sản xuất trực tiếp có giá trị gia tăng thấp nhất. “Nếu sinh viên chỉ làm thuê thì khó thoát khỏi vị trí thấp nhất trong chuỗi giá trị. Chỉ khi dám nghĩ khác, làm khác, khởi nghiệp sáng tạo, chúng ta mới vươn lên làm chủ, tạo ra giá trị cao”, ông nhấn mạnh.

Để đạt được điều đó, giáo dục phải thay đổi phương pháp: từ truyền thụ kiến thức sang phát triển năng lực tư duy, khuyến khích học sinh, sinh viên tự do sáng tạo, dám thử nghiệm, dám thất bại. “Một nền giáo dục khai phóng là điều kiện tiên quyết để Việt Nam trở thành quốc gia khởi nghiệp”, Giáo sư Hoàng Văn Cường khẳng định.

Thông điệp năm học mới: Đổi mới tư duy, tiên phong từ khối ngành Kinh tế

Bước vào năm học 2025 – 2026 với tinh thần mới từ Nghị quyết số 71 - NQ/TW và kỷ niệm 80 năm thành lập ngành Giáo dục, Giáo sư Hoàng Văn Cường nhấn mạnh: Đổi mới tư duy là yếu tố mang tính sống còn. Ông dẫn lại lời Tổng Bí thư Tô Lâm trong Lễ Khai giảng năm học mới 2025 - 2026: “Trong thời đại Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, tri thức thay đổi từng ngày, từng giờ; điều hôm nay tiên tiến, ngày mai có thể đã lạc hậu” và “…phải đổi mới mạnh mẽ tư duy lãnh đạo đối với giáo dục, không áp đặt những chuẩn mực cũ cho một nền giáo dục hiện đại”.

Đặc biệt, đối với khối ngành kinh tế, theo ông, sứ mệnh tiên phong càng rõ ràng. Nếu như đổi mới năm 1986 khởi đầu từ cải cách cơ chế kinh tế, thì nay, đổi mới lần hai cũng cần xuất phát từ tri thức kinh tế. “Các trường kinh tế phải đi đầu trong nghiên cứu, đề xuất cơ chế mới, đồng thời đào tạo thế hệ doanh nhân, nhà quản lý, nhà khởi nghiệp đủ bản lĩnh để tận dụng thành tựu khoa học công nghệ cho phát triển quốc gia”, Giáo sư Hoàng Văn Cường nhấn mạnh.

Sinh viên ngành Kinh tế cũng được kỳ vọng trở thành lực lượng tiên phong trong phong trào khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, không chỉ nắm vững lý thuyết quản lý mà còn biết ứng dụng tri thức liên ngành, khai thác công nghệ để tạo dựng giá trị mới.

Khát vọng sánh vai cùng cường quốc

Giáo sư Hoàng Văn Cường bày tỏ niềm tin: nếu thực hiện đúng định hướng, với sự vào cuộc đồng bộ của Nhà nước, các cơ sở giáo dục và toàn xã hội, giáo dục đại học Việt Nam hoàn toàn có thể bứt phá, góp phần đưa đất nước vươn lên tầm cao mới. “Khát vọng sánh vai với các cường quốc thế giới không còn là khẩu hiệu. Nó đang trở thành sứ mệnh cụ thể của giáo dục đại học Việt Nam trong kỷ nguyên số và hội nhập quốc tế”, ông nói.

Trịnh Thu