Đổi mới học tập từ vựng ngoại ngữ thông qua flashcard điện tử

Trong dạy học ngôn ngữ, một trong những thách thức lớn nhất đối với giáo viên là làm thế nào để giúp người học vừa nắm chắc kiến thức ngữ pháp, vừa phát triển được vốn từ vựng phong phú. Việc giảng dạy ngoại ngữ vốn đòi hỏi sự kết hợp hài hòa giữa bốn kỹ năng nghe, nói, đọc, viết nhưng nền tảng của tất cả chính là từ vựng. Nếu coi ngữ pháp là bộ khung thì từ vựng chính là những “viên gạch” để xây dựng nên khả năng diễn đạt và giao tiếp. Do đó, nhiều chiến lược, phương pháp và công cụ đã được đưa vào lớp học nhằm tăng hiệu quả ghi nhớ cũng như khả năng sử dụng từ trong thực tế.

Tuy nhiên, các hình thức học từ vựng truyền thống, đặc biệt là học theo danh sách từ, ngày càng bộc lộ hạn chế khi thiên về ghi nhớ máy móc, ít tạo động lực và dễ dẫn đến tình trạng “học trước quên sau”. Trước yêu cầu đổi mới, các phương tiện trực quan như trò chơi, hình ảnh, và đặc biệt là flashcard đã được giáo viên sử dụng rộng rãi nhằm hỗ trợ người học ôn tập từ một cách sinh động và có hệ thống hơn.

Sự phát triển của công nghệ, nhất là xu hướng Học tập ngôn ngữ có sự hỗ trợ của thiết bị di động (Mobile Assisted Language Learning - MALL) đã mở ra cơ hội mới cho cả giáo viên lẫn người học. Nhờ các ứng dụng đa phương tiện như video, âm thanh hay các yếu tố tương tác, việc học từ vựng có thể diễn ra mọi lúc, mọi nơi. Trong xu thế này, dạy và học từ vựng bằng thiết bị di động (Mobile Assisted Vocabulary Instruction – MAVI) nổi lên như một nhánh quan trọng, trong đó flashcard điện tử (digital flashcard) được xem là công cụ hỗ trợ hiệu quả nhất.

Đặt trong bối cảnh đó, câu hỏi được đặt ra là: Liệu flashcard điện tử có thực sự hiệu quả hơn flashcard giấy và danh sách từ trong việc hỗ trợ ghi nhớ từ vựng? Nghiên cứu “Tác động của việc sử dụng flashcard điện tử so với flashcard giấy đối với việc học từ vựng và khả năng ghi nhớ của người học tiếng Anh trung cấp” được thực hiện tại Iran của Shaban Najafi Karimi và Roghayeh Kheradmandi Amiri đã góp phần trả lời câu hỏi này, đồng thời đưa ra những gợi ý thiết thực cho giảng dạy ngoại ngữ trong bối cảnh Việt Nam.

Các nghiên cứu về học từ vựng trong hai thập kỷ gần đây đều thống nhất rằng việc đa dạng hóa phương tiện học tập sẽ tạo ra nhiều cơ hội tiếp cận và tăng tính bền vững của việc ghi nhớ. Lý thuyết Nhận thức về Học tập Đa phương tiện (Cognitive Theory of Multimedia Learning - CTML) của Mayer đã chỉ ra rằng, khi người học được tiếp xúc với nội dung học qua nhiều kênh khác nhau (hình ảnh, văn bản - thị giác, âm thanh - thính giác), họ sẽ xử lý thông tin sâu hơn, sắp xếp kiến thức tốt hơn và nhờ vậy việc nhớ lại cũng trở nên hiệu quả hơn (Mayer,  2019). Flashcard điện tử phù hợp với nguyên lý trên bởi nó có thể cung cấp các tính năng đặc biệt như chính tả, phát âm và hình ảnh. Flashcard điện tử có thể được coi là một phiên bản nâng cao của thẻ flashcard giấy thông thường do các ứng dụng đa dạng của nó cho việc học và ghi nhớ nội dung (Dizon & Tang,  2017; Yüksel và các cộng sự,  2022).

Nghiên cứu tại Iran được thiết kế theo hướng bán thực nghiệm với 90 học sinh trung học cơ sở (13 - 15 tuổi) đã được chọn lọc từ 105 em ban đầu thông qua bài kiểm tra xếp lớp nhanh Oxford (Oxford Quick Placement Test – OQPT) để đảm bảo cùng trình độ trung cấp. Học sinh được chia thành ba nhóm: nhóm 1 học bằng flashcard điện tử, nhóm 2 bằng flashcard giấy, và nhóm 3 theo phương pháp danh sách từ. Trong 12 buổi học, cả ba nhóm đều sử dụng cùng một nguồn tài liệu (Oxford Word Skills – Intermediate Vocabulary, 100 từ) và được áp dụng nguyên tắc lặp lại cách quãng để củng cố ghi nhớ.

Với nhóm flashcard điện tử, học viên được làm quen và sử dụng ứng dụng Anki trên điện thoại. Các thẻ được thiết kế sẵn gồm từ vựng, nghĩa, ví dụ minh họa, phát âm và hình ảnh minh họa. Ứng dụng tự động sắp xếp thời gian ôn tập theo tiến trình 1 ngày, 3 ngày, 7 ngày và 14 ngày, giúp đảm bảo nguyên tắc lặp lại cách quãng. Ngược lại, nhóm flashcard giấy được phát bộ thẻ in và một lịch trình ôn tập tương tự, kết hợp với nhật ký học tập để ghi nhận quá trình. Nhóm danh sách từ thì học theo phương pháp truyền thống: đọc và ghi nhớ từ cùng định nghĩa, ví dụ, cũng với lịch ôn tập cố định.

Kết quả cho thấy flashcard điện tử mang lại hiệu quả vượt trội, nhờ khả năng tích hợp đa phương tiện và tự động hóa lặp lại cách quãng – yếu tố quyết định để chuyển từ trí nhớ ngắn hạn sang dài hạn. Học sinh được khuyến khích kiểm soát tiến trình, điều chỉnh nhịp độ học tập theo năng lực cá nhân, qua đó rèn luyện tính tự học. Dù vậy, flashcard giấy vẫn có ưu điểm riêng: thao tác viết, cầm và lật thẻ giúp tăng sự tập trung, đồng thời hạn chế sự xao nhãng từ thiết bị điện tử.

So sánh với các nghiên cứu trước, kết quả lần này nhất quán với nhiều công trình ủng hộ flashcard số. Điểm mới là việc nghiên cứu được tiến hành trong điều kiện kiểm soát chặt chẽ, với cùng nguồn tài liệu và lịch ôn tập, giúp kết quả khách quan và đáng tin cậy hơn. Đồng thời, nghiên cứu cũng chỉ ra rằng dù công nghệ có lợi thế, việc kết hợp hợp lý giữa phương tiện truyền thống và số hóa sẽ tạo ra hiệu quả toàn diện hơn.

Ở Việt Nam, việc học từ vựng tiếng Anh vẫn chủ yếu dựa trên ghi chép thủ công và học thuộc lòng. Trong nhiều trường phổ thông, học sinh thường được giao danh sách từ để học thuộc, song thiếu cơ chế nhắc lại có hệ thống, dẫn đến tình trạng học trước quên sau. Một số trường đại học, trung tâm ngoại ngữ đã bắt đầu đưa Quizlet hay Anki vào hỗ trợ dạy học, nhưng mức độ áp dụng chưa đồng đều. Nhiều giáo viên còn e ngại khi tích hợp ứng dụng di động vào giảng dạy vì lo ngại học sinh bị xao nhãng hoặc không có thiết bị phù hợp.

Tuy nhiên, cơ hội để áp dụng flashcard điện tử tại Việt Nam là rất lớn. Học sinh phổ thông và sinh viên đều quen thuộc với điện thoại thông minh và Internet, vốn đã trở thành công cụ học tập hằng ngày. Nếu được hướng dẫn sử dụng đúng cách, flashcard điện tử hoàn toàn có thể trở thành phương tiện hữu ích giúp học sinh mở rộng vốn từ vựng và duy trì lâu dài. Bên cạnh đó, trong bối cảnh giáo dục đang thúc đẩy chuyển đổi số, việc kết hợp các ứng dụng học tập như Anki hay Quizlet vào chương trình học có thể tạo sự đổi mới đáng kể trong dạy và học ngoại ngữ. 

Để nâng cao hiệu quả học từ vựng và phản hồi trong quá trình dạy học, có thể cân nhắc một số giải pháp sau. Trước hết, cần khuyến khích kết hợp linh hoạt flashcard số và flashcard giấy, tận dụng ưu điểm của cả hai. Flashcard số thích hợp cho việc ghi nhớ lâu dài nhờ lặp lại cách quãng và đa phương tiện, trong khi flashcard giấy giúp giảm thời gian màn hình và tăng khả năng tập trung.

Tiếp theo, giáo viên cần được tập huấn cách thiết kế bộ từ vựng số trên các ứng dụng phổ biến, đồng thời tích hợp các hoạt động ôn tập vào chương trình học chính khóa. Học sinh cũng nên được hướng dẫn tự tạo bộ thẻ của riêng mình, qua đó tăng tính cá nhân hóa và chủ động trong học tập.

Ngoài ra, các ứng dụng học tập hoàn toàn có thể cung cấp dữ liệu chi tiết về tiến trình học của từng học sinh. Giáo viên có thể dựa trên đó để đưa ra phản hồi cá nhân hóa, kịp thời điều chỉnh chiến lược học tập. Cuối cùng, cần chú trọng việc xây dựng thói quen tự học cho học sinh, khuyến khích các em duy trì việc ôn tập đều đặn theo nguyên tắc lặp lại cách quãng.

Nghiên cứu tại Iran đã chứng minh rằng flashcard điện tử hiệu quả vượt trội so với flashcard giấy và danh sách từ trong cả học ngắn hạn và dài hạn. Đối với Việt Nam, trong bối cảnh chuyển đổi số giáo dục, việc ứng dụng flashcard điện tử kết hợp với phương pháp truyền thống sẽ không chỉ giúp nâng cao chất lượng học từ vựng, mà còn góp phần hình thành năng lực tự học – một năng lực cốt lõi của công dân toàn cầu.

Bảo Ngân, Vân An

Tài liệu tham khảo

Mayer, R. E. (2019). Thirty years of research on online learning. Applied Cognitive Psychology, 33(2), 152–159. https://doi.org/10.1002/acp.3482

Najafi Karimi, S., & Kheradmandi Amiri, R. (2025). The effects of using digital flashcards versus paper flashcards on vocabulary learning and retention of Iranian intermediate EFL learners. Cogent Education, 12(1). https://doi.org/10.1080/2331186X.2025.2548353

Yüksel, H. G., Mercanoğlu, H. G., & Yılmaz, M. B. (2022). Digital flashcards vs. wordlists for learning technical vocabulary. Computer Assisted Language Learning, 35(8), 2001–2017. https://doi.org/10.1080/09588221.2020.1854312