Xây dựng hệ thống giáo dục mầm non chất lượng, công bằng và bền vững

Ảnh minh hoạ

Thời gian qua, giáo dục mầm non đã có nhiều chuyển biến tích cực trong việc mở rộng quy mô, nâng cao chất lượng chăm sóc, nuôi dưỡng, đảm bảo an toàn cho trẻ. Tuy nhiên, những hạn chế về cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên, đặc biệt là sự chênh lệch giữa các vùng miền vẫn đang đặt ra thách thức lớn.

Năm học 2025-2026 là năm học đầu tiên triển khai Nghị quyết 218/2025/QH15 của Quốc hội về phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ 3-5 tuổi. Đây là bước tiến lịch sử, khẳng định vai trò chiến lược của bậc học này trong quá trình nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài cho đất nước. Nhiệm vụ đặt ra cho toàn ngành là vừa củng cố những kết quả đạt được, vừa khắc phục khó khăn để đảm bảo mọi trẻ đều có cơ hội được thụ hưởng một nền giáo dục mầm non chất lượng, công bằng.

Một số chuyển biến tích cực

Thời gian qua, giáo dục mầm non đã đạt nhiều thành tựu đáng ghi nhận. Theo thống kê, năm học 2024-2025 có 15.129 trường mầm non, tỉ lệ 99,36% đạt tiêu chuẩn cơ sở giáo dục mầm non an toàn, phòng, chống tai nạn thương tích. Công tác y tế học đường được chú trọng, với 100% trẻ được kiểm tra sức khoẻ định kỳ, đánh giá tình trạng dinh dưỡng, phòng chống suy dinh dưỡng và thừa cân, béo phì. Bữa ăn học đường được tổ chức khoa học, đáp ứng nhu cầu khuyến nghị theo từng độ tuổi.

Đáng chú ý, phong trào “Xây dựng trường mầm non hạnh phúc, lấy trẻ em làm trung tâm” được triển khai sâu rộng, tạo chuyển biến mạnh mẽ trong nhận thức và hành động của các nhà trường. Hầu hết các cơ sở giáo dục mầm non đã chủ động đổi mới phương pháp, tổ chức các hoạt động nuôi dưỡng, chăm sóc và giáo dục trẻ theo phương châm “chơi mà học, học mà chơi”. Các trường mầm non cũng tăng cường ứng dụng công nghệ, sử dụng tài liệu và học liệu trực tuyến, tạo môi trường giáo dục hiện đại, tương tác. Nhiều địa phương áp dụng các mô hình tiên tiến, bổ sung nội dung giáo dục phù hợp với điều kiện văn hoá, kinh tế - xã hội của từng vùng.

Tất cả những kết quả trên cho thấy sự chuyển biến mạnh mẽ trong việc đưa giáo dục mầm non trở thành môi trường an toàn, thân thiện, đặt trẻ làm trung tâm của mọi hoạt động.

Phổ cập mầm non 3-5 tuổi: Tạo tiền đề công bằng trong tiếp cận giáo dục

Nghị quyết 218/2025/QH2015 về phổ cập mầm non cho trẻ 3-5 tuổi được coi là bước tiến quan trọng. Trong lộ trình, đến năm 2030, 100% tỉnh, thành phố sẽ đạt chuẩn phổ cập bậc học này, với sự đảm bảo nguồn lực từ Nhà nước và huy động xã hội hoá.

Đây không chỉ là chính sách mang tính nhân văn, mà còn tạo nền tảng để thu hẹp khoảng cách vùng miền, đặc biệt ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi, hải đảo. Để thực hiện, Bộ GDĐT đã và đang xây dựng văn bản hướng dẫn, đồng thời các địa phương phải chuẩn bị đội ngũ, cơ sở vật chất và chinh sách hỗ trợ cụ thể.

Song song với phổ cập giáo dục mầm non, Bộ GDĐT tiếp tục triển khai chương trình dạy tiếng Việt cho trẻ em dân tộc thiểu số trước khi vào lớp 1. Đây là yếu tố then chốt giúp các em có nền tảng ngôn ngữ tốt, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục lâu dài.

Một số thách thức cần đối mặt

Dù đạt nhiều thành tựu, giáo dục mầm non vẫn còn những tồn tại. Nhiều địa phương chưa theo kịp nhu cầu gửi trẻ của phụ huynh, nhất là tại khu công nghiệp, khu đô thị đông dân. Tỷ lệ huy động trẻ nhà trẻ đến trường còn thấp, sự chênh lệch giữa các vùng miền về cơ hội tiếp cận dịch vụ giáo dục chất lượng vẫn hiện hữu.

Đội ngũ giáo viên mầm non dù được quan tâm về chính sách, vẫn thiếu so với định mức, đặc biệt tại vùng khó khăn. Ở một số nơi, giáo viên chưa được bồi dưỡng đầy đủ về kỹ năng tổ chức các hoạt động giáo dục mới, khiến việc thực hiện chương trình còn nhiều thách thức.

Cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học cũng là một điểm nghẽn cần khắc phục. Nhiều trường lớp xuống cập, thiếu phòng học, thiếu đồ dùng, đồ chơi giáo dục đạt chuẩn. Tình trạng này dẫn đến nguy cơ mất cân bằng giữa mở rộng quy mô và nâng cao chất lượng.

Cần chiến lược đồng bộ

Nhìn tổng thể, giáo dục mầm non Việt Nam đang đứng trước cả cơ hội lẫn thách thức. Cơ hội đến từ việc Nhà nước coi trọng bậc học này, dành nhiều chính sách ưu tiên, từ miễn học phí, phổ cập, đến đầu tư cơ sở vật chất vùng khó khăn. Thách thức đến từ áp lực dân số trẻ, đô thị hoá, sự thiếu hụt giáo viên và chênh lệch vùng miền.

Để nâng cao chất lượng giáo dục mầm non trong năm học mới, Bộ GDĐT đã chỉ đạo các địa phương tập trung triển khai 7 nhiệm vụ trọng tâm. Trước hết là nhiệm vụ đổi mới công tác quản lý giáo dục, nâng cao hiệu lực và hiệu quả quản lý nhà nước, đẩy mạnh phân cấp, trao quyền tự chủ gắn với trách nhiệm giải trình cho các cơ sở giáo dục, qua đó phát huy tính chủ động và sáng tạo của nhà trường. Song song với đó, ngành Giáo dục tập trung nâng cao chất lượng chăm sóc, nuôi dưỡng và giáo dục trẻ, đảm bảo thực hiện chương trình giáo dục mầm non với chất lượng ngày càng cao, đồng thời chú trọng đảm bảo an toàn thể chất và tinh thần cho trẻ trong mọi hoạt động, đặc biệt tại các nhóm trẻ, lớp mẫu giáo tư thục. Một nhiệm vụ quan trọng khác là củng cố điều kiện về cơ sở vật chất, trường lớp và phát triển đội ngũ, trong đó tập trung đầu tư trang thiết bị, cải thiện môi trường học tập và nâng cao năng lực đội ngũ giáo viên, nhân viên mầm non.

Bên cạnh đó, ngành Giáo dục đặt mục tiêu duy trì và nâng cao chất lượng phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ 5 tuổi, đồng thời chuẩn bị đầy đủ điều kiện để tiến tới phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ từ 3-5 tuổi theo lộ trình mà Quốc hội thông qua. Việc tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số cũng là một nhiệm vụ then chốt nhằm hiện đại hoá quản lý, đổi mới hoạt động dạy học, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục mầm non. Đi đôi với đó, Bộ và các địa phương sẽ đẩy mạnh nâng cao chất lượng, phát triển đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên mầm non, đáp ứng yêu cầu đổi mới; xây dựng, thực hiện kế hoạch tuyển dụng, đào tạo, bồi dưỡng; bố trí đủ số lượng giáo viê mầm non theo mức quy định. Cuối cùng, công tác thanh tra, kiểm tra được siết chặt nhằm bảo đảm việc thực hiện nghiêm túc và đúng quy định các nhiệm vụ, kịp thời chấn chỉnh những tồn tại, hạn chế trong quá trình triển khai.

Năm học 2025-2026 mở ra với kỳ vọng: Mọi trẻ em Việt Nam từ 3-5 tuổi sẽ được đến trường, được chăm sóc, giáo dục trong môi trường an toàn, hạnh phúc. Để hiện thực hoá kỳ vọng ấy, cần sự chung tay của toàn xã hội, từ nhà trường, gia đình đến cộng đồng. Giáo dục mầm non là nền móng để hình thành nhân cách, năng lực và phẩm chất của công dân tương lai. Đầu tư cho bậc học này chính là đầu tư cho sự phát triển bền vững của giáo dục.

Hà Giang