Việt Nam đứng trước cơ hội bứt phá ngành Bán dẫn trong kỷ nguyên số

Ảnh minh hoạ (Nguồn: Đại học Bách khoa Hà Nội)

Cơ hội lớn và chiến lược đào tạo nguồn nhân lực

Trong bối cảnh thế giới bước vào giai đoạn bùng nổ công nghệ, ngành công nghiệp Bán dẫn trở thành ngành công nghiệp trọng yếu của nền kinh tế hiện đại, là nền tảng cho các lĩnh vực công nghệ cao như trí tuệ nhân tạo, Internet vạn vật, thiết bị di động và điện tử tiêu dùng. Sự dịch chuyển của chuỗi cung ứng toàn cầu đang mở ra cho Việt Nam cơ hội bứt phá.

Nhận diện rõ điều này, Chính phủ đã triển khai nhiều chính sách trọng điểm, trong đó nổi bật là việc chuẩn hoá chương trình đào tạo ngành Bán dẫn nhằm thống nhất nội dung, nâng cao chất lượng và gắn kết với nhu cầu thực tiễn của doanh nghiệp. Đây là bước tiến quan trọng, nhằm thống nhất, chuẩn hoá nội dung và chất lượng đào tạo toàn ngành. Trước đó, Bộ GDĐT đã hướng dẫn các cơ sở giáo dục đại học xây dựng đề án thành lập phòng thí nghiệm bán dẫn, phục vụ công tác đào tạo nhân lực. Tính đến nay, đã có 9 cơ sở giáo dục đại học hoàn thành đề án và gửi về Bộ. Hiện nay, Bộ đang tiếp tục chỉ đạo, hướng dẫn các cơ sở đại học rà soát chương trình đào tạo, đề án theo chuẩn chương trình đào tạo vi mạch bán dẫn để tham gia thực hiện Chương trình 1017/QĐ-TTg. Theo đó, Chương trình đặt mục tiêu đến năm 2030 đào tạo ít nhất 50.000 nhân lực trình độ đại học trở lên, trong đó có ít nhất 42.000 kỹ sư và cử nhân, 7.500 học viên thạc sĩ, 500 nghiên cứu sinh, tập trung vào các khâu thiết kế, đóng gói, kiểm thử vi mạch và ứng dụng AI trong bán dẫn.

Thay đổi tích cực trong tuyển sinh

Không chỉ dừng lại ở chính sách và chương trình, công tác tuyển sinh ngành STEM và Bán dẫn cũng ghi nhận sự chuyển biến tích cực. Bộ đã chỉ đạo các cơ sở đào tạo mở chuyên ngành đào tạo vi mạch bán dẫn, cập nhật, thí điểm các chương trình về bán dẫn, đồng thời rà soát đăng ký chỉ tiêu tuyển sinh đại học.

Đáng chú ý, năm 2025, số lượng thí sinh đăng ký nguyện vọng 1 vào các ngành STEM tăng hơn 41.000 thí sinh so với năm trước. Các ngành Khoa học máy tính và Công nghệ thông tin cũng ghi nhận hơn 54.000 thí sinh đăng ký nguyện vọng một, tăng hơn 2.000 thí sinh so với đượt một năm 2024. Ngành Trí tuệ nhân tạo cũng chứng kiến sức hút mạnh mẽ với hơn 2.000 thí sinh đăng ký, con số này vượt xa năm trước.

Theo Bộ GDĐT, đây là tín hiệu cho thấy xu hướng chọn ngành học gắn với công nghiệp bán dẫn ngày càng rõ nét, phản ánh sự quan tâm ngày một lớn của xã hội đối với lĩnh vực công nghệ mũi nhọn này. Đồng thời, Bộ cũng đang tích cực phối hợp với các trường đại học, doanh nghiệp trong và ngoài nước tạo không gian, các hội thảo, diễn đàn trao đổi kinh nghiệm về chip bán dẫn và đào tạo nguồn nhân lực.

Có thể thấy, chủ trương hiện nay của Việt Nam là hình thành một hệ sinh thái bán dẫn hoàn chỉnh, từ đào tạo, nghiên cứu đến sản xuất và thương mại hoá sản phẩm. Các hội thảo chuyên ngành gần đây đều thống nhất quan điểm: mục tiêu đào tạo ít nhất 50.000 nhân lực bán dẫn đến năm 2030 chỉ khả thi khi có sự gắn kết chặt chẽ giữa nhà trường, doanh nghiệp và nhà nước. Các trường đại học cần thiết kế chương trình đào tạo gắn với nhu cầu thực tế, mời chuyên gia từ doanh nghiệp tham gia giảng dạy, đồng thời nâng cao năng lực của giảng viên. Về phía doanh nghiệp, việc tham gia vào quá trình đào tạo, cung cấp học bổng, tài trợ phòng thí nghiệm và nhận sinh viên thực tập sẽ giúp rút ngắn thời gian để nguồn nhân lực mới ra trường bắt kịp công việc.

Một số thách thức và định hướng phát triển lâu dài

Dù cơ hội mở, ngành Bán dẫn Việt Nam vẫn đối diện với một số thách thức. Một trong những thách thức hiện nay là năng lực nghiên cứu - phát triển (R&D) nội địa còn khiêm tốn. Hệ thống phòng thí nghiệm hiện đại, thiết bị kiểm thử tiên tiến và đội ngũ nhà khoa học đầu ngành chưa nhiều. Điều này ảnh hưởng đến khả năng phát triển công nghệ lõi - yếu tố quyết định để Việt Nam tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị bán dẫn toàn cầu. Để khắc phục, Bộ GDĐT đề xuất tăng cường hợp tác quốc tế trong xây dựng chương trình đào tạo, cử giảng viên và sinh viên trao đổi nhằm học hỏi kinh nghiệm từ các quốc gia tiên tiến. Đồng thời, nhấn mạnh sự cần thiết của cơ chế phối hợp giữa các trường đại học trong nước để tránh manh mún, phân tán nguồn lực, từ đó hình thành một hệ sinh thái đào tạo mạnh mẽ và hiệu quả hơn cho ngành bán dẫn.

Về mặt chính sách, Chính phủ đã và đang xây dựng hành lang pháp lý thuận lợi cho phát triển công nghiệp bán dẫn, trong đó có đề xuất Luật Công nghiệp công nghệ số được kỳ vọng sẽ tạo nền tảng cho các ngành công nghệ cao. Cùng với đó, quy hoạch mạng lưới giáo dục đại học và sư phạm thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 đặt trọng tâm vào việc nâng cao chất lượng, mở rộng quy mô đào tạo các ngành mũi nhọn, đảm bảo cơ hội học tập công bằng và tiếp cận các chương trình đào tạo tiên tiến. Đây là cơ sở để ngành bán dẫn Việt Nam có đủ năng lực cạnh tranh quốc tế.

Bán dẫn là một lĩnh vực đòi hỏi nguồn lực lớn, sự kiên trì và khả năng nắm bắt xu hướng công nghệ. Để thành công, Việt Nam cần một “tam giác” phối hợp chặt chẽ giữa nhà nước - nhà trường - doanh nghiệp, trong đó mỗi bên đều có cam kết và trách nhiệm cụ thể. Khi các chính sách được thực thi hiệu quả, gắn với nhu cầu thực tế và liên tục được cập nhật theo biến động công nghệ, ngành Bán dẫn Việt Nam có thể phát triển đúng kỳ vọng, đóng góp vào mục tiêu đưa đất nước trở thành trung tâm sản xuất công nghệ cao của khu vực.

Hà Giang