Phát triển giáo dục hoà nhập từ chính sách đến hành động thực tiễn

Ảnh minh hoạ

Kết nối chính sách và thực tiễn trong giáo dục hoà nhập

Giáo dục hoà nhập đã và đang là một trong những ưu tiên lớn trong chính sách giáo dục quốc gia. Hiện nay, cả nước có 51 cơ sở giáo dục chuyên biệt công lập đối với người khuyết tật và 16 trung tâm hỗ trợ phát triển giáo dục hoà nhập công lập cấp tỉnh và 69 trung tâm hỗ trợ phát triển giáo dục hoà nhập tư thục. Đây là mạng lưới cơ sở bước đầu nhằm bảo đảm quyền tiếp cận giáo dục của người khuyết tật trên phạm vi toàn quốc.

Để phát triển hệ thống cơ sở giáo dục chuyên biệt đối với người khuyết tật và hệ thống trung tâm hỗ trợ phát triển giáo dục hoà nhập trong hệ thống giáo dục quốc dân, Bộ Giáo dục và Đào tạo (GDĐT) đã tham mưu Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 403/QĐ-TTg ngày 25/02/2025 phê duyệt quy hoạch hệ thống cơ sở giáo dục chuyên biệt đối với người khuyết tật và hệ thống trung tâm hỗ trợ phát triển giáo dục hòa nhập thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050. Hiện nay, Bộ GDĐT đang xây dựng Kế hoạch thực hiện Quy hoạch và các tài liệu giới thiệu nội dung quy hoạch. Quyết định này thể hiện cam kết của Nhà nước trong việc xây dựng, phát triển đồng bộ giáo dục hoà nhập, từ mầm non đến phổ thông và học tập suốt đời.

Bộ GDĐT cũng ban hành theo thẩm quyền Quy chế tổ chức và hoạt động của trường, lớp dành cho người khuyết tật. Các văn bản trên được ban hành là căn cứ để củng cố, phát triển những cơ sở giáo dục đối với người khuyết tật đã có, thành lập mới các cơ sở giáo dục công lập đối với người khuyết tật theo lộ trình, thể hiện vai trò và trách nhiệm của Nhà nước trong việc bảo đảm nhu cầu tối thiểu về giáo dục bắt buộc và phổ cập giáo dục đối với người khuyết tật. Đồng thời khuyến khích cá nhân, tổ chức đầu tư thành lập các cơ sở giáo dục tư thục đối với người khuyết tật bảo đảm được các điều kiện để hoạt động theo quy định.

Thực hiện các văn bản chỉ đạo, kế hoạch của Bộ GDĐT, năm học 2024-2025, các địa phương đã quan tâm mở rộng quy mô, nâng cao chất lượng giáo dục hoà nhập. Một số địa phương đã tích cực thành lập hoặc đang xây dựng đề án xây dựng Trung tâm hỗ trợ phát triển giáo dục hoà nhập và bước đầu đưa vào hoạt động có hiệu quả. Thành phố Cần Thơ đã tham mưu Uỷ ban nhân dân tỉnh chuyển đổi trường Dạy trẻ khuyết tật thành Trung tâm hỗ trợ phát triển giáo dục hoà nhập Hậu Giang; Sở GDĐT Thái Nguyên tham mưu Uỷ ban nhân dân tỉnh tổ chức lại Trung tâm hỗ trợ phát triển giáo dục hoà nhập Bắc Kạn; Sở GDĐT Lâm Đồng tham mưu Uỷ ban nhân dân tỉnh chuyển đổi 2 Trường Chuyên biệt thành Trung tâm hỗ trợ phát triển giáo dục hoà nhập…

Giải quyết điểm nghẽn từ thực tiễn

Dù đạt được nhiều tiến bộ, thực tế vẫn cho thấy giáo dục hoà nhập tại Việt Nam còn tồn tại một số khó khăn. Một trong những thách thức lớn nhất là thiếu nguồn lực chuyên biệt, từ cơ sở vật chất đến đội ngũ giáo viên được đào tạo bài bản về giáo dục đặc biệt. Nguyên nhân do một số địa phương chưa quan tâm đầu tư nhiều cho công tác giáo dục học sinh khuyết tật. Nhiều học sinh có dấu hiệu khuyết tật ảnh hưởng đến việc học tập nhưng chưa có Giấy chứng nhận khuyết tật nên khó khăn trong tổ chức dạy học và thực hiện chính sách đối với học sinh và giáo viên dạy học sinh khuyết tật.

Vì vậy, mục tiêu thời gian tới của Bộ GDĐT là phát triển các phương thức giáo dục hoà nhập, chuyên biệt và bán chuyên biệt để đáp ứng quyền được học tập của người học là trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt, người khuyết tật. Tuy nhiên, để giáo dục hoà nhập phát triển bền vững, cần hệ thống phối hợp bao gồm y tế, lao động - thương binh và xã hội, bảo trợ trẻ em, tổ chức xã hội và cộng đồng địa phương. Việc đánh giá, can thiệp sớm, hỗ trợ tài chính, tư vấn tâm lý và xây dựng chương trình học phù hợp cần được thực hiện theo một quy trình khép kín, lấy người học và gia đình làm trung tâm.

Đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên có năng lực làm việc cũng là yếu tố quan trọng. Giáo viên không chỉ cần kiến thức sư phạm chung, mà còn cần kỹ năng về ngôn ngữ ký hiệu, phương pháp cá nhân hoá dạy học, nắm bắt tâm lý học sinh…

Giáo dục hoà nhập là sự phản ánh rõ nét nhất tính nhân văn, công bằng và phát triển bền vững của nền giáo dục hiện đại. Những chính sách được triển khai đã và đang góp phần xây dựng môi trường học tập phù hợp, nơi những học sinh đặc biệt được tôn trọng và hỗ trợ.

Hà Giang