Xây dựng Trường học hạnh phúc - Nền tảng cho giáo dục bền vững

Trường học cần trở thành nơi gieo mầm hạnh phúc

Bạo lực học đường – cả về thể chất và tinh thần đã và đang gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng. Tại Kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa XV, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và đào tạo (GDĐT) Nguyễn Kim Sơn đã thẳng thắn cho rằng không thể đưa ra cam kết về một thời điểm cụ thể nào đó khi bạo lực học đường hoàn toàn chấm dứt. Nhưng điều quan trọng là không được phép dừng lại việc đấu tranh loại bỏ hiện trạng này. Ông cho rằng, nhiệm vụ của ngành giáo dục là từng bước giảm thiểu, ngăn chặn và xử lý, với sự kiên trì, đồng bộ và sự hỗ trợ từ toàn xã hội.

Ảnh minh họa

Mô hình “Trường học hạnh phúc” – được Bộ GDĐT triển khai từ năm 2019, đã nhận được sự đồng thuận và lan tỏa mạnh mẽ tại nhiều địa phương. Một ngôi trường hạnh phúc không đơn thuần chỉ là nơi giảng dạy mà còn là không gian nuôi dưỡng tình yêu thương, sự cảm thông, tôn trọng sự khác biệt và khuyến khích đối thoại. Ở đó, thầy cô không chỉ là người truyền thụ tri thức mà còn là người lắng nghe, đồng hành cùng học sinh trên hành trình trưởng thành.

Quan điểm này phù hợp với tinh thần Nghị quyết số 29-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung Đảng về đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tạo: “Phát triển giáo dục và đào tạo là nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học”. Đó chính là nền tảng để hình thành những con người tự tin, nhân ái, có bản lĩnh và trách nhiệm công dân trong xã hội hiện đại.

Từ chủ trương lớn này, nhiều địa phương đã chủ động xây dựng Bộ tiêu chí Trường học hạnh phúc, khuyến khích giáo viên chú trọng tới cảm xúc, tâm lý học sinh, chú trọng tới đối thoại, cởi mở, tránh xung đột, mâu thuẫn và bạo lực. Những mô hình “Lớp học hạnh phúc”; “Phòng lắng nghe”; “Giờ sinh hoạt không phát xét”… đã đem lại nhiều kết quả tích cực, giúp học sinh cảm thấy an toàn tin tưởng và gắn bó hơn với ngôi trường của mình.

Cần sự vào cuộc đồng bộ từ gia đình, nhà trường và xã hội

Theo Bộ GDĐT, có tới 70% học sinh có hành vi bạo lực xuất phát từ những gia đình không hạnh phúc, đổ vỡ, từng chứng kiến và chịu đựng các hình thức bạo hành. Những đứa trẻ bị tổn thương không được chữa lành dễ trở thành người gây ra tổn thương cho bạn đồng trang lứa. Điều đó cho thấy, phòng chống bạo lực học đường không thể chỉ là việc riêng của ngành giáo dục, mà phải là nỗ lực tổng thể từ gia đình, cộng đồng và toàn xã hội.

Đại diện Bộ GDĐT cũng khẳng định, bạo lực học đường không chỉ là một hiện tượng trong phạm vi ngành giáo dục mà phản ánh tình trạng chung của xã hội. Trường học không nằm ngoài xã hội, đặc biệt trong thời đại hiện nay khi mạng xã hội và các nền tảng trực tuyến khiến ranh giới giữa môi trường học đường và xã hội bên ngoài ngày càng mong manh. Do đó, việc kỳ vọng trường học là một “ốc đảo” không bạo lực là điều không thực tế nếu không giải quyết được gốc rễ từ môi trường gia đình, xã hội và chính cách hành xử của người lớn. Do đó, mô hình “Trường học hạnh phúc” đòi hỏi sự phối hợp giữa nhà trường - gia đình - cộng đồng.

Ở góc độ chính sách, đây cũng là lúc cần hoàn thiện hệ thống pháp luật về phòng chống bạo lực học đường, nhất là trong bối cảnh số vụ bạo lực qua mạng ngày càng gia tăng. Xây dựng trường học hạnh phúc không chỉ để giải quyết vấn nạn bạo lực học đường, mà còn để chuẩn bị cho thế hệ tương lai - những công dân Việt Nam tự tin, nhân ái, có trách nhiệm và năng lực hội nhập quốc tế. Đây không phải là nhiệm vụ của riêng ngành giáo dục, mà là trách nhiệm chung của toàn xã hội. Những chính sách đã được xác định trong các văn kiện tầm nhìn 2030–2045 cần được cụ thể hóa bằng hành động thiết thực ở từng ngôi trường, từng lớp học, để mỗi ngày đến trường thực sự là một ngày vui đối với tất cả học sinh.

Nhìn lại thực tế, không khó để nhận ra rằng những mô hình “Trường học hạnh phúc” mới dừng ở thí điểm, chưa lan tỏa đồng bộ trên toàn quốc, đặc biệt ở các khu vực khó khăn, nơi điều kiện cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên, chuyên gia tâm lý còn hạn chế. Nhiều trường học vẫn phải đối mặt với tình trạng quá tải sĩ số, thiếu giáo viên chủ nhiệm đủ kỹ năng mềm, thiếu chuyên viên tham vấn học đường - những điều kiện tiên quyết để mô hình này đi vào cuộc sống.

Do đó, để “Trường học hạnh phúc” không chỉ là khẩu hiệu mà trở thành thực tế bền vững, cần những bước đi cụ thể hơn: từ việc bổ sung biên chế nhân viên tâm lý học đường, tăng cường tập huấn kỹ năng mềm cho giáo viên, đến việc đầu tư xây dựng không gian học tập thân thiện, đa chức năng trong mỗi ngôi trường. Đồng thời, phải có chính sách hỗ trợ các địa phương vùng sâu, vùng xa để giảm khoảng cách tiếp cận giữa các vùng miền.

Quan trọng hơn, như Bộ trưởng Bộ GDĐT đã nhấn mạnh, đây không phải là việc riêng của ngành giáo dục mà là trách nhiệm chung của toàn xã hội. Mỗi người lớn - dù là cha mẹ, thầy cô hay người quản lý, đều cần là tấm gương ứng xử tích cực để trẻ noi theo.

Hà Giang