Tôn vinh, bảo vệ và phát triển đội ngũ nhà giáo là đầu tư cho tương lai giáo dục

Ảnh minh họa

Thời gian qua, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách nhằm nâng cao vị thế, đời sống vật chất và tinh thần của đội ngũ nhà giáo. Tuy nhiên, trên thực tế, nghề giáo vẫn chưa trở thành lựa chọn hấp dẫn đối với nhiều người trẻ tài năng; không ít giáo viên còn chịu áp lực lớn về nghề nghiệp, thu nhập, môi trường làm việc và sự bảo vệ pháp lý. Để tháo gỡ những "nút thắt" này, ngày 16/6/2025, Quốc hội khóa XV đã chính thức thông qua Luật Nhà giáo. Đây là Luật chuyên ngành đầu tiên quy định đầy đủ về vị trí pháp lý, quyền, nghĩa vụ và các chính sách dành cho đội ngũ nhà giáo. Theo Bộ Giáo dục và đào tạo (GDĐT), Luật Nhà giáo được thông qua là dấu mốc quan trọng, khẳng định chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước trong việc tôn vinh, chăm lo, bảo vệ và phát triển đội ngũ nhà giáo - lực lượng then chốt của sự nghiệp giáo dục.

Xác lập quyền hành nghề cho giáo viên

Một trong những nội dung nổi bật của Luật Nhà giáo là lần đầu tiên quy định rõ ràng về quyền hành nghề của giáo viên. Luật Nhà giáo xác lập vị trí pháp lý đầy đủ cho nhà giáo trong cả cơ sở giáo dục công lập và ngoài công lập, được thừa nhận là một người hành nghề đặc thù, có chuẩn nghề nghiệp, nghĩa vụ tương đồng, không chỉ là người lao động theo hợp đồng như trước. Luật quy định rõ quyền được tôn trọng, bảo vệ danh dự, nhân phẩm và cơ chế xử lý nghiêm minh với các hành vi xúc phạm nhà giáo, bao gồm cấm cá nhân, tổ chức phát tán thông tin quy kết nhà giáo khi chưa có kết luận chính thức của cơ quan chức năng. Đây là điểm nhấn quan trọng nhằm bảo vệ nhà giáo khỏi các áp lực xã hội phi lý và giữ gìn môi trường sư phạm an toàn, văn minh.

Chia sẻ về vấn đề này, Giáo sư Nguyễn Quý Thanh - Hiệu trưởng Trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội cho biết: “Trong quá trình thảo luận về các chính sách liên quan đến nghề giáo, một trong những mong mỏi lớn nhất của chúng tôi là cần quy định rõ ràng và đầy đủ về quyền hành nghề của giáo viên. Điều này không chỉ đơn thuần là quy định về các công việc mà giáo viên được phép làm, mà quan trọng hơn, là khẳng định quyền được tôn trọng, bảo vệ danh dự và nhân phẩm của nhà giáo. Thời gian qua, do chưa có quy định rõ ràng về phạm vi, quyền hạn, khiến giáo viên nhiều nơi bị lạm dụng thời gian, hoặc bị giám sát một cách không chính đáng. Những vụ việc về kiểm tra, xử lý dạy thêm, học thêm trái phép do nghi ngờ sai phạm đã làm tổn thương danh dự nhiều nhà giáo chân chính”.

Chính vì vậy, liên quan đến nội dung dạy thêm, học thêm, Luật Nhà giáo nêu rõ, không quy định cấm việc dạy thêm, học thêm chỉ quy định nhà giáo không được ép buộc người học tham gia học thêm dưới mọi hình thức nhằm hạn chế, khắc phục tình trạng học thêm, dạy thêm tràn lan và trục lợi từ hoạt động dạy thêm, học thêm. Theo Giáo sư Nguyễn Quý Thanh, quy định này giúp hạn chế tình trạng tiêu cực, không còn “vùng mờ” dẫn đến những hành xử thiếu chuẩn mực.

Thu hút người giỏi: Đầu tư cho tương lai

Một chính sách mang tính đột phá khác là quy định: “Lương của nhà giáo được xếp cao nhất trong hệ thống thang bậc lương hành chính sự nghiệp”. Chính phủ sẽ có trách nhiệm cụ thể hóa nội dung này thông qua các văn bản dưới luật.  Luật Nhà giáo mở rộng và thống nhất hệ thống chính sách hỗ trợ đội ngũ nhà giáo theo hướng bao trùm và toàn diện. Cụ thể: Hỗ trợ nhà ở công vụ hoặc tiền thuê nhà cho giáo viên vùng đặc biệt khó khăn; trợ cấp sức khỏe định kỳ, bồi dưỡng nghề nghiệp cho tất cả nhà giáo, không phân biệt công lập hay ngoài công lập; ưu tiên trong tuyển dụng, điều động, tiếp nhận đối với nhà giáo công tác ở vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo; cơ chế thu hút nhân lực chất lượng cao trong các lĩnh vực như khoa học, công nghệ, chuyển đổi số, giáo dục nghề nghiệp…

Những chính sách này đang được kỳ vọng sẽ tháo gỡ tình trạng lương thấp, thu nhập bấp bênh - nguyên nhân khiến ngành sư phạm thiếu hấp dẫn. Theo Giáo sư Nguyễn Quý Thanh, giáo viên là một trong những nghề lao động trí tuệ và cảm xúc cao, đòi hỏi sự cống hiến liên tục. Chính sách thu hút người giỏi vào ngành sư phạm là một trong những yêu cầu quan trọng. Nghị định 116/2020/NĐ-CP về chính sách hỗ trợ học phí, chi phí sinh hoạt cho sinh viên sư phạm là một bước tiến rõ rệt khi cấp học bổng và hỗ trợ tài chính toàn phần cho sinh viên ngành sư phạm. Tuy nhiên, quá trình triển khai thực tế còn nhiều vướng mắc về cơ chế, khiến chính sách vẫn còn nhiều điểm “nghẽn”. Trước thực tế đó, Giáo sư đề xuất cần thành lập Quỹ Giáo dục quốc gia, hoạt động tương tự như Quỹ Phát triển Khoa học và Công nghệ, nhằm đảm bảo nguồn lực tài chính ổn định cho đào tạo giáo viên chất lượng cao. Quỹ này sẽ cấp học bổng, tài trợ nghiên cứu sinh viên sư phạm, hỗ trợ giáo viên đi học nâng cao trình độ trong và ngoài nước.

“Khi đã đảm bảo những quyền lợi chính đáng, nghề giáo sẽ không chỉ là “nghề cao quý” trong lời nói, mà còn là nghề được bảo vệ bằng thể chế, được đãi ngộ bằng hành động và được nhìn nhận đúng với giá trị nghề nghiệp mang lại cho xã hội”, Giáo sư chia sẻ thêm.

Có thể nói, quyền hành nghề, đãi ngộ xứng đáng và cơ chế thu hút nhân tài chính là ba trụ cột không thể thiếu để xây dựng đội ngũ nhà giáo mạnh, có đủ năng lực đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục trong bối cảnh mới. Khi ba yếu tố này được thực hiện đồng bộ, nghề giáo không chỉ giữ được sự cao quý vốn có mà còn thu hút, giữ chân và phát triển được nhiều nhân tài.

Hà Giang