Đẩy mạnh phát triển các ngành khoa học cơ bản gắn với thực tiễn

Ảnh minh họa

Sự phát triển mạnh mẽ của trí tuệ nhân tạo, công nghệ gen, vật liệu mới đang tạo nên bước ngoặt cho y học. Việt Nam với chiến lược phát triển khoa học công nghệ cao đến năm 2045 đã xác định rõ yêu cầu cấp bách về đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho các ngành này. Theo Quyết định số 1002/QĐ-TTg phê duyệt Đề án đào tạo nguồn nhân lực phục vụ phát triển công nghệ cao giai đoạn 2025-2035, đến năm 2030, tỷ lệ người theo học các ngành STEM (trong đó có khoa học sự sống, y sinh) phải đạt 35% ở mọi trình độ đào tạo. Trong đó, mục tiêu cụ thể đến năm 2030, số người tốt nghiệp các chương trình đào tạo chuyên sâu về sinh học, công nghệ sinh học và y sinh đạt 5 nghìn người/năm, trong đó ít nhất 20% được cấp bằng kỹ sư, thạc sĩ hoặc tiến sĩ.

Thực tiễn đào tạo các ngành khoa học cơ bản tại Việt Nam

Trong hệ thống giáo dục đại học Việt Nam, đào tạo khoa học cơ bản được xác định là lĩnh vực ưu tiên đầu tư. Nhiều trường đại học lớn như Đại học Quốc gia Hà Nội, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, Đại học Bách khoa Hà Nội… đã xây dựng và phát triển các chương trình đào tạo chất lượng cao về Toán học, Vật lý, Hóa học, Sinh học… Thực tiễn cho thấy, đội ngũ sinh viên, nghiên cứu viên từ các ngành này đang đóng vai trò quan trọng trong các lĩnh vực như y sinh, nghiên cứu vật liệu mới, công nghệ xử lý môi trường, phát triển thuốc và vaccine, y học... Không thể có khoa học ứng dụng đỉnh cao nếu thiếu một nền tảng khoa học cơ bản vững chắc. Đây cũng là xu thế chung của các quốc gia đi đầu về khoa học - công nghệ trên thế giới như Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Đức…

Cùng với đà phát triển của khoa học cơ bản, các lĩnh vực khoa học sự sống đang dần khẳng định vai trò là trụ cột trong chiến lược phát triển bền vững quốc gia. Một số trường đại học đã tiên phong mở mới hoặc nâng cấp các ngành, chuyên ngành về sinh học phân tử, công nghệ sinh học, kỹ thuật y sinh, nhằm đón đầu nhu cầu nhân lực chất lượng cao trong những lĩnh vực này.

Thực tế đã chứng minh, khoa học sự sống chính là “chìa khóa” để kiểm soát các dịch bệnh mới, điều trị bệnh hiểm nghèo như ung thư, phát triển vaccine, sinh phẩm, phục hồi hệ sinh thái và bảo vệ môi trường sống. Tiềm năng phát triển của ngành này tại Việt Nam rất lớn, nhờ vào sự đa dạng sinh học phong phú, nhu cầu chăm sóc sức khỏe ngày càng tăng và sự quan tâm, đầu tư từ Nhà nước ngày càng mạnh mẽ.

Những giải pháp cần thiết để bứt phá

Tuy có nhiều lợi thế, nhưng để thực hiện mục tiêu đến năm 2030, tỷ lệ người học ngành STEM đạt 35% ở mọi trình độ đào tạo như trong Quyết định 1002/QĐ-TTg đặt ra, cần nhiều giải pháp mang tính tổng thể. Một số giải pháp đang được tập trung triển khai như đổi mới mạnh mẽ chương trình đào tạo, tăng thời lượng thực hành, thí nghiệm, phát triển các phòng lab hiện đại đạt chuẩn quốc tế, liên kết chặt chẽ với các doanh nghiệp để sinh viên làm quen với công nghệ mới…

Giải pháp về tài chính cũng đóng vai trò quan trọng. Việc mở rộng các chương trình học bổng, chính sách tín dụng ưu đãi cho sinh viên STEM, đặc biệt là trong các lĩnh vực khoa học sự sống, sẽ góp phần thu hút nhân lực giỏi. Đồng thời, cần tăng cường tài trợ cho các dự án nghiên cứu ứng dụng, sản xuất sinh phẩm, vaccine, thực phẩm chức năng… khuyến khích sinh viên và giảng viên khởi nghiệp đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực này.

Ngành khoa học cơ bản nói chung và ngành y sinh nói riêng đang đứng trước cơ hội để phát triển thành yếu tố quan trọng của nền kinh tế tri thức và đổi mới sáng tạo quốc gia. Việc đầu tư đúng hướng cho đào tạo nhân lực, kết hợp chính sách ưu đãi và hợp tác quốc tế sẽ giúp Việt Nam nắm bắt kịp xu thế toàn cầu, làm chủ công nghệ cốt lõi, đóng góp vào nỗ lực giải quyết những thách thức lớn của thế kỷ 21.

Hà Giang