Đổi mới giáo dục đại học đáp ứng yêu cầu phát triển nguồn nhân lực quốc gia

Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia nhấn mạnh: Phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia là đột phá quan trọng hàng đầu, là động lực chính để phát triển nhanh lực lượng sản xuất hiện đại. Một trong những giải pháp mà Nghị quyết đề ra là tăng cường đầu tư, đổi mới, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo, đảm bảo nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng yêu cầu phát triển khoa học, công nghệ đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, đồng thời xây dựng một số trường, trung tâm đào tạo tiên tiến chuyên sâu về trí tuệ nhân tạo.

Những định hướng này đã khẳng định vai trò đặc biệt quan trọng của giáo dục và đào tạo, mà trọng tâm là giáo dục đại học, trong việc phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, phục vụ mục tiêu phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số quốc gia.

Xu hướng đào tạo mới: Đáp ứng nhu cầu của thời đại

Để bắt kịp sự phát triển nhanh chóng của khoa học và công nghệ, các trường đại học tại Việt Nam đang không ngừng đổi mới chương trình đào tạo. Nhiều ngành học mới được mở ra, tập trung các lĩnh vực công nghệ thông tin, trí tuệ nhân tạo, năng lượng tái tạo, công nghệ vi mạch bán dẫn…

Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh phát triển các ngành đào tạo mới liên quan đến năng lượng tái tạo, điện hạt nhân phục vụ chiến lược phát triển quốc gia về năng lượng điện, logistics mới cung cấp nhân lực chất lượng cao. Một xu hướng đáng chú ý trong mùa tuyển sinh đại học năm 2025 là nhiều trường đại học mở rộng lĩnh vực đào tạo với định hướng đa ngành, đa lĩnh vực, thay vì chỉ tập trung các ngành chuyên sâu, truyền thống. Trường Đại học Sư phạm kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh dự định mở thêm ngành mới là Vật lý kỹ thuật (định hướng công nghệ bán dẫn và cảm biến, đo lường). Đại học Quốc gia Hà Nội cũng phát triển nhiều ngành học mới như: logistics, năng lượng tái tạo, khoa học dữ liệu, trí tuệ nhân tạo, kỹ thuật số, quản lý thông minh.

Sinh viên Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh (Nguồn: website nhà trường)

Bên cạnh đó, các trường cũng đẩy mạnh liên kết quốc tế, giảng dạy chương trình song bằng, tạo điều kiện cho sinh viên tiếp cận chuẩn quốc tế, nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường lao động. Ngoài ra, công nghệ cũng được các trường áp dụng vào giảng dạy thông qua các lớp học trực tuyến, học kết hợp, thưc tế ảo, thực tế tăng cường… giúp sinh viên tiếp cận kiến thức linh hoạt, hiện đại.

Ngoài chức năng đào tạo, trường đại học đang đẩy mạnh nghiên cứu ứng dụng, trở thành nơi chuyển giao công nghệ ra doanh nghiệp, thương mại hóa sản phẩm nghiên cứu, hình thành các trung tâm khởi nghiệp ngay trong trường học. Mô hình này giúp thu hẹp khoảng cách giữa nghiên cứu và ứng dụng thực tiễn, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, đưa kết quả nghiên cứu đến gần đời sống.

Những thay đổi này cho thấy giáo dục đại học không chỉ là nơi cung cấp tri thức mà đang trở thành trung tâm dẫn dắt sự phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo của quốc gia.

Cần sự đồng bộ và quyết tâm từ nhiều phía

Việc phát triển nguồn nhân lực chất lược cao là một quá trình lâu dài và đòi hỏi sự nỗ lực từ nhiều phía. Nhà nước cần tiếp tục hoàn thiện chính sách, tạo điều kiện thuận lơi cho giáo dục và đào tạo phát triển. Các trường đại học phải không ngừng đổi mới, nâng cao chất lượng giảng dạy và nghiên cứu, bám sát thực tiễn, tiên phong trong đào tạo những ngành nghề mới, bắt kịp xu hướng toàn cầu. Doanh nghiệp cần chủ động tham gia vào quá trình đào tạo, cung cấp thông tin về nhu cầu nhân lực và hỗ trợ sinh viên trong quá trình thực tập, làm việc, đảm bảo người học ra trường có thể làm việc ngay, giảm thiểu chênh lệch giữa đào tạo và sử dụng lao động.

Mô hình hợp tác giữa ba nhà “Nhà nước - Nhà trường - Doanh nghiệp” được xem là giải pháp hiệu quả để phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Sự phối hợp chặt chẽ giữa ba bên giúp đảm bảo chương trình đào tạo sát với thực tiễn, đáp ứng nhu cầu của thị trường lao động, đồng thời tăng khả năng ứng dụng, tạo ra nguồn nhân lực sẵn sàng cho chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo.

Nhiệm vụ phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao là nhiệm vụ không thể chậm trễ. Tuy nhiên, để thực hiện tốt nhiệm vụ này, cần nhìn nhận rõ vai trò trung tâm, dẫn dắt của các trường đại học. Chỉ khi đại học đủ lớn mạnh về nguồn lực, đội ngũ, cơ sở vật chất, năng lực nghiên cứu mới có thể tạo ra những bước tiến về khoa học công nghệ, cạnh tranh quốc tế, góp phần xây dựng nền kinh tế tri thức, hiện đại, bền vững.

Hà Giang