Phổ cập AI trong giáo dục: Cơ hội và thách thức

Ngày 29/5, Tổng Bí thư Tô Lâm, trưởng Ban chỉ đạo, chủ trì phiên họp của Thường trực Ban Chỉ đạo Trung ương về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Phát biểu tại phiên họp, Tổng Bí thư cho rằng, giáo dục và đào tạo đến nay cần xem chương trình trí tuệ nhân tạo được đào tạo từ lớp nào, bắt đầu từ đâu và chương trình thế nào. Nếu không có việc này, không thể nói rằng đổi mới trong giáo dục và đào tạo. Cùng với đó, Bộ GDĐT cũng đặt mục tiêu đến năm 2035, trí tuệ nhân tạo (AI) sẽ trở thành công cụ phổ biến đối với mỗi người học, nhà giáo và cán bộ quản lý. Tuy nhiên, AI vừa là cơ hội, nhưng cũng vừa là thách thức đối với giáo dục.

Ảnh minh họa (website Đại học Quốc gia Hà Nội)

AI - thách thức và cơ hội đổi mới giáo dục

Thực tế, AI đã xuất hiện trong giáo dục ở nhiều cấp độ khác nhau. Từ các phần mềm học tập, công cụ trợ giảng, hệ thống chấm điểm tự động đến nền tảng học tập cá nhân hóa, AI đang từng bước thay đổi cách dạy và học. Ở một số quốc gia phát triển, AI là công cụ đắc lực hỗ trợ giáo viên giảm tải công việc hành chính, theo dõi tiến bộ học sinh và điều chỉnh nội dung giảng dạy phù hợp.

Tại Việt Nam, một số trường đại học như Đại học Bách Khoa Hà Nội, Đại học Quốc gia Hà Nội, Trường Đại học FPT, Trường Đại học Công nghệ Thông tin Thành phố Hồ Chí Minh… đã bước đầu đưa AI vào giảng dạy như một học phần hoặc ngành đào tạo riêng. Tuy nhiên, ở góc độ phổ cập và ứng dụng thực tiễn trong hệ thống giáo dục phổ thông và quản lý giáo dục, AI vẫn còn đang trong giai đoạn khởi đầu. Hệ thống dữ liệu chưa hoàn chỉnh, hạ tầng công nghệ chưa đồng bộ và đặc biệt là thiếu định hướng thống nhất về nội dung đào tạo AI ở các cấp học.

Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: “Bây giờ đến lớp 9, lớp 10 cũng phải có trí tuệ nhân tạo như thế nào, đào tạo toàn bộ thế nào, đại học thế nào và chuyên gia học những gì. Ai cũng phải sử dụng trí tuệ nhân tạo, trong mọi ngành, mọi lĩnh vực, không thể chỉ chung chung được nữa”. Như vậy, AI vừa là cơ hội chuyển mình, vừa là thách thức trong việc phát triển chương trình tiến tới mục tiêu cá nhân hóa trong đào tạo sử dụng AI.

Tầm nhìn đến năm 2035: Phổ cập AI cho người học và nhà giáo

Bộ Giáo dục và đào tạo (GDĐT) đặt ra mục tiêu đến năm 2035, trí tuệ nhân tạo (AI) sẽ trở thành công cụ phổ biến đối với mỗi người học, nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục. Đây là một bước đi quan trọng để nền giáo dục Việt Nam không bị bỏ lại phía sau trong cuộc đua toàn cầu.

Bộ GDĐT định hướng ứng dụng AI trong giáo dục phải đặt lợi ích của người học, đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý làm trung tâm. Việc ứng dụng phải tận dụng, phát huy tối đa lợi thế, khả năng của AI mang lại để nâng cao chất lượng giáo dục, đồng thời phải đảm bảo các giá trị cốt lõi của giáo dục như tính trung thực, thúc đẩy tư duy sáng tạo, nâng cao năng lực tự học và hạn chế các bất cập mà AI có thể xảy ra đối với giáo dục. Trong đó, đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục là lực lượng tiên phong ứng dụng Al trong công việc chuyên môn, định hướng và hướng dẫn người học dùng AI có trách nhiệm; với học sinh phổ thông, dùng AI phải có sự kiểm soát.

Mục tiêu của ngành giáo dục là ứng dụng AI một cách tổng thể và có hệ thống vào các hoạt động của ngành giáo dục nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả và chất lượng của công tác giáo dục đào tạo; hướng tới xây dựng một nền giáo dục hiện đại hiệu quả và bền vững.

Một thực tế đặt ra là hiện nay, Việt Nam vẫn chưa có bộ chuẩn năng lực AI cho từng cấp học. Đây là cơ sở quan trọng để thiết kế chương trình, biên soạn tài liệu, tổ chức bồi dưỡng giáo viên và đánh giá hiệu quả triển khai. Phát biểu tại Hội thảo khoa học hoạt động chuyển giao công nghệ trong các cơ sở giáo dục đại học nhằm tạo ra sản phẩm công nghệ ưu tiên trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư: Thực trạng và giải pháp, đại diện Cục khoa học, Công nghệ và Thông tin, Bộ GDĐT chia sẻ một số định hướng ứng dụng AI trong giáo dục. Nhiệm vụ đầu tiên cần làm là xây dựng thể chế, chính sách về ứng dụng AI trong giáo dục bao gồm: ban hành khung hướng dẫn về ứng dụng AI trong giáo dục; ban hành quy chế, quy tắc ứng xử về ứng dụng AI trong các cơ sở giáo dục phổ thông, giáo dục nghề nghiệp và giáo dục đại học. Đặc biệt là cần ban hành khung năng lực AI phù hợp với từng đối tượng người học, đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục.

Ngoài ra, cần nâng cao nhận thức và phát triển năng lực ứng dụng AI thông qua việc nghiên cứu tích hợp nội dung giáo dục AI vào Chương trình giáo dục phổ thông đảm bảo phù hợp từng nhóm đối tượng và cấp học. Xây dựng sổ tay ứng dụng AI cho từng nhóm đối tượng và cấp học. Triển khai các chương trình đào tạo, tập huấn, bồi dưỡng giáo viên, cán bộ quản lý về ứng dụng AI trong công việc chuyên môn.

AI cũng đòi hỏi một hệ thống hạ tầng đồng bộ. Vì vậy, rà soát, nâng cao năng lực hạ tầng, kết nối Internet, thiết bị thông tin phục vụ dạy học, phần mềm ứng dụng AI cũng là một trong những nhiệm vụ quan trọng. Khi có hệ thống hạ tầng đồng bộ sẽ đảm bảo mọi trường học, kể cả vùng sâu vùng xa cũng đều có cơ hội tiếp cận AI. Để thực hiện tốt nhiệm vụ này, Việt Nam cần tăng cường hợp tác quốc tế, thúc đẩy hợp tác phát triển và ứng dụng AI trong giáo dục, khuyến khích, tham gia phát triển hệ sinh thái AI trong giáo dục Việt Nam trên các nền tảng AI của Việt Nam và thế giới.

Việt Nam đang đứng trước thời điểm chiến lược để tận dụng AI nhằm nâng cao chất lượng giáo dục, phát triển nguồn nhân lực số và hội nhập quốc tế. Việc đưa AI vào giảng dạy không chỉ là xu hướng, mà là yêu cầu bắt buộc nếu chúng ta muốn đào tạo nên những công dân số năng động, sáng tạo, có khả năng thích ứng và cạnh tranh toàn cầu. Sự thành ocong của chiến lược AI trong giáo dục phục thuộc rất lớn vào sự chuẩn bị về thể chế, chương trình, đội ngũ và hạ tầng.

Hà Giang