Các yếu tố ảnh hưởng đến lựa chọn trường đại học của học sinh lớp 12 tại Việt Nam

Trong bối cảnh giáo dục Việt Nam không ngừng chuyển mình để đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế và phát triển kinh tế tri thức, việc lựa chọn trường đại học ngày càng trở thành một quyết định quan trọng còn đối với mỗi học sinh trung học phổ thông. Không chỉ đơn thuần là bước chuyển tiếp giữa hai cấp học, quyết định chọn trường còn gắn liền với định hướng nghề nghiệp, mục tiêu của mỗi cá nhân. Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy, nhiều học sinh lớp 12 ở Việt Nam vẫn gặp khó khăn trong việc đưa ra quyết định phù hợp với năng lực, hoàn cảnh gia đình và yêu cầu nghề nghiệp trong tương lai.

Từ lí luận và thực tiễn đó, nghiên cứu này được tiến hành nhằm xác định và phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định chọn trường đại học của học sinh lớp 12 tại thành phố Đà Nẵng. Nghiên cứu chỉ ra rằng, hành vi chọn trường đại học của học sinh là kết quả của sự tác động đa chiều từ các yếu tố cá nhân và xã hội. Cụ thể, mười nhóm yếu tố được xác định là có ảnh hưởng đến quá trình ra quyết định của học sinh gồm: năng lực học tập, cơ hội việc làm, mức độ hấp dẫn của ngành học, danh tiếng nhà trường, vị trí địa lí, điều kiện tài chính, ảnh hưởng từ gia đình, hoạt động ngoại khóa và hỗ trợ từ nhà trường, điểm thi đầu vào, ảnh hưởng từ xã hội. Trong đó, các yếu tố có ảnh hưởng nổi bật nhất là: ảnh hưởng từ xã hội, hoạt động ngoại khóa và hỗ trợ từ nhà trường, ảnh hưởng từ gia đình, danh tiếng nhà trường, năng lực học tập. Những phát hiện này cung cấp bằng chứng thực nghiệm cho thấy, lựa chọn trường đại học không chỉ là xem xét dựa trên kết quả học tập mà ngày càng chịu tác động từ cảm xúc, môi trường sống và học tập cũng như kì vọng từ xã hội.

Qua phân tích dữ liệu khảo sát từ 1259 học sinh lớp 12 tại 5 trường trung học phổ thông ở Đà Nẵng, nhóm tác giả đã sử dụng các phương pháp định lượng như kiểm định độ tin cậy thang đo (Cronbach’s Alpha = 0.782), phân tích hồi quy tuyến tính và mô hình cấu trúc SEM để đánh giá mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố. Kết quả hồi quy cho thấy yếu tố "ảnh hưởng từ xã hội" có tác động mạnh nhất đến quyết định chọn trường (Beta = 0.230, p < 0.001), điều này khẳng định vai trò ngày càng lớn của mạng lưới bạn bè, truyền thông và môi trường xung quanh trong hành vi của người học. Bên cạnh đó, các yếu tố như: điều kiện tài chính (Beta = 0.151, p < 0.001), ảnh hưởng từ gia đình (Beta = 0.091, p = 0.002) cũng có tác động đáng kể, phản ánh rõ nét bối cảnh văn hóa Á Đông – nơi gia đình giữ vai trò trung tâm trong quyết định giáo dục của con cái.

Điều đáng chú ý là những yếu tố truyền thống như điểm thi đầu vào hay năng lực học tập lại không có ý nghĩa thống kê cao trong mô hình hồi quy, cho thấy sự thay đổi trong cách học sinh định nghĩa sự “phù hợp” khi lựa chọn trường đại học. Thay vì chỉ dựa vào danh tiếng hay đầu vào cao, người học ngày càng quan tâm đến sự đồng hành, hỗ trợ và cơ hội trải nghiệm tại môi trường học tập. Điều này đặt ra yêu cầu đối với các trường đại học trong việc đổi mới chiến lược tuyển sinh, không chỉ đầu tư vào chương trình đào tạo mà còn vào hoạt động ngoại khóa, dịch vụ hỗ trợ học sinh và xây dựng thương hiệu mang tính gắn kết.

(Nguồn: Pexels)

Từ góc nhìn quản lí giáo dục, nghiên cứu này có ý nghĩa thực tiễn cao khi cung cấp cơ sở dữ liệu định lượng vững chắc cho các nhà quản lí trong việc hoạch định chính sách tư vấn hướng nghiệp, định hướng chiến lược tuyển sinh của các cơ sở giáo dục đại học và xây dựng các chương trình hỗ trợ phù hợp với xu hướng lựa chọn của học sinh thế hệ mới. Đồng thời, kết quả này cũng gợi mở cho giáo viên và phụ huynh cách tiếp cận phù hợp để đồng hành cùng học sinh trong quá trình ra quyết định, dựa trên việc thấu hiểu động cơ và yếu tố ảnh hưởng đa dạng của người học.

Nghiên cứu này đóng góp một góc nhìn toàn diện, đa chiều và có căn cứ thực nghiệm về hành vi lựa chọn trường đại học của học sinh lớp 12 tại Việt Nam. Sự chuyển dịch từ mô hình lựa chọn dựa trên năng lực học thuật sang mô hình chú trọng đến sự phù hợp cá nhân và ảnh hưởng xã hội là một xu thế đáng lưu ý trong bối cảnh giáo dục hiện nay. Với những phát hiện này, các bên liên quan từ người học, nhà trường đến các nhà hoạch định chính sách đều có thể điều chỉnh chiến lược tiếp cận để đảm bảo rằng lựa chọn giáo dục đại học không chỉ đúng mà còn bền vững và phù hợp với mục tiêu phát triển dài hạn của mỗi cá nhân và toàn xã hội.

Khánh Linh lược dịch

Nguồn:

Phan, T. Y., & Dang, V. (2024). Factors Influencing University Selection Among 12th Grade Students in Vietnam. International Journal of Multidisciplinary and Current, 6(1), 106-112. https://orcid.org/0000-0002-1176-8248