Mối quan hệ giữa năng lực toán học và năng lực số ở sinh viên Sư phạm Toán: Một nghiên cứu trường hợp

Trong bối cảnh chuyển đổi số giáo dục diễn ra ngày càng mạnh mẽ, giáo viên tương lai không chỉ cần vững chuyên môn mà còn phải thành thạo các công cụ công nghệ số. Đây là yêu cầu tất yếu trong thời đại mà công nghệ không chỉ hỗ trợ mà còn định hình phương pháp dạy và học. Đặc biệt với giáo viên Toán - người đóng vai trò quan trọng trong việc trang bị tư duy logic và khả năng giải quyết vấn đề cho học sinh - thì sự kết hợp giữa năng lực toán học và năng lực số càng trở nên cần thiết.

Nghiên cứu được thực hiện tại tỉnh Tây Kalimantan, Indonesia - khu vực còn nhiều thách thức trong đào tạo giáo viên chất lượng cao. Với mẫu khảo sát gồm 303 sinh viên Sư phạm toán, nghiên cứu đặt ra ba mục tiêu chính: (1) Kiểm tra độ tin cậy và giá trị của các công cụ đo năng lực toán học và năng lực số; (2) So sánh sự khác biệt giữa nam và nữ trong hai năng lực này; (3) Xác định xem có mối liên hệ đáng kể nào giữa năng lực toán học và năng lực số ở sinh viên hay không.

Phương pháp nghiên cứu định lượng được áp dụng toàn diện, bao gồm phân tích mô tả, phân tích Rasch để đánh giá công cụ đo lường, cùng các phép kiểm định thống kê suy luận như t-test, tương quan Pearson và hồi quy tuyến tính. Hai bài kiểm tra được thiết kế kỹ lưỡng: Đầu tiên, đánh giá năng lực số dựa trên khung của Gilster (1997), bao gồm các kỹ năng như tìm kiếm thông tin trên Internet, điều hướng siêu văn bản, đánh giá nội dung và tổng hợp tri thức; bài còn lại đo năng lực toán học theo chuẩn PISA 2018, trải dài từ cấp độ thao tác cơ bản đến giải quyết vấn đề phức tạp gắn với thực tiễn.

Kết quả phân tích cho thấy cả hai công cụ đo lường đều đạt độ tin cậy cao. Cụ thể, độ tin cậy của bài kiểm tra năng lực toán học đạt 0.93 và của năng lực số là 0.87 - vượt xa ngưỡng chấp nhận thông thường trong nghiên cứu giáo dục. Các chỉ số Cronbach’s alpha lần lượt là 0.80 và 0.75, phản ánh mức độ đồng nhất nội tại tốt giữa các câu hỏi. Phân tích Rasch còn chỉ ra rằng các câu hỏi có mức độ phù hợp tốt với mô hình đo lường, đảm bảo rằng chúng thực sự đo đúng những gì cần đo.

Nguồn: Pexels.com

Về mặt giới tính, kết quả kiểm định t cho thấy không có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê giữa sinh viên nam và nữ trong cả hai năng lực. Nam và nữ đều có điểm số trung bình tương đương ở các nhóm kỹ năng như tìm kiếm thông tin, đánh giá nội dung số hay giải quyết vấn đề toán học. Kết quả này phản ánh xu hướng tích cực về bình đẳng giới trong đào tạo giáo viên, cho thấy cơ hội tiếp cận công nghệ và kiến thức toán học đã trở nên tương đối đồng đều giữa các nhóm giới.

Phát hiện quan trọng nhất của nghiên cứu là: năng lực toán học và năng lực số gần như phát triển một cách độc lập. Phân tích tương quan Pearson chỉ ra rằng hệ số tương quan giữa hai năng lực chỉ ở mức 0.31 và không có ý nghĩa thống kê. Các phân tích hồi quy tuyến tính cũng cho thấy năng lực toán học không dự đoán được mức độ năng lực số và ngược lại. Điều này có nghĩa là một sinh viên giỏi toán chưa chắc sẽ thành thạo công nghệ số và một người thành thạo công nghệ cũng chưa chắc có nền tảng toán học vững vàng.

Phát hiện này mang ý nghĩa thực tiễn sâu sắc. Trong bối cảnh nhiều chương trình đào tạo giáo viên đang nỗ lực tích hợp công nghệ vào dạy học môn Toán, có thể có một quan niệm ngầm rằng năng lực công nghệ và năng lực toán học sẽ cùng phát triển khi có một bên được củng cố. Tuy nhiên, nghiên cứu này cho thấy rõ ràng: hai năng lực cần được phát triển một cách chuyên biệt, có định hướng và chiến lược riêng. Công nghệ có thể hỗ trợ quá trình giảng dạy Toán - ví dụ như dùng phần mềm mô phỏng, trình chiếu hoặc thiết kế hoạt động học tập tương tác - nhưng không thể thay thế việc hình thành tư duy logic, năng lực suy luận và giải quyết vấn đề của người học.

Một điểm đáng chú ý khác là vai trò của giáo viên trong việc định hình môi trường học tập tích hợp công nghệ. Mặc dù sinh viên sư phạm hiện nay đã có nhiều cơ hội tiếp cận công nghệ, nhưng nếu không được đào tạo bài bản về cách ứng dụng công nghệ vào giảng dạy Toán, họ có thể rơi vào tình trạng “thành thạo công cụ nhưng thiếu chiều sâu chuyên môn”. Từ đó, nhóm nghiên cứu khuyến nghị các chương trình đào tạo giáo viên cần thiết kế các mô-đun phát triển năng lực số và năng lực toán học riêng biệt, song song với các nội dung tích hợp, để đảm bảo tính toàn diện và thực tiễn.

Tuy nhiên, nghiên cứu cũng thừa nhận một số giới hạn. Mẫu khảo sát chỉ giới hạn trong khu vực Tây Kalimantan, do đó chưa phản ánh được bức tranh toàn diện trên toàn quốc. Ngoài ra, chưa xét đến các yếu tố như nền tảng học vấn của gia đình, điều kiện tiếp cận công nghệ từ nhỏ hay kinh nghiệm thực tập giảng dạy - những yếu tố có thể ảnh hưởng đến sự phát triển hai loại năng lực trên. Do đó, nhóm tác giả đề xuất cần có những nghiên cứu quy mô lớn hơn, đa vùng miền hoặc mang tính so sánh xuyên văn hóa để kiểm chứng và mở rộng kết luận.

Tóm lại, nghiên cứu này đã góp phần làm sáng tỏ một vấn đề tưởng như hiển nhiên nhưng lại ẩn chứa nhiều lớp sâu sắc: năng lực toán học và năng lực số - hai trụ cột quan trọng trong giáo dục hiện đại - không hề “đồng hành tự nhiên” mà cần được bồi dưỡng một cách có hệ thống, chiến lược và khoa học. Đây là lời nhắc nhở quan trọng cho các nhà hoạch định chính sách, nhà đào tạo sư phạm và cả các sinh viên đang theo đuổi nghề giáo trong thời đại số hóa.

Hoàng Dũng lược dịch

Nguồn:

Yani T, A., Buyung, B., Rosmaiyadi, R., Marhayani, D. A., Nirawati, R., Triani, S. N., & Soeharto, S. (2025). Examining the relationship between mathematical literacy and digital literacy among pre-service mathematics teachers. Eurasia Journal of Mathematics, Science and Technology Education, 21(5), em2635. https://doi.org/10.29333/ejmste/16392