Đẩy mạnh giáo dục STEM để phát triển nguồn nhân lực lĩnh vực công nghệ cao

Một số chính sách lớn thúc đẩy giáo dục STEM

Theo thống kê của Bộ Giáo dục và đào tạo (GDĐT), năm học 2022-2023 có hơn 75.000 lượt bài dạy STEM đã được triển khai tại các cơ sở giáo dục trung học trên cả nước. Về tuyển sinh đại học năm 2024, tổng thể ở khối STEM, số nguyện vọng thí sinh đăng ký chiếm khoảng 30% so với năm 2023. Tuy nhiên, một số ngành khoa học cơ bản như khoa học tự nhiên, khoa học sự sống, toán học, vật lý… đang gặp khó khăn lớn trong công tác tuyển sinh. Dù đóng vai trò nền tảng cho tri thức và đổi mới công nghệ, các ngành này lại thường không được lựa chọn. Tình trạng này phần nào được phản ánh qua số liệu đăng ký thi tốt nghiệp trung học phổ thông năm 2024. Trong hơn 1,07 triệu thí sinh dự thi, chỉ 37% chọn bài thi Khoa học tự nhiên (gồm Vật lý, Hóa học, Sinh học), trong khi 63% chọn bài thi Khoa học xã hội (Lịch sử, Địa lý, Giáo dục công dân). Việc lựa chọn tổ hợp môn phản ánh xu hướng phân luồng và ảnh hưởng đến nguồn tuyển sinh cho các ngành STEM ở bậc đại học.

Ảnh minh họa (Nguồn: Internet)

Để giải quyết bài toán nhân lực ngành nghề STEM, Nhà nước đã ban hành nhiều chính sách mang tính chiến lược. Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia có nhấn mạnh yêu cầu phát triển mạnh các ngành STEM, tăng cường đầu tư cho khoa học cơ bản và công nghệ mũi nhọn. Bên cạnh đó, cơ cấu mạng lưới các trường đại học, cao đẳng cũng được Bộ GDĐT điều chỉnh để tập trung phát triển các ngành trọng điểm. Đặc biệt, mạng lưới các trường đại học kỹ thuật, công nghệ được củng cố theo hướng hình thành các trung tâm đào tạo, nghiên cứu lớn, gắn kết với doanh nghiệp, khu công nghệ cao. Bộ Tài chính cũng đang chủ trì xây dựng Dự thảo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ về tín dụng đối với học sinh, sinh viên, học viên thạc sĩ, nghiên cứu sinh học các ngành khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán (STEM) nhằm khuyến khích học sinh, sinh viên theo học các ngành, nghề này.

Mới đây nhất, ngày 24/5/2025, Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long vừa ký Quyết định số 1002/QĐ-TTg phê duyệt Đề án đào tạo nguồn nhân lực phục vụ phát triển công nghệ cao giai đoạn 2025-2035 và định hướng tới năm 2045.

Tiếp tục nâng cao nguồn nhân lực công nghệ cao

Mục tiêu của Đề án là nhằm chuẩn bị nguồn nhân lực các ngành khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán (STEM) có trình độ chuyên môn, kỹ thuật cao đáp ứng nhu cầu mở rộng đầu tư phát triển các lĩnh vực công nghệ cao, trọng tâm là đội ngũ nhân lực tài năng có khả năng tham gia sâu vào công đoạn nghiên cứu và phát triển công nghệ chiến lược, công nghệ cao được ưu tiên; tạo lợi thế cạnh tranh quốc gia trong thu hút đầu tư từ các tập đoàn công nghệ lớn trên thế giới, góp phần chuyển dịch cơ cấu nền kinh tế và phát triển bền vững đất nước trong kỷ nguyên mới dựa trên khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và chuyển đổi xanh. Đề án đề ra mục tiêu cụ thể phấn đấu đến năm 2030 tỷ lệ người theo học các ngành STEM đạt 35% ở mỗi trình độ đào tạo.

Để thực hiện được các mục tiêu trên, Đề án cũng đề ra 6 nhóm nhiệm vụ, giải pháp như: tăng cường chính sách đầu tư và hỗ trợ người học các ngành STEM; thu hút đội ngũ giảng viên giỏi; đầu tư cơ sở vật chất phục vụ đào tạo và nghiên cứu trong các cơ sở giáo dục đại học,… Những giải pháp trên giúp phát triển nhân lực không chỉ ở số lượng mà còn ở chất lượng, tập trung vào những lĩnh vực mũi nhọn như trí tuệ nhân tạo, vật liệu mới, công nghệ sinh học, công nghệ bán dẫn, năng lượng tái tạo… Đây là những lĩnh vực mà Việt Nam đang kỳ vọng bứt phá trong chiến lược phát triển quốc gia đến năm 2045.

Thực tế cho thấy đẩy mạnh giáo dục STEM không chỉ là xu hướng toàn cầu mà còn là yêu cầu bắt buộc để Việt Nam vươn lên thành quốc gia phát triển, có công nghệ cao, nền kinh tế tri thức. Những kết quả đạt được trong thời gian qua là nền tảng quan trọng. Tuy nhiên, làm sao để thu hút được nhiều học sinh, sinh viên theo học các ngành này, đồng thời đảm bảo chất lượng đào tạo ngang tầm quốc tế vẫn là nhiệm vụ cần đạt được trong tương lai.

Việc triển khai Đề án đào tạo nguồn nhân lực phục vụ phát triển công nghệ cao giai đoạn 2025-2035 và định hướng tới năm 2045 kết hợp với các chính sách khác về phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao sẽ là hành lang pháp lý để khơi dậy tiềm năng đào tạo nguồn nhân lực ngành nghề STEM, tạo bước tiến về công nghệ, đổi mới sáng tạo và năng lực cạnh tranh quốc gia.

Hà Giang