Ứng dụng trí tuệ nhân tạo tạo sinh trong giáo dục đại học: Cơ hội, thách thức và hướng tiếp cận chính sách

AI tạo sinh trong giáo dục đại học

Trí tuệ nhân tạo tạo sinh, đặc biệt là các công nghệ AI tạo sinh như ChatGPT, đang ngày càng trở thành yếu tố quan trọng trong giáo dục đại học. Các công cụ này đã cho phép sinh viên và giảng viên trải nghiệm những cải tiến vượt bậc trong cách thức học tập và giảng dạy. Từ việc hỗ trợ nghiên cứu, viết bài luận, cho đến cải thiện khả năng sáng tạo và giao tiếp, AI tạo sinh mang lại những lợi ích rõ rệt trong việc tối ưu hóa quá trình học tập. Tuy nhiên, sự gia tăng nhanh chóng của các công nghệ này cũng dẫn đến nhiều câu hỏi về cách thức sử dụng AI tạo sinh hợp lý và bền vững trong môi trường học thuật. Trong bối cảnh này, bài viết sẽ phân tích những cơ hội và thách thức mà AI tạo sinh đang tạo ra đối với hệ thống giáo dục đại học hiện nay.

Cơ hội từ việc ứng dụng AI tạo sinh trong giáo dục đại học

Một trong những cơ hội rõ rệt nhất mà AI tạo sinh mang lại là khả năng hỗ trợ sinh viên trong việc học tập và nghiên cứu. Các công cụ như ChatGPT có thể giúp sinh viên hiểu rõ hơn về các chủ đề phức tạp, đồng thời cung cấp các tài liệu tham khảo, tóm tắt bài viết và giúp sinh viên xây dựng ý tưởng cho các bài luận. Điều này đặc biệt hữu ích trong các lĩnh vực yêu cầu sáng tạo cao, chẳng hạn như viết luận văn, nghiên cứu khoa học và thiết kế đồ họa​.

Bên cạnh đó, AI tạo sinh còn có thể giúp giảng viên tiết kiệm thời gian trong việc chấm bài và cung cấp phản hồi cho sinh viên. Một nghiên cứu đã chỉ ra rằng các công cụ AI có thể giúp tự động hóa quy trình chấm điểm và đánh giá bài viết của sinh viên, giúp giảm tải công việc cho giảng viên mà vẫn đảm bảo tính chính xác và công bằng trong đánh giá​. Bằng cách sử dụng các mô hình AI để phân tích và đánh giá các bài luận, giảng viên có thể dễ dàng nhận diện các điểm mạnh và điểm yếu trong công việc của sinh viên, từ đó cung cấp phản hồi nhanh chóng và chi tiết hơn.

Hơn nữa, AI tạo sinh có thể giúp nâng cao khả năng học tập chủ động của sinh viên. Các công cụ như các trợ lý học tập AI có thể được sử dụng để tạo ra các bài kiểm tra tự động, kiểm tra lại các khái niệm và cung cấp bài tập luyện tập theo nhu cầu của từng cá nhân​. Điều này không chỉ giúp sinh viên học tập một cách hiệu quả mà còn khuyến khích họ chủ động tìm hiểu và nghiên cứu hơn nữa. AI tạo sinh có thể tạo ra một môi trường học tập thông minh, trong đó sinh viên không chỉ học từ sách vở mà còn học thông qua các công cụ tương tác.

Thách thức khi ứng dụng AI tạo sinh trong giáo dục đại học

Mặc dù AI tạo sinh mang lại rất nhiều lợi ích, nhưng cũng không thiếu những thách thức lớn mà các trường đại học phải đối mặt. Một trong những vấn đề quan trọng nhất là vấn đề về tính công bằng trong đánh giá. Việc sử dụng AI tạo sinh trong việc chấm điểm và đánh giá sinh viên có thể khiến giảng viên và sinh viên cảm thấy thiếu công bằng. AI có thể không nhận ra được những khía cạnh tinh tế trong các bài luận, như sự sáng tạo, tư duy phản biện hay những yếu tố khác không thể đo lường bằng các công thức và thuật toán​. Điều này có thể dẫn đến việc đánh giá không chính xác và không công bằng đối với một số sinh viên.

Ngoài ra, sự phát triển nhanh chóng của AI tạo sinh cũng đặt ra vấn đề về tính minh bạch trong việc sử dụng công nghệ này. Các công cụ AI như ChatGPT có thể tạo ra các văn bản rất giống với những gì một sinh viên có thể viết, nhưng chúng không thể đảm bảo rằng văn bản đó hoàn toàn phản ánh tư duy và năng lực của sinh viên. Do đó, có thể xảy ra tình trạng sinh viên sử dụng AI tạo sinh để "gian lận" trong quá trình làm bài hoặc bài tập. Một nghiên cứu đã chỉ ra rằng tỷ lệ sinh viên sử dụng ChatGPT để viết bài luận hoặc làm bài kiểm tra là rất cao, gây ra lo ngại về tính trung thực và đạo đức trong học thuật​​.

Hơn nữa, AI tạo sinh còn có thể dẫn đến tình trạng cô đơn và sự thiếu kết nối xã hội trong môi trường học tập. Một nghiên cứu đã chỉ ra rằng khi sinh viên sử dụng AI thay vì tương tác với giảng viên hoặc bạn bè, họ có thể cảm thấy bị cô lập và giảm sự tham gia vào các hoạt động xã hội trong học thuật​. Sự thiếu tương tác con người có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sự gắn kết xã hội và cảm giác thuộc về một cộng đồng học thuật, điều này có thể dẫn đến giảm động lực học tập và tỷ lệ bỏ học cao hơn.

Định hình chính sách sử dụng AI tạo sinh trong giáo dục đại học

Để giải quyết những thách thức này, các trường đại học cần xây dựng và áp dụng các chính sách rõ ràng về việc sử dụng AI tạo sinh trong giảng dạy và đánh giá. Một trong những vấn đề quan trọng mà các trường đại học cần giải quyết là làm thế nào để xác định ranh giới giữa việc sử dụng AI hợp lý và những hành vi không phù hợp. Các nghiên cứu cho thấy việc vạch ra các "đường biên" trong việc sử dụng AI tạo sinh sẽ giúp sinh viên và giảng viên có cái nhìn rõ ràng hơn về những gì là chấp nhận được trong môi trường học thuật​.

Các trường đại học cần phải có một chính sách minh bạch và công bằng về việc sử dụng AI tạo sinh trong giáo dục. Điều này không chỉ bao gồm việc xác định các công cụ AI được phép sử dụng, mà còn phải chỉ rõ những công cụ nào là không chấp nhận được, cũng như cách thức giám sát và phát hiện việc sử dụng AI không đúng đắn​. Hơn nữa, cần có sự phối hợp giữa giảng viên và sinh viên để xây dựng một môi trường học tập công bằng và có trách nhiệm, trong đó AI tạo sinh đóng vai trò là công cụ hỗ trợ, không phải là phương tiện thay thế hoàn toàn con người trong quá trình học.

Trí tuệ nhân tạo tạo sinh đang tạo ra những cơ hội và thách thức lớn cho giáo dục đại học. Những ứng dụng AI tạo sinh như ChatGPT có thể giúp sinh viên nâng cao khả năng học tập và nghiên cứu, đồng thời hỗ trợ giảng viên trong việc giảng dạy và đánh giá. Tuy nhiên, việc sử dụng AI tạo sinh cũng cần phải được quản lý chặt chẽ để đảm bảo tính công bằng, tính minh bạch và bảo vệ sự gắn kết xã hội trong môi trường học thuật. Các trường đại học cần phải phát triển các chính sách rõ ràng về việc sử dụng AI tạo sinh, đồng thời khuyến khích sự sáng tạo và trách nhiệm của cả giảng viên và sinh viên trong việc ứng dụng công nghệ này.

Vân An

Tài liệu tham khảo

O’Dea, X. (2024). Generative AI: is it a paradigm shift for higher education? Studies in Higher Education, 49(5), 811–816. https://doi.org/10.1080/03075079.2024.2332944

Crawford, J., Allen, K. A., Pani, B., & Cowling, M. (2024). When artificial intelligence substitutes humans in higher education: the cost of loneliness, student success, and retention. Studies in Higher Education, 49(5), 883–897. https://doi.org/10.1080/03075079.2024.2326956

Corbin, T., Dawson, P., Nicola-Richmond, K., & Partridge, H. (2025). ‘Where’s the line? It’s an absurd line’: towards a framework for acceptable uses of AI in assessment. Assessment & Evaluation in Higher Education, 1–13. https://doi.org/10.1080/02602938.2025.2456207