Đạo đức trong việc sử dụng AI: Nhìn nhận từ góc độ xã hội - kỹ thuật trong bối cảnh dạy học tiếng Anh như một ngôn ngữ thứ hai

Những năm gần đây, sự phát triển của trí tuệ nhân tạo đã mở ra những cơ hội mới cho giáo dục, đặc biệt trong việc hỗ trợ giảng dạy và học tập. Theo Al-Othman (2024), AI trong giáo dục mang lại những lợi ích đáng kể, bao gồm việc cá nhân hóa quá trình học tập, cung cấp phản hồi tự động và hỗ trợ học sinh phát triển các kỹ năng ngôn ngữ. Các công cụ AI như các hệ thống dạy kèm tự động, công cụ kiểm tra ngữ pháp, và chatbot hỗ trợ học viên thực hành tiếng Anh trong môi trường ảo, giúp họ cảm thấy thoải mái và tự tin hơn khi giao tiếp bằng tiếng Anh (Al-Othman, 2024). Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích rõ ràng này, việc sử dụng AI trong giảng dạy cũng dẫn đến những vấn đề đạo đức cần được giải quyết.

Một trong những vấn đề lớn nhất là sự phụ thuộc quá mức vào AI trong quá trình học tập, điều này có thể làm giảm khả năng tự học và sáng tạo của học sinh. Nhiều giáo viên và sinh viên bày tỏ lo ngại về việc học sinh có thể lạm dụng AI để sao chép bài tập, khiến cho việc học trở nên dễ dàng hơn nhưng lại thiếu đi tính sáng tạo và khả năng tư duy độc lập (Babanoğlu et al., 2025). Việc sử dụng AI để làm bài tập hay giải quyết các vấn đề học tập mà không thực sự hiểu sâu về chúng có thể dẫn đến việc học sinh thiếu đi khả năng giải quyết vấn đề một cách độc lập và phát triển kỹ năng tư duy phản biện.

Ngoài ra, theo Babanoğlu và cộng sự (2025), một vấn đề đạo đức khác liên quan đến việc sử dụng AI là sự thiếu minh bạch trong các thuật toán của hệ thống. Nhiều sinh viên và giáo viên lo ngại rằng AI có thể đưa ra những quyết định mà không rõ lý do, điều này khiến cho người dùng khó có thể hiểu được cách thức mà các công cụ AI hoạt động và liệu những quyết định đó có công bằng và chính xác hay không. Khái niệm này được gọi là "hiệu ứng hộp đen", khi mà đầu vào và đầu ra của AI có thể được xác định, nhưng quá trình ra quyết định của AI lại không rõ ràng (Babanoğlu et al., 2025). Điều này không chỉ làm tăng sự nghi ngờ và thiếu tin tưởng đối với AI mà còn tạo ra một môi trường học tập không công bằng, khi mà những học sinh có thể không hiểu rõ cách thức AI hỗ trợ họ trong quá trình học.

Nguồn: pinterest

Mặc dù vậy, AI cũng mang lại những cơ hội để hỗ trợ học sinh phát triển kỹ năng ngôn ngữ một cách tự điều chỉnh và cá nhân hóa. Theo Al-Othman (2024), AI có thể cung cấp cho học sinh những trải nghiệm học tập tương tác và những cơ hội học tập thực tế, chẳng hạn như việc sử dụng AI để học ngữ pháp, từ vựng, và cải thiện kỹ năng phát âm. Các công cụ AI như ChatGPT có thể giúp học sinh tiếp cận với các thông tin và tài liệu học tập phong phú, đồng thời cải thiện khả năng tự học và phát triển ngôn ngữ một cách tự nhiên. AI còn giúp học sinh cải thiện các kỹ năng giao tiếp bằng tiếng Anh trong các tình huống thực tế, từ đó giảm thiểu lo âu và tự ti khi sử dụng ngôn ngữ mới.

Tuy nhiên, như Babanoğlu và cộng sự (2025) chỉ ra, AI chỉ có thể thực sự có ích nếu nó được sử dụng một cách có trách nhiệm và đúng đắn. Điều này đòi hỏi giáo viên và sinh viên phải có một hiểu biết đầy đủ về công nghệ AI và các vấn đề đạo đức liên quan đến việc sử dụng nó trong môi trường học tập. Các giáo viên cần phải được đào tạo để có thể hướng dẫn học sinh sử dụng AI một cách hiệu quả, đồng thời nhấn mạnh những giới hạn và mối nguy hiểm khi phụ thuộc quá mức vào công nghệ này. Giáo viên cũng cần phải hiểu rõ về các rủi ro tiềm ẩn của việc sử dụng AI, chẳng hạn như sự giảm sút khả năng tương tác giữa người với người và sự mất đi tính sáng tạo trong học tập (Al-Othman, 2024).

Để đảm bảo rằng AI được sử dụng một cách có đạo đức và hiệu quả trong giáo dục, các cơ sở giáo dục cần phải xây dựng các chính sách và chương trình đào tạo chuyên sâu về việc sử dụng công nghệ này. Điều này không chỉ giúp giáo viên và học sinh nhận thức được các vấn đề đạo đức mà còn tạo ra một môi trường học tập công bằng và minh bạch. Cần có những quy định rõ ràng về việc sử dụng AI trong giáo dục, chẳng hạn như hạn chế việc sao chép và lạm dụng công nghệ, đồng thời đảm bảo rằng công nghệ này phục vụ cho mục tiêu phát triển năng lực học tập và sáng tạo của học sinh, chứ không phải là công cụ để tránh né trách nhiệm học tập (Babanoğlu et al., 2025; Al-Othman, 2024).

Cuối cùng, việc tích hợp AI vào giáo dục không chỉ là vấn đề công nghệ mà còn là một vấn đề xã hội và đạo đức. Chính vì vậy, các nhà giáo dục và nhà phát triển công nghệ cần hợp tác chặt chẽ để xây dựng các khung pháp lý và đạo đức rõ ràng cho việc sử dụng AI trong giảng dạy, từ đó đảm bảo rằng công nghệ này sẽ được sử dụng vì lợi ích của cả xã hội và cá nhân. Các trường học và các tổ chức giáo dục cần tạo ra các chương trình đào tạo phù hợp để giáo viên có thể làm chủ công nghệ AI, đồng thời giúp học sinh nhận thức được những thách thức và cơ hội mà AI mang lại trong việc học tập và phát triển nghề nghiệp.

Vân An lược dịch

Tài liệu tham khảo:

Al-Othman, A. a. M. (2024). Using Artificial intelligence in English as a foreign language Classrooms: Ethical concerns and future Prospects. Arab World English Journal, 10, 85–104. https://doi.org/10.24093/awej/call10.7

Babanoğlu, M. P., Karataş, T. Ö., & Dündar, E. (2025). Ethical considerations of AI through a socio-technical lens: insights from ELT context as a higher education system. Cogent Education, 12(1). https://doi.org/10.1080/2331186x.2025.2488546