Xây dựng chuẩn chương trình đào tạo ngành vi mạch bán dẫn: Bước tiến mới phát triển đội ngũ nhân lực trình độ cao

Ảnh minh họa (Nguồn: Website ĐH Bách Khoa Hà Nội)

Nhiều năm nay, việc mở ngành đào tạo công nghệ vi mạch, bán dẫn đang trở thành xu hướng của các cơ sở đào tạo, nhằm đáp ứng nhu cầu nhân lực của thị trường và đón đầu chính sách phát triển công nghiệp bán dẫn của Việt Nam. Ngày 21/9/2024, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 1018/QĐ-TTg ban hành Chiến lược phát triển công nghiệp bán dẫn Việt Nam đến năm 2030 và tầm nhìn 2050 và Quyết định số 1017/QĐ-TTg phê duyệt Chương trình "Phát triển nguồn nhân lực ngành công nghiệp bán dẫn đến năm 2030, định hướng đến năm 2050" (Chương trình 1017). Thực hiện ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Chỉ thị số 43/CT-TTg ngày 04/12/2024 về việc đẩy mạnh đào tạo nhân lực cho ngành công nghiệp bán dẫn và một số ngành công nghệ số cốt lõi và các nhiệm vụ được Thủ tướng Chính phủ giao tại các quyết định trên về việc thúc đẩy đào tạo nguồn nhân lực phục vụ phát triển ngành công nghiệp bán dẫn, Bộ GDĐT đã có văn bản đề nghị các ĐH, học viện khẩn trương triển khai thực hiện Chương trình “Phát triển nguồn nhân lực ngành công nghiệp bán dẫn đến năm 2030, định hướng đến năm 2050” theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ. Theo đó, ĐH cần có chính sách ưu tiên, gồm học bổng, miễn giảm học phí, ký túc xá… cho sinh viên ngành bán dẫn, Trường ĐH có thể tìm thêm nguồn hỗ trợ kinh phí từ doanh nghiệp, tăng cường hợp tác để sinh viên thực tập, thực hành tại doanh nghiệp và được tuyển dụng sau khi ra trường. Ngoài ra, các trường cần ưu tiên cử giảng viên đi học tiến sĩ; thu hút chuyên gia ở nước ngoài về làm việc, nghiên cứu, thành lập trường, khoa… chuyên đào tạo và nghiên cứu về bán dẫn. Bộ cũng yêu cầu trường ĐH xây dựng chương trình đào tạo nhân lực chất lượng cao ở cả ba công đoạn của ngành bán dẫn.

Chương trình "Phát triển nguồn nhân lực ngành công nghiệp bán dẫn" đặt mục tiêu đến năm 2030, các cơ sở đào tạo được ít nhất 50.000 nhân lực có trình độ từ ĐH trở lên. Đến năm 2050, Việt Nam có đội ngũ nhân lực mạnh, gia nhập vào chuỗi giá trị ngành công nghiệp bán dẫn toàn cầu, đáp ứng yêu cầu phát triển cả về chất lượng và số lượng. Thực tế, công nghệ vi mạch bán dẫn không phải là ngành đào tạo hoàn toàn mới, đã có một số trường ĐH lớn triển khai đào tạo từ nhiều năm nay như: ĐH Bách Khoa Hà Nội, ĐH Quốc gia Hà Nội, ĐH Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh, trường ĐH Bách Khoa Đà Nẵng, trường ĐH Cần Thơ,…Tuy nhiên, theo Bộ GDĐT, số lượng sinh viên theo học và tốt nghiệp đến nay còn rất thấp. Sự thiếu hụt nguồn nhân lực chất lượng cao, nhất là trong các lĩnh vực công nghệ cao đang là một điểm nghẽn trong thu hút các tập đoàn công nghệ lớn chuyển dịch địa điểm đầu tư nghiên cứu, phát triển và sản xuất sang Việt Nam.

Năm 2025, nhiều trường ĐH mở thêm ngành, chuyên ngành mới liên quan đến lĩnh vực bán dẫn nhằm đón đầu nhu cầu nhân lực. Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiều thách thức đặt ra đối với các trường ĐH khi mở ngành là phải chuẩn bị cơ sở vật chất, đội ngũ giảng viên trình độ, tìm kiếm doanh nghiệp hợp tác để đảm bảo chất lượng đào tạo, đáp ứng yêu cầu thị trường lao động cũng như những quy định của Luật Giáo dục ĐH hiện hành. Để tạo căn cứ cho các cơ sở giáo dục ĐH xây dựng và tổ chức thực hiện các chương trình đào tạo, Bộ GDĐT thành lập Hội đồng tư vấn xây dựng Chuẩn chương trình đào tạo các trình độ của giáo dục ĐH về vi mạch bán dẫn. Chuẩn này cũng là nền tảng để các trường thiết kế, triển khai các chương trình đào tạo thí điểm, chương trình đào tạo thứ hai và chương trình đào tạo liên thông liên quan đến vi mạch bán dẫn.

Đáng chú ý trong dự thảo này là chuẩn đầu vào của chương trình đào tạo. Trong đó, chuẩn đầu vào xác định rõ những yêu cầu tối thiểu về trình độ, năng lực và kinh nghiệm phù hợp với đào tạo trình độ ĐH và cao học về vi mạch bán dẫn. Những yêu cầu này nhằm bảo đảm người học có thể học tập thành công và hoàn thành tốt chương trình đào tạo. Trong đó, đối tượng tuyển sinh chương trình cử nhân là người học đã tốt nghiệp trung học phổ thông hoặc trình độ tương đương. Khối kiến thức về toán và khoa học tự nhiên (vật lý, hóa học) đạt điểm trung bình từ 80% trở lên của thang đánh giá. Với sinh viên chuyển tiếp từ ngành học khác để theo học năm thứ 2, 3, 4 của ngành này (không phải sinh viên năm cuối), tại thời điểm xét cần có ngành đào tạo chuyển tiếp thuộc hoặc gần nhóm ngành đào tạo đang học; điểm trung bình chung tích lũy đạt từ 2,5 trở lên và trình độ tiếng Anh đạt trình độ từ bậc 3/6 trở lên theo Khung năng lực ngoại ngữ 6 bậc dùng cho Việt Nam. Như vậy, chuẩn đầu vào như theo dự thảo sẽ có yêu cầu cao về toán và khoa học tư nhiên. Nếu thang điểm được tính là 10 thì học sinh phải đạt từ 8 điểm trở lên mỗi môn toán, vật lý, hóa học để tham gia học vi mạch bán dẫn. Ngoài ra, điều kiện về tiếng Anh cũng được đề cao. Với những sinh viên chuyển tiếp từ ngành khác sang phải có trình độ tiếng Anh đạt 3/6 (B1) theo khung năng lực ngoại ngữ 6 bậc. Riêng chương trình kỹ sư bậc 7 thì là 4/6 (B2).

Bộ GDĐT đã tổ chức các buổi tọa đàm góp ý cho dự thảo với sự tham gia của lãnh đạo nhiều cơ sở giáo dục ĐH. Có ý kiến cho rằng tiêu chí đầu vào như trên sẽ tạo một số rào cản cho các trường trong việc tuyển sinh. Tuy nhiên, thực tế cho thấy vi mạch bán dẫn là lĩnh vực cạnh tranh nên cần phải chọn đầu vào kỹ lưỡng. Theo Bộ GDĐT, trong đào tạo, yếu tố chất lượng được đặt lên hàng đầu, không nên chạy theo số lượng, không thể vì đáp ứng nhu cầu nhân lực lớn mà hạ chuẩn đầu vào. Trên cơ sở tiếp thu ý kiến góp ý để hoàn thiện, dự kiến chuẩn chương trình đào tạo này được ban hành ngay trong tháng 3. Từ đó, các cơ sở đào tạo triển khai chương trình đào tạo ĐH, cao học, ngành chính-ngành phụ, song bằng hoặc liên ngành về vi mạch bán dẫn.

Việc xây dựng và ban hành chuẩn chương trình đào tạo ngành vi mạch bán dẫn sẽ tạo nền tảng vững chắc để nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực cho ngành công nghiệp bán dẫn tại Việt Nam. Đây là một bước đi quan trọng, không chỉ đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thị trường lao động, mà còn thúc đẩy sự phát triển bền vững của ngành công nghiệp bán dẫn, đóng góp vào chiến lược phát triển kinh tế đất nước trong những năm tới. Việc đảm bảo tiêu chí đầu vào nghiêm ngặt sẽ giúp xây dựng một đội ngũ nhân lực chất lượng cao, có khả năng gia nhập và cạnh tranh trong chuỗi giá trị toàn cầu. Tuy nhiên, để đảm bảo tính khả thi và thành công của chương trình, các trường ĐH cần có sự chuẩn bị kỹ lưỡng về cơ sở vật chất, đội ngũ giảng viên, cũng như các chính sách hỗ trợ thiết thực cho sinh viên. Nếu thực hiện đúng và đầy đủ các biện pháp này, Việt Nam sẽ tạo ra một nguồn nhân lực chất lượng cao, góp phần nâng cao vị thế quốc gia trong ngành công nghiệp bán dẫn toàn cầu.

Hà Giang

Tài liệu tham khảo:

Bộ GDĐT (2024): Đào tạo vi mạch bán dẫn: Cần tính toán kỹ lưỡng điều kiện đảm bảo về đội ngữ và cơ sở vật chất. https://moet.gov.vn/tintuc/Pages/doi-moi-can-ban-toan-dien-gd-va-dt.aspx?ItemID=10167.

Bộ GDĐT (2025): Tọa đàm góp ý dự thảo Chuẩn chương trình đào tạo về vi mạch bán dẫn. https://moet.gov.vn/tintuc/Pages/chi-tiet.aspx?ItemID=10238

ĐH Công nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh: Tọa đàm dự thảo chuẩn chương trình đào tạo trình độ ĐH, thạc sĩ trong ngành vi mạch bán dẫn. https://iuh.edu.vn/vi/tin-tuc-su-kien-fi11/toa-dam-du-thao-chuan-chuong-trinh-dao-tao-trinh-do-dai-hoc-thac-si-trong-nganh-vi-manh-ban-dan-a2403.html