Nâng cao năng lực giảng dạy STEM tại các trường tiểu học miền núi phía Bắc

Giáo dục STEM đã trở thành một xu hướng quan trọng trong giáo dục toàn cầu, bắt nguồn từ Hoa Kỳ gần hai thập kỷ trước như một chiến lược nâng cao chất lượng nhân lực trong các lĩnh vực khoa học, công nghệ, kĩ thuật và toán học. Tại Việt Nam, từ năm 2019, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành hướng dẫn chính thức về giáo dục STEM trong các trường phổ thông, đánh dấu một bước tiến quan trọng trong cải cách giáo dục. Tuy nhiên, việc triển khai giáo dục STEM ở các cấp học, đặc biệt là tiểu học, vẫn đang gặp nhiều thách thức, nhất là tại các khu vực miền núi - nơi điều kiện cơ sở vật chất và chất lượng đội ngũ giáo viên còn nhiều hạn chế.

Nhằm đánh giá thực trạng năng lực giảng dạy STEM của giáo viên tiểu học tại khu vực miền núi phía Bắc Việt Nam, một nghiên cứu gần đây đã được thực hiện với sự tham gia của hơn 2.300 giáo viên. Cụ thể, nhóm nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng với khảo sát trực tuyến 2.416 giáo viên tiểu học trong khu vực này, sau đó loại bỏ các phiếu khảo sát không hợp lệ và đưa 2.305 phiếu khảo sát vào phân tích. Kết quả chỉ ra nhiều điểm đáng chú ý, đồng thời đề xuất các giải pháp nhằm hỗ trợ giáo viên trong việc nâng cao năng lực giảng dạy STEM.

Giáo viên đã được đào tạo nhưng vẫn ngại giảng dạy STEM

Một trong những phát hiện quan trọng của nghiên cứu là mặc dù 85,9% giáo viên đã tham gia các khóa đào tạo STEM, nhưng tỷ lệ giáo viên thực sự triển khai giảng dạy STEM lại rất thấp. Đáng chú ý, có đến 40,6% giáo viên đã tham gia đào tạo nhưng chưa bao giờ trực tiếp giảng dạy STEM trong lớp học. Điều này đặt ra câu hỏi về tính ứng dụng thực tế của các chương trình đào tạo giáo viên hiện nay.

Bên cạnh đó, nhóm giáo viên có trên 20 năm kinh nghiệm có tỷ lệ tham gia đào tạo cao nhất (90%), nhưng họ lại ít áp dụng STEM vào giảng dạy hơn so với nhóm giáo viên trẻ. Trong khi đó, những giáo viên có dưới 5 năm kinh nghiệm, vốn được tiếp cận với chương trình đào tạo STEM ngay từ đầu, lại có năng lực giảng dạy tốt hơn. Điều này cho thấy rằng, việc tiếp cận sớm với giáo dục STEM ngay từ khi đào tạo ban đầu đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành năng lực giảng dạy của giáo viên.

Sự khác biệt giữa giáo viên nam và nữ, giáo viên thành thị và nông thôn

Kết quả nghiên cứu cũng cho thấy sự khác biệt đáng kể về năng lực giảng dạy STEM giữa các nhóm giáo viên:

Giáo viên nữ có năng lực giảng dạy STEM tốt hơn giáo viên nam, đặc biệt là trong các kĩ năng giảng dạy và khả năng tạo động lực cho học sinh. Điều này có thể xuất phát từ sự nhạy bén và linh hoạt của giáo viên nữ trong việc tổ chức các hoạt động học tập sáng tạo.

Giáo viên ở thành phố có năng lực giảng dạy STEM tốt hơn so với giáo viên ở nông thôn và miền núi. Nguyên nhân có thể do điều kiện cơ sở vật chất, sự hỗ trợ từ phụ huynh, cũng như mức độ quan tâm của học sinh đối với STEM tại các khu vực này cao hơn.

Những khác biệt này cho thấy cần có những chiến lược đào tạo và hỗ trợ giáo viên phù hợp với từng đối tượng, nhằm đảm bảo giáo dục STEM được triển khai đồng đều ở mọi khu vực.

(Nguồn: Sưu tầm)

Giải pháp nâng cao năng lực giảng dạy STEM cho giáo viên

Dựa trên những kết quả nghiên cứu, các chuyên gia đã đưa ra một số đề xuất nhằm nâng cao năng lực giảng dạy STEM cho giáo viên tiểu học tại khu vực miền núi phía Bắc:

(1) Tăng cường đào tạo STEM cho giáo viên: Các chương trình đào tạo cần kết hợp lí thuyết và thực hành để giúp giáo viên áp dụng hiệu quả hơn vào giảng dạy, đồng thời đẩy mạnh việc tổ chức các buổi tập huấn thực hành tại địa phương để giáo viên có cơ hội trực tiếp trải nghiệm phương pháp giảng dạy STEM.

(2) Hỗ trợ giáo viên trẻ: Xây dựng chương trình cố vấn, nơi giáo viên có kinh nghiệm hướng dẫn giáo viên mới về cách triển khai STEM trong lớp học; Thiết kế các khóa đào tạo bổ sung cho giáo viên mới vào nghề, giúp họ có nền tảng vững chắc về giáo dục STEM.

(3) Thiết kế chương trình đào tạo theo khu vực: Cần có những điều chỉnh linh hoạt trong nội dung đào tạo để phù hợp với điều kiện thực tế của từng khu vực (thành thị, nông thôn, miền núi); Hỗ trợ tài liệu, công cụ giảng dạy và các chương trình STEM phù hợp với hoàn cảnh địa phương, giúp giáo viên dễ dàng áp dụng vào thực tế.

Giáo dục STEM là một xu hướng tất yếu trong thời đại công nghệ 4.0, nhưng để triển khai hiệu quả, đội ngũ giáo viên cần được trang bị đầy đủ kiến thức và kĩ năng. Kết quả cho thấy rằng dù giáo viên đã tham gia đào tạo, nhưng việc triển khai STEM trong giảng dạy thực tế vẫn còn nhiều hạn chế, đặc biệt tại khu vực miền núi. Sự khác biệt về năng lực giảng dạy STEM giữa các nhóm giáo viên cũng đặt ra yêu cầu về những chính sách đào tạo phù hợp hơn. Việc cải thiện năng lực giảng dạy STEM không chỉ giúp nâng cao chất lượng giáo dục mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển nguồn nhân lực cho tương lai. Để làm được điều này, cần có sự phối hợp giữa các cơ quan quản lí giáo dục, các cơ sở đào tạo và chính giáo viên nhằm tạo ra một môi trường học tập STEM hiệu quả, đồng đều trên cả nước.

Huyền Đức lược dịch

Nguồn: Thao, N. P., Huong, L. T. T., Dinh, N. V., Hang, N. T. T., Quyen, C. V., Cuong, L. M., & Thao, T. T. P. (2024). Current Situation of Primary School Teachers’ Integrated STEM Teaching Competence: An Exploratory Study in the Northern Mountainous Provinces of Vietnam. Jurnal Pendidikan IPA Indonesia, 13(1), 64-75.