Phát triển chuyên môn của giáo viên tiểu học trong bối cảnh đổi mới giáo dục tại Việt Nam

Đổi mới giáo dục tại Việt Nam đang tạo ra những chuyển biến mạnh mẽ trong hệ thống giảng dạy, đặc biệt là ở bậc tiểu học. Với mục tiêu nâng cao chất lượng dạy và học, giáo viên không chỉ đóng vai trò là người truyền đạt kiến thức mà còn phải liên tục đổi mới phương pháp giảng dạy để đáp ứng chương trình giáo dục phổ thông mới. Điều này đòi hỏi giáo viên phải chủ động học hỏi, cập nhật kiến thức và phát triển chuyên môn để theo kịp xu hướng giáo dục hiện đại.

Tuy nhiên, phát triển chuyên môn không chỉ đơn thuần là việc tham gia các khóa tập huấn hay bồi dưỡng nghiệp vụ. Từ góc độ xã hội - văn hóa, quá trình này còn bao gồm sự tương tác với đồng nghiệp, thực hành trong môi trường làm việc thực tế và chủ động tham gia vào các cộng đồng chuyên môn trong nhà trường. Trong bối cảnh này, việc hiểu rõ đặc điểm của quá trình phát triển chuyên môn cũng như những rào cản mà giáo viên đang gặp phải sẽ giúp xây dựng các chiến lược hỗ trợ phù hợp, tạo nền tảng cho sự thay đổi bền vững trong giáo dục tiểu học.

Những đặc điểm nổi bật trong phát triển chuyên môn của giáo viên tiểu học

Nghiên cứu về phát triển chuyên môn của giáo viên tiểu học tại Việt Nam cho thấy ba đặc điểm quan trọng: tính tự định hướng, tinh thần đồng nghiệp và sự gắn kết với bối cảnh giảng dạy.

Trước hết, tính tự định hướng thể hiện qua việc giáo viên chủ động trong việc học tập và nâng cao kỹ năng giảng dạy. Nhiều giáo viên tích cực tham gia các hoạt động chuyên môn, đề xuất chủ đề thảo luận và tự tìm kiếm tài liệu học tập. Tuy nhiên, mức độ chủ động này có sự khác biệt giữa các nhóm giáo viên, với xu hướng giáo viên trẻ năng động hơn trong việc tiếp cận các phương pháp giảng dạy mới so với giáo viên lớn tuổi.

Bên cạnh đó, tinh thần đồng nghiệp đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển chuyên môn. Giáo viên thường xuyên trao đổi, học hỏi kinh nghiệm lẫn nhau thông qua các hoạt động như nghiên cứu bài học, thảo luận chuyên môn hay hỗ trợ đồng nghiệp trong giảng dạy. Điều này không chỉ giúp cải thiện chất lượng giảng dạy mà còn tạo ra môi trường làm việc hợp tác, khuyến khích giáo viên thử nghiệm những phương pháp mới.

Cuối cùng, sự gắn kết với bối cảnh giảng dạy là yếu tố giúp giáo viên áp dụng hiệu quả những kiến thức và kỹ năng mới vào thực tế lớp học. Các hoạt động chuyên môn tập trung vào việc giải quyết các vấn đề cụ thể trong quá trình giảng dạy, đặc biệt là những khó khăn trong triển khai chương trình giáo dục phổ thông mới. Khi các hoạt động này có tính thực tiễn cao, giáo viên dễ dàng áp dụng vào lớp học, tạo ra những thay đổi tích cực trong phương pháp giảng dạy.

Những rào cản trong phát triển chuyên môn của giáo viên

Mặc dù giáo viên tiểu học tại Việt Nam đang ngày càng chủ động hơn trong việc phát triển chuyên môn, vẫn còn nhiều rào cản ảnh hưởng đến quá trình này. Một trong những thách thức lớn nhất là hạn chế về công nghệ. Trong bối cảnh chuyển đổi số trong giáo dục, nhiều giáo viên, đặc biệt là những người lớn tuổi, gặp khó khăn trong việc tiếp cận và sử dụng các công cụ công nghệ thông tin phục vụ giảng dạy và tự học. Điều này khiến họ bị động trong việc tiếp cận các tài liệu giảng dạy hiện đại và phương pháp giảng dạy mới.

Ngoài ra, khó khăn tài chính cũng là một rào cản đáng kể. Một số giáo viên phải đảm nhận công việc bên ngoài để trang trải cuộc sống, dẫn đến ít có thời gian tham gia các hoạt động phát triển chuyên môn. Điều này ảnh hưởng đến khả năng học tập và cập nhật kiến thức mới, làm chậm quá trình đổi mới phương pháp giảng dạy. Đặc biệt, vai trò của lãnh đạo nhà trường có tác động lớn đến sự tham gia của giáo viên vào các hoạt động chuyên môn. Nếu hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn không tạo điều kiện và khuyến khích giáo viên, mức độ tham gia vào các cộng đồng học tập sẽ giảm sút. Ngược lại, khi nhà trường có sự hỗ trợ tốt, giáo viên sẽ có động lực hơn để phát triển chuyên môn và ứng dụng hiệu quả vào thực tế giảng dạy.

(Nguồn: Sưu tầm)

Hướng đi nào cho phát triển chuyên môn của giáo viên tiểu học?

Trước những thách thức hiện nay, việc cải thiện chất lượng phát triển chuyên môn cho giáo viên tiểu học cần một chiến lược toàn diện, trong đó tập trung vào ba yếu tố cốt lõi: công nghệ, học tập đồng nghiệp và sự hỗ trợ từ nhà trường.

Thứ nhất, tăng cường ứng dụng công nghệ trong đào tạo giáo viên sẽ giúp giáo viên tiếp cận với các nguồn tài liệu đa dạng, linh hoạt hơn trong việc học tập và nâng cao kỹ năng giảng dạy. Các khóa học trực tuyến, hội thảo trực tuyến và hệ thống quản lý học tập có thể là giải pháp hữu hiệu để hỗ trợ giáo viên trong bối cảnh hiện nay.

Thứ hai, phát huy vai trò của đồng nghiệp trong học tập chuyên môn là một hướng đi quan trọng. Khi giáo viên có môi trường để trao đổi, thảo luận và cùng nhau giải quyết vấn đề thực tiễn, họ sẽ có nhiều cơ hội hơn để phát triển chuyên môn một cách hiệu quả. Các mô hình như nghiên cứu bài học, cộng đồng học tập chuyên môn (PLC) cần được khuyến khích và mở rộng trong các trường tiểu học.

Cuối cùng, lãnh đạo nhà trường cần đóng vai trò tích cực trong việc thúc đẩy phát triển chuyên môn của giáo viên. Hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn cần tạo ra một môi trường học tập tích cực, hỗ trợ giáo viên trong quá trình đổi mới phương pháp giảng dạy và khuyến khích họ tham gia vào các hoạt động học tập chuyên môn. Khi giáo viên nhận được sự hỗ trợ phù hợp, họ sẽ có động lực lớn hơn để học tập và cải thiện năng lực giảng dạy.

Kết luận

Phát triển chuyên môn là yếu tố cốt lõi giúp giáo viên tiểu học thích ứng với những đổi mới giáo dục và nâng cao chất lượng giảng dạy. Mặc dù giáo viên Việt Nam ngày càng chủ động hơn trong quá trình này, vẫn còn nhiều thách thức cần được giải quyết để đảm bảo hiệu quả cao hơn. Tương lai của phát triển chuyên môn giáo viên tiểu học sẽ phụ thuộc vào việc xây dựng các chương trình hỗ trợ toàn diện, kết hợp giữa công nghệ, học tập đồng nghiệp và sự hỗ trợ từ lãnh đạo nhà trường. Khi các yếu tố này được cân bằng, giáo viên không chỉ có cơ hội phát triển chuyên môn mà còn góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học tại Việt Nam, tạo tiền đề cho những bước tiến xa hơn trong đổi mới giáo dục.

Huyền Đức lược dịch

Nguồn: Pham, K. T., Thi Do, L. H., Dinh, H. V. T., Nguyen, Q. A. T., Phan, Q. N., & Ha, X. V. (2024). Professional development of primary school teachers in Vietnamese educational reform context: an analysis from a sociocultural perspective. Education 3-13, 52(3), 428-443.