Tự tin toán học: Chìa khóa thúc đẩy tư duy sáng tạo và kỹ năng giải quyết vấn đề

Trong bối cảnh giáo dục đại học hiện nay, tư duy toán học sáng tạo ngày càng trở thành một yếu tố quan trọng giúp sinh viên tiếp cận và giải quyết các vấn đề phức tạp một cách hiệu quả. Tuy nhiên, khả năng tư duy sáng tạo không chỉ bị chi phối bởi kiến thức chuyên môn mà còn chịu ảnh hưởng đáng kể từ mức độ tự tin vào khả năng toán học của chính sinh viên. Một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Cogent Education (2025) đã khẳng định vai trò trung gian quan trọng của kỹ năng giải quyết vấn đề trong việc điều chỉnh tác động của niềm tin toán học đối với khả năng sáng tạo.

Bài báo sử dụng phương pháp mô hình phương trình cấu trúc (SEM) và khảo sát 331 sinh viên đại học nhằm kiểm định giả thuyết về mối quan hệ giữa niềm tin toán học, kỹ năng giải quyết vấn đề và sự sáng tạo trong toán học. Kết quả phân tích cho thấy, sinh viên có mức độ tự tin cao vào khả năng toán học của bản thân thường có xu hướng thử nghiệm nhiều phương pháp tiếp cận khác nhau khi giải quyết bài toán, từ đó thúc đẩy khả năng sáng tạo. Bên cạnh đó, sinh viên sở hữu kỹ năng giải quyết vấn đề tốt cũng có khả năng tạo ra những ý tưởng mới lạ và sáng tạo hơn.

Mặc dù lợi ích của việc phát triển kỹ năng giải quyết vấn đề và gia tăng sự tự tin toán học đã được chứng minh, nhưng thực tế cho thấy tại nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam, hai yếu tố này vẫn chưa nhận được sự đầu tư tương xứng. Chương trình giảng dạy toán học hiện nay vẫn chủ yếu tập trung vào việc truyền đạt kiến thức lý thuyết và công thức, nhưng chưa chú trọng đủ vào việc rèn luyện tư duy phản biện và kỹ năng giải quyết vấn đề thực tiễn. Điều này không chỉ làm hạn chế sự phát triển của tư duy sáng tạo mà còn làm giảm khả năng ứng dụng toán học vào các lĩnh vực khác nhau.

Để khắc phục thực trạng này, các nhà giáo dục cần áp dụng những phương pháp giảng dạy tiên tiến như học tập theo dự án, giải quyết vấn đề thực tế và xây dựng các tình huống toán học mở nhằm khuyến khích sinh viên thử nghiệm và phát triển nhiều cách tiếp cận đa dạng. Việc tổ chức các cuộc thi toán học mang tính ứng dụng, khuyến khích nghiên cứu liên ngành và đào tạo giáo viên với định hướng đổi mới sáng tạo có thể giúp nâng cao hiệu quả giáo dục toán học trong bối cảnh hiện đại.

Ngoài ra, chính sách giáo dục cũng cần tạo điều kiện để sinh viên phát huy khả năng sáng tạo bằng cách khuyến khích họ thể hiện quan điểm cá nhân, thử nghiệm các phương pháp giải toán mới mà không lo sợ sai lầm. Việc ứng dụng công nghệ hiện đại, trí tuệ nhân tạo và các công cụ hỗ trợ học tập tiên tiến có thể đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao sự tự tin và phát triển tư duy toán học sáng tạo của sinh viên. Đối với Việt Nam, có thể học hỏi từ những mô hình giáo dục thành công của các quốc gia phát triển, chẳng hạn như phương pháp dạy học tích cực, tổ chức các hội thảo chuyên đề về ứng dụng toán học trong thực tiễn và xây dựng các chương trình học tập cá nhân hóa phù hợp với năng lực của từng sinh viên.

Tóm lại, nghiên cứu của Bright Asare và cộng sự không chỉ cung cấp một cái nhìn toàn diện về mối quan hệ giữa niềm tin toán học, kỹ năng giải quyết vấn đề và tư duy sáng tạo, mà còn đặt ra những gợi ý quan trọng nhằm cải thiện phương pháp giảng dạy toán học trong tương lai. Để giúp sinh viên phát triển một cách toàn diện, hệ thống giáo dục cần có sự cân bằng giữa lý thuyết và thực hành, kết hợp giữa việc nâng cao sự tự tin toán học và thúc đẩy khả năng sáng tạo trong giải quyết vấn đề. Điều này không chỉ giúp sinh viên tiếp cận toán học một cách chủ động và linh hoạt hơn mà còn góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh trong môi trường lao động toàn cầu ngày càng khắt khe.

Vân An lược dịch

Nguồn:

Asare, B., Dissou Arthur, Y., & Adu Obeng, B. (2025). Mathematics self-belief and mathematical creativity of university students: the role of problem-solving skills. Cogent Education, 12(1). https://doi.org/10.1080/2331186X.2025.2456438