Thiết kế hoạt động học tập nhằm phát triển năng lực tự học trong dạy học Sinh học 10

Hiện nay, nguồn tri thức ngày càng trở nên dễ tiếp cận nhờ Internet và công nghệ hiện đại, khả năng tự học đã trở thành một yếu tố then chốt để học sinh làm chủ quá trình học tập và phát triển toàn diện. Tuy nhiên, việc nâng cao năng lực này không chỉ phụ thuộc vào nỗ lực của học sinh mà còn đòi hỏi sự dẫn dắt và hướng dẫn hiệu quả từ phía giáo viên. Bằng phân tích tài liệu, đồng thời nghiên cứu thực nghiệm bài báo đưa ra một quy trình bốn bước để hỗ trợ giáo viên thiết kế và tổ chức các hoạt động học tập nhằm phát triển năng lực tự học cho học sinh trong môn Sinh học 10 theo chủ đề Vi sinh học.

Bước đầu tiên trong quy trình là xác định mục tiêu bài học. Điều này đòi hỏi giáo viên phải hiểu rõ mục tiêu mà học sinh cần đạt được, từ đó hướng tới hoạt động học tập phù hợp. Việc xác định mục tiêu cụ thể giúp định hướng các hoạt động và tạo cơ hội cho học sinh phát triển kỹ năng tự học một cách có hệ thống. Tiếp theo là phân tích nội dung và xác định các hoạt động học tập nhằm phát triển năng lực tự học. Giáo viên cần xác định những kiến thức, kỹ năng cần thiết để học sinh có thể tiếp cận và tự giải quyết vấn đề. Điều này giúp xác định rõ những phần nào trong nội dung học có thể thúc đẩy khả năng tự học thông qua thực hành, thảo luận nhóm hoặc nghiên cứu độc lập. Bước thứ ba là thiết kế các hoạt động học tập nhằm phát triển năng lực tự học. Hoạt động này bao gồm việc tạo ra các nhiệm vụ học tập đa dạng, từ các bài tập nhóm đến các dự án cá nhân, khuyến khích sự sáng tạo, khả năng phản biện và hợp tác của học sinh. Giáo viên cần tạo điều kiện để học sinh tự tìm kiếm thông tin, phản ánh, và giải quyết vấn đề bằng cách đặt ra các tình huống thực tế hoặc các bài toán có tính ứng dụng cao. Thực tế từ nghiên cứu đã chỉ ra rằng các hoạt động như thảo luận nhóm về các chủ đề vi sinh vật trong môn Sinh học có thể khuyến khích học sinh tự học, khám phá kiến thức sâu hơn và xây dựng sự kết nối giữa lý thuyết và thực tế. Bước cuối cùng là thiết kế tiêu chí đánh giá. Việc đánh giá không chỉ dừng lại ở việc chấm điểm mà cần phản ánh đúng năng lực tự học của học sinh. Giáo viên cần xây dựng các tiêu chí đánh giá toàn diện, bao gồm khả năng tự tìm tòi, phân tích, áp dụng kiến thức và khả năng phản biện. Các tiêu chí này cần được truyền tải rõ ràng đến học sinh, giúp họ hiểu rõ những gì được mong đợi và có thể tự đánh giá sự tiến bộ của bản thân. Đồng thời, việc phản hồi kịp thời từ giáo viên là rất quan trọng để giúp học sinh nhận ra điểm mạnh và điểm cần cải thiện.

Ngoài quy trình bốn bước trên, nghiên cứu cũng đã thiết kế một quy trình giảng dạy cụ thể cho chủ đề vi sinh vật trong môn Sinh học, đi kèm với bộ công cụ và tiêu chí đánh giá. Thực tế triển khai các hoạt động này đã cho thấy sự cải thiện đáng kể trong khả năng tự học của học sinh, thể hiện qua việc họ tham gia tích cực vào các hoạt động học tập, tự tin hơn trong việc giải quyết các nhiệm vụ và thể hiện được tư duy phản biện sắc bén hơn. Việc tổ chức các hoạt động học tập này không chỉ phát triển kỹ năng tự học mà còn giúp học sinh phát triển các kỹ năng mềm quan trọng, như giao tiếp, hợp tác và quản lý thời gian.

Nguồn: Pixabay.com

Từ kết quả này, nghiên cứu đưa ra khuyến nghị rằng giáo viên cần tích cực tuân theo quy trình giảng dạy và tổ chức các hoạt động phù hợp nhằm phát triển năng lực tự học cho học sinh. Đồng thời, cần có sự linh hoạt trong việc áp dụng các phương pháp giảng dạy mới để kích thích sự hứng thú và tinh thần học tập của học sinh. Khi giáo viên và học sinh cùng tham gia tích cực, năng lực tự học không chỉ là một kỹ năng mà trở thành công cụ mạnh mẽ giúp học sinh làm chủ tri thức trong thế giới hiện đại.

Như vậy, bài viết đã giới thiệu quy trình thiết kế hoạt động học tập để phát triển năng lực tự học cho học sinh trong môn Sinh học 10. Quy trình này giúp học sinh nắm kiến thức và phát triển kỹ năng học tập suốt đời, đồng thời bộ tiêu chí đánh giá hỗ trợ giáo viên theo dõi tiến bộ và khuyến khích học sinh tự điều chỉnh phương pháp học. Năng lực tự học là nền tảng cho sự phát triển cá nhân lâu dài.

Hoàng Dũng lược dịch

Nguồn: 

Le, P. T. (2022). Design Learning Activities for the Topic of Microbiology - Biology 10 toward Self-Study Competence Development. Vietnam Journal of Education, 6(1), 45-52. https://doi.org/10.52296/vje.2022.157