Tích hợp đào tạo nghề và giáo dục đại học: Kinh nghiệm từ Tây Ban Nha

Trong một thế giới mà thị trường lao động đang thay đổi chóng mặt, những mô hình giáo dục truyền thống với sự phân tách rõ rệt giữa Đào tạo Nghề và Giáo dục Đại học không còn đáp ứng đủ yêu cầu của thực tiễn. Một bộ phận lớn người trẻ chọn con đường đào tạo nghề để nhanh chóng gia nhập thị trường lao động, trong khi một nhóm khác lại theo đuổi học thuật để vươn tới những vị trí cao hơn. Tuy nhiên, nghiên cứu gần đây cho thấy rằng việc kết hợp hai con đường này không chỉ giúp người học sở hữu những kỹ năng thực tế mà còn cung cấp nền tảng lý thuyết vững chắc, mở ra những cơ hội nghề nghiệp rộng lớn và triển vọng thăng tiến lâu dài. Mô hình tích hợp Đào tạo Nghề và Giáo dục Đại học đã được triển khai thành công tại vùng Navarra, Tây Ban Nha thông qua chương trình “Kế hoạch tài năng 2 + 3”. Theo đó, sinh viên sẽ hoàn thành hai năm học tại một chương trình đào tạo nghề về quản trị tài chính, sau đó tiếp tục ba năm học để lấy bằng cử nhân quản trị kinh doanh. Mô hình này không chỉ giúp rút ngắn thời gian đào tạo mà còn tạo ra một lộ trình chuyển tiếp mượt mà giữa hai cấp học, giúp sinh viên kết hợp được cả kỹ năng thực hành và năng lực tư duy chiến lược.

Điểm nổi bật của chương trình tại Tây Ban Nha là phương pháp tiếp cận toàn diện, dựa trên bản đồ năng lực tổng hợp và các tín hiệu giá trị từ thị trường lao động. Sinh viên không chỉ được trang bị các kỹ năng chuyên môn vững vàng mà còn phát triển tư duy phản biện và khả năng giải quyết vấn đề một cách sáng tạo. Điều này giúp họ đáp ứng được nhu cầu ngày càng cao của thị trường lao động và trở thành những nhân tố chiến lược trong các tổ chức. Tuy nhiên, việc triển khai mô hình này không phải không gặp khó khăn. Sự khác biệt về phương pháp giảng dạy và yêu cầu học thuật giữa Đào tạo Nghề và Giáo dục Đại học có thể tạo ra những rào cản lớn cho sinh viên trong quá trình chuyển tiếp. Đào tạo nghề thường tập trung vào các kỹ năng thực hành, giúp học viên làm quen với công việc ngay lập tức, trong khi giáo dục đại học lại chú trọng phát triển tư duy phân tích và lý thuyết sâu sắc. Để khắc phục vấn đề này, chương trình tại Tây Ban Nha đã áp dụng các môn học bổ sung nhằm tạo sự cân bằng giữa lý thuyết và thực hành, đồng thời áp dụng phương pháp giảng dạy tích hợp qua các dự án thực tế, giúp sinh viên vừa hiểu lý thuyết, vừa có thể áp dụng vào công việc thực tế. Quan trọng hơn, chương trình đã tích hợp các tín hiệu giá trị vào bằng cấp của sinh viên, giúp nâng cao uy tín và sự công nhận của các nhà tuyển dụng.

Kinh nghiệm từ Tây Ban Nha mang đến nhiều gợi mở cho Việt Nam, một quốc gia với cơ cấu dân số trẻ và nền kinh tế đang phát triển mạnh mẽ. Để phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao và đáp ứng nhu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa, việc tích hợp Đào tạo Nghề và Giáo dục Đại học sẽ là một bước đi chiến lược quan trọng. Việt Nam cần phải xác định các ngành nghề trọng điểm và xây dựng các chương trình đào tạo linh hoạt, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghệ, kỹ thuật, dịch vụ và sáng tạo. Đồng thời, các trường đại học và cơ sở đào tạo nghề cần tăng cường hợp tác để xây dựng một bản đồ năng lực chung, đảm bảo tính liên thông và tránh sự trùng lặp trong nội dung chương trình đào tạo.

Một yếu tố không thể thiếu trong quá trình triển khai mô hình này là việc xây dựng các tín hiệu giá trị mạnh mẽ, nhằm chứng minh hiệu quả của mô hình tích hợp. Các chứng chỉ phụ hoặc tín chỉ kỹ năng chuyên biệt có thể giúp sinh viên vừa đạt được chứng nhận nghề nghiệp vừa có thể tiếp tục thăng tiến trong học thuật. Điều này không chỉ giúp người học nâng cao khả năng cạnh tranh trên thị trường lao động mà còn tạo ra cơ hội phát triển nghề nghiệp lâu dài. Thêm vào đó, sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ sở giáo dục và doanh nghiệp cũng sẽ là yếu tố quyết định trong việc đảm bảo rằng sinh viên tốt nghiệp từ các chương trình tích hợp sẽ được thị trường lao động đón nhận. Việc xây dựng các mối quan hệ đối tác chiến lược giữa các bên sẽ giúp nâng cao tính ứng dụng của chương trình và tối ưu hóa cơ hội việc làm cho người học.

Mô hình tích hợp giữa Đào tạo Nghề và Giáo dục Đại học không chỉ là một bước tiến quan trọng trong đổi mới giáo dục mà còn là chiến lược then chốt để chuẩn bị cho lực lượng lao động tương lai. Những kinh nghiệm từ Tây Ban Nha cho thấy tiềm năng vô cùng lớn của mô hình này trong việc nâng cao kỹ năng, cải thiện khả năng chuyển tiếp giữa các cấp học, và tạo ra một nguồn nhân lực đáp ứng được những yêu cầu khắt khe của thị trường lao động. Với những nền tảng và cơ hội sẵn có, Việt Nam hoàn toàn có thể áp dụng và điều chỉnh mô hình này để phát triển một thế hệ lao động sáng tạo, thực tiễn và bền vững, góp phần thúc đẩy sự phát triển lâu dài của đất nước.

Vân An lược dịch

Nguồn:

Farran, I., & Nunez, I. (2024). Converging pathways: new approaches to integrate vocational education training and higher education. Journal of Vocational Education & Training, 1–19. https://doi.org/10.1080/13636820.2024.2428769