Từ đánh giá xác thực đến tính chân thực trong đánh giá: Một hướng tiếp cận mới

Đánh giá xác thực (authentic assessment) đã được ca ngợi như một cách tiếp cận hiệu quả để cải thiện khả năng làm việc và kỹ năng giải quyết vấn đề của sinh viên, bằng cách đưa vào các nhiệm vụ mô phỏng thực tế. Những nhiệm vụ này được kỳ vọng sẽ chuẩn bị cho sinh viên đối mặt với các thách thức trong công việc sau khi tốt nghiệp. Tuy nhiên, cách tiếp cận này ngày càng bộc lộ những hạn chế. Khi các nhiệm vụ chỉ đơn thuần tập trung vào việc tái hiện môi trường làm việc hiện tại, chúng dễ dàng trở nên lỗi thời trong bối cảnh công nghệ và xã hội thay đổi nhanh chóng. Bên cạnh đó, khái niệm "xác thực" thường bị diễn giải theo nhiều cách khác nhau, làm giảm tính hiệu quả và đồng nhất trong thực tiễn đánh giá. Ngoài ra, các nhà giáo dục thường gặp khó khăn trong việc kết nối các nhiệm vụ đánh giá với giá trị cá nhân và mục tiêu dài hạn của sinh viên. Điều này dẫn đến một nghịch lý: mặc dù các nhiệm vụ đánh giá được thiết kế để gần gũi với công việc thực tế, sinh viên đôi khi không cảm nhận được ý nghĩa xác thực của chúng đối với cuộc sống và tương lai của họ.

Một trong những hạn chế lớn nhất của đánh giá xác thực truyền thống là tính chủ quan và sự phụ thuộc vào quan điểm của người đánh giá. Các nhiệm vụ được thiết kế để phản ánh công việc thực tế thường không đủ linh hoạt để bao quát những biến động và yêu cầu trong tương lai, đặc biệt trong thời đại công nghệ số và trí tuệ nhân tạo. Thêm vào đó, các nhiệm vụ mô phỏng thường không đủ sức khuyến khích sinh viên phát triển tư duy phản biện hay khả năng đánh giá độc lập. Nhiều sinh viên tiếp cận đánh giá với thái độ đối phó, chỉ để đạt điểm số thay vì tập trung vào việc học tập và phát triển bản thân. Một thách thức khác nằm ở việc thiết kế các nhiệm vụ phù hợp với mọi sinh viên, đặc biệt trong các lĩnh vực không có liên kết chặt chẽ với ngành nghề cụ thể. Ví dụ, đối với các ngành khoa học cơ bản, việc tạo ra một nhiệm vụ mô phỏng "xác thực" có thể gây khó khăn, bởi không phải tất cả sinh viên đều sẽ theo đuổi nghề nghiệp liên quan đến lĩnh vực đã học.

Nghiên cứu này đề xuất chuyển từ khái niệm "đánh giá xác thực" sang "tính chân thực trong đánh giá" để khắc phục những hạn chế hiện tại. Tính chân thực không chỉ phản ánh mức độ tương đồng của nhiệm vụ đánh giá với môi trường làm việc, mà còn bao gồm các yếu tố giá trị cá nhân, mục tiêu xã hội và sự phù hợp với bối cảnh của người học. Ba hướng tiếp cận chính được nhấn mạnh trong nghiên cứu này bao gồm: tính chân thực tâm lý học, tính trung thực bản thể, và chân thực trong thực hành xã hội. Tính chân thực tâm lý học tập trung vào việc thiết kế các nhiệm vụ đánh giá phù hợp với giá trị và mục tiêu cá nhân của sinh viên. Tính trung thực bản thể nhấn mạnh việc tạo ra các nhiệm vụ mang ý nghĩa sâu sắc, cho phép sinh viên kết nối với chính mình và với câu chuyện lớn hơn của xã hội. Cuối cùng, chân thực trong thực hành xã hội khuyến khích sự phức tạp và mơ hồ trong nhiệm vụ, phản ánh chính xác hơn các vấn đề thực tế mà sinh viên sẽ phải đối mặt trong tương lai.

Tại Việt Nam, khái niệm đánh giá xác thực vẫn chưa được áp dụng một cách đồng bộ trong các trường đại học. Hầu hết các phương pháp đánh giá hiện tại vẫn nặng tính lý thuyết và ít chú trọng đến việc phát triển kỹ năng thực tế. Các bài kiểm tra thường không gắn kết với mục tiêu nghề nghiệp hay giá trị cá nhân của sinh viên, dẫn đến tình trạng học sinh thụ động trong việc học tập. Việc áp dụng tính chân thực trong đánh giá là một cơ hội lớn để cải thiện chất lượng giáo dục tại Việt Nam. Các trường đại học có thể thiết kế các nhiệm vụ đánh giá tích hợp cả ba yếu tố nêu trên, tạo điều kiện cho sinh viên phát triển kỹ năng thực tế và khả năng tư duy sáng tạo. Chẳng hạn, trong các ngành kinh tế, các bài tập nhóm có thể yêu cầu sinh viên giải quyết các vấn đề kinh doanh thực tế tại địa phương, vừa mang lại giá trị học tập vừa thúc đẩy sự phát triển của cộng đồng. Hơn nữa, trong bối cảnh số hóa, các trường đại học cần chú trọng hơn vào việc kết hợp công nghệ vào các nhiệm vụ đánh giá, nhằm chuẩn bị cho sinh viên đối mặt với các thách thức của thế giới công nghệ. Ví dụ, việc sử dụng trí tuệ nhân tạo để hỗ trợ sinh viên phân tích dữ liệu hoặc giải quyết các vấn đề phức tạp có thể là một hướng đi hiệu quả.

Tính chân thực trong đánh giá là một bước tiến quan trọng trong giáo dục đại học, giúp nâng cao trải nghiệm học tập và chuẩn bị tốt hơn cho sinh viên trong tương lai. Để áp dụng thành công khái niệm này tại Việt Nam, các nhà giáo dục cần có sự thay đổi trong tư duy thiết kế nhiệm vụ đánh giá, đồng thời đẩy mạnh hợp tác giữa nhà trường, doanh nghiệp và sinh viên để tạo ra những giá trị bền vững. Chỉ khi đó, giáo dục đại học mới thực sự trở thành công cụ hiệu quả để phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu của một xã hội không ngừng đổi mới.

Vân An lược dịch

Nguồn:

Ajjawi, R., Tai, J., Dollinger, M., Dawson, P., Boud, D., & Bearman, M. (2023). From authentic assessment to authenticity in assessment: broadening perspectives. Assessment & Evaluation in Higher Education, 49(4), 499–510. https://doi.org/10.1080/02602938.2023.2271193