Sự phát triển và diễn ngôn về Quốc tế hóa Giáo dục đại học: Thách thức và cơ hội

Hiện nay, quốc tế hóa giáo dục đại học đã trở thành một phần không thể thiếu trong chiến lược phát triển của các quốc gia. Việc mở rộng quan hệ đối tác xuyên quốc gia, gia tăng sự “di động” của học giả và triển khai các dự án hợp tác quốc tế đã nhấn mạnh tầm quan trọng của quốc tế hóa trong việc nâng cao chất lượng giáo dục và thúc đẩy phát triển kinh tế. Các trường đại học không chỉ giới hạn trong biên giới quốc gia mà đã vươn mình ra thế giới, từ đó xây dựng nền tảng vững chắc cho sự phát triển của nền kinh tế tri thức toàn cầu. Tuy nhiên, quốc tế hóa không chỉ là câu chuyện về việc trao đổi học thuật, mà còn bao gồm những yếu tố kinh tế và chính trị phức tạp. Trước thế kỷ 21, quốc tế hóa chủ yếu được xem là phương tiện để thúc đẩy trao đổi tri thức giữa các quốc gia. Nhưng sau đó, xu hướng này đã trở thành một thước đo quan trọng cho sự phát triển của các cơ sở giáo dục, đặc biệt là những cơ sở ở các quốc gia phát triển, nơi dẫn dắt xu hướng toàn cầu.

Một số quan điểm phê phán về quốc tế hóa giáo dục đại học

Một trong những chỉ trích lớn đối với quốc tế hóa giáo dục đại học là sự tập trung vào lợi ích kinh tế hơn là sứ mệnh giáo dục. Các nước phát triển thường thống trị diễn ngôn về quốc tế hóa, áp đặt các khuôn khổ giáo dục dựa trên lợi ích của họ. Nhiều chuyên gia đã lên tiếng cảnh báo về sự lệ thuộc vào các quan điểm phương Tây và sự thiếu vắng của các tiếng nói từ các quốc gia đang phát triển. Việc các nước phát triển dẫn dắt quá trình quốc tế hóa đã tạo ra sự chênh lệch trong tiếp cận tri thức và cơ hội học tập giữa các quốc gia.

Bên cạnh đó, quá trình quốc tế hóa cũng đang trở nên thương mại hóa, với việc nhiều trường đại học tập trung vào lợi nhuận từ các chương trình hợp tác quốc tế và tuyển sinh sinh viên nước ngoài, thay vì duy trì giá trị cốt lõi là giáo dục toàn diện và công bằng. Điều này đã dẫn đến sự phản đối mạnh mẽ từ các nhà nghiên cứu, nhấn mạnh sự cần thiết phải điều chỉnh và tái cấu trúc quá trình quốc tế hóa nhằm đảm bảo tính công bằng và hợp tác thực sự giữa các quốc gia.

Nguồn: freepik

Xu hướng mới trong quốc tế hóa giáo dục đại học

Xu hướng quốc tế hóa giáo dục đại học đang chuyển đổi mạnh mẽ, với sự xuất hiện của các hình thức quốc tế hóa mới như quốc tế hóa ảo và quốc tế hóa địa phương. Quốc tế hóa ảo, đặc biệt được thúc đẩy bởi đại dịch COVID-19, đã mở ra những cơ hội mới cho giáo dục đại học toàn cầu. Với sự phát triển của công nghệ số và các công cụ học tập trực tuyến, các trường đại học có thể triển khai các chương trình quốc tế hóa mà không cần sự di chuyển vật lý của sinh viên và giảng viên. Quốc tế hóa ảo không chỉ giúp giảm chi phí mà còn thúc đẩy sự tham gia của nhiều học giả từ khắp nơi trên thế giới.

Một xu hướng khác là quốc tế hóa địa phương, nơi các trường đại học tập trung vào phát triển nội dung giảng dạy và văn hóa học thuật dựa trên các nguồn lực và giá trị địa phương, đồng thời tiếp cận các yếu tố quốc tế để cải thiện chất lượng giáo dục. Xu hướng này giúp quốc tế hóa trở nên bền vững hơn, giảm thiểu sự phụ thuộc vào các yếu tố bên ngoài và tạo điều kiện cho sự phát triển đa dạng trong môi trường giáo dục.

Mối quan hệ giữa quốc tế hóa và quyền công dân toàn cầu

Quốc tế hóa giáo dục đại học tại Việt Nam hiện là mục tiêu trọng tâm trong chiến lược phát triển giáo dục quốc gia. Nhiều trường đại học hàng đầu đang tích cực xây dựng quan hệ đối tác quốc tế, thúc đẩy các chương trình trao đổi sinh viên và giảng viên với các trường đại học nước ngoài. Một xu hướng nổi bật là sự phát triển của các chương trình đào tạo liên kết quốc tế, cho phép sinh viên học tập và nhận bằng cấp từ các trường nước ngoài mà không cần du học. Bên cạnh đó, các dự án hợp tác nghiên cứu quốc tế cũng đang được đẩy mạnh, góp phần nâng cao chất lượng nghiên cứu và giúp Việt Nam tiếp cận nhanh hơn với các thành tựu khoa học mới nhất.

Tuy nhiên, quá trình quốc tế hóa vẫn đối mặt với nhiều thách thức, từ việc nâng cao trình độ tiếng Anh của sinh viên và giảng viên, đến việc phát triển hạ tầng công nghệ giáo dục và thu hẹp khoảng cách giữa các vùng miền. Để quốc tế hóa thực sự hiệu quả, cần có sự đầu tư lớn từ chính phủ và các tổ chức giáo dục, hướng đến phát triển cơ sở hạ tầng, cải thiện chất lượng giảng dạy, và mở rộng hợp tác quốc tế. Trong tương lai, việc Việt Nam tham gia sâu rộng vào các diễn đàn giáo dục toàn cầu sẽ giúp nâng cao vị thế quốc gia trên bản đồ giáo dục thế giới.

Quốc tế hóa giáo dục đại học trong thế kỷ 21 cũng trở thành một "hiện tượng" phức tạp với nhiều xu hướng và mâu thuẫn đan xen. Dù mở ra cơ hội phát triển toàn cầu, quốc tế hóa vẫn đặt ra những thách thức về bất bình đẳng và thương mại hóa. Xu hướng "quốc tế hóa ảo" đang dần định hình tương lai giáo dục, mang lại cơ hội mới cho các nước, trong đó có Việt Nam. Để quốc tế hóa trở thành động lực thực sự cho phát triển bền vững, cần có sự hợp tác chặt chẽ và đổi mới không ngừng giữa các tổ chức giáo dục trên toàn thế giới.

Vân An lược dịch

Tài liệu tham khảo

Zhang, Q., & Cao, Y. (2024). The evolution and discourse of higher education internationalization since the 21st century: controversies, criticisms and current trends. Cogent Education, 11(1). https://doi.org/10.1080/2331186X.2024.2400443