Hành trình phát triển của giáo dục mầm non Việt Nam: Từ quá khứ đến hiện tại

Việt Nam có lịch sử giáo dục lâu đời và người dân Việt Nam rất coi trọng việc học. Tuy nhiên, giáo dục mầm non ở Việt Nam mới chỉ là mối quan tâm chính kể từ năm 1945. Thực tiễn này phản ánh truyền thống Việt Nam về mối quan hệ giữa mẹ và con. Các bà mẹ phải chăm sóc em bé cho đến khi các em có thể vào tiểu học hoặc trung học.

Trong bài báo này, Thao Thi Vu mô tả quá trình hình thành và phát triển giáo dục mầm non ở Việt Nam. Trước và trong thời Pháp thuộc (từ 1884 đến 1945), giáo dục mầm non chưa được coi là nhiệm vụ xã hội nên chưa có hệ thống, chương trình giáo dục chính quy cho trẻ mầm non vào thời điểm này. Chỉ có một số lớp mẫu giáo được vận hành tại các trường học ở Pháp và một trường mẫu giáo kéo dài một tuần được vận hành tại Hà Nội. Có một số trung tâm từ thiện hỗ trợ trẻ mồ côi ở các thành phố lớn như trại trẻ mồ côi Soeur Antoine ở phố Hàng Bột và trung tâm phúc lợi Tế Sinh ở phố Sinh Từ (hay đường Nguyễn Khuyến) ở Hà Nội. Mặc dù ở Hà Nội và Huế có một số lớp học dành cho trẻ mẫu giáo (dưới 6 tuổi) ở trường Albert Sarraut và trường nữ sinh tư thục Jeanne d’Arc, nhưng những lớp học này chỉ được mở để dạy cho trẻ em Pháp và trẻ em Việt Nam sinh ra trong các gia đình quý tộc.

Từ năm 1945 đến 1975, Việt Nam có hai cuộc chiến tranh là cuộc chiến chống thực dân Pháp (1945-1954) và Mỹ chiếm đóng (1954-1975). Thời kỳ này được đánh dấu bằng hai thời điểm quan trọng, đó là sự chia cắt đất nước từ năm 1954 và thống nhất đất nước vào năm 1975. Thời chiến đã dẫn đến một thời kỳ chia cắt về chính trị, xã hội và giáo dục giữa miền Bắc và miền Nam ở Việt Nam. Hệ quả là giáo dục mầm non ở Việt Nam chịu ảnh hưởng từ sự tách biệt này. Do đó, lịch sử giáo dục mầm non ở Việt Nam được chia thành hai giai đoạn chính, 1945-1975 và 1975-nay.

Trải qua những thăng trầm của lịch sử, Việt Nam đã xây dựng thành công hệ thống giáo dục mầm non. Trải qua bảy thập kỷ phát triển, giáo dục mầm non ở Việt Nam đã có những thay đổi rõ rệt. Sự thay đổi không chỉ đến từ việc mở rộng số lượng cơ sở giáo dục mà còn đến từ chương trình, phương pháp sư phạm được coi là những thay đổi quan trọng nhất. Nhìn chung, kể từ năm 1945, giáo dục mầm non ở Việt Nam đã trải qua nhiều lần cải cách chương trình giảng dạy và thay đổi quan điểm sư phạm. Sự phát triển của giáo dục mầm non Việt Nam phản ánh những thăng trầm của bối cảnh lịch sử và điều kiện kinh tế đất nước. Trong chiến tranh, mặc dù Chính phủ Việt Nam đã cố gắng phát triển hệ thống giáo dục mầm non để đảm bảo quyền lợi của những người mẹ và trẻ em nhưng sự thiếu hụt về cơ sở vật chất phần nào đã hạn chế chất lượng mầm non giai đoạn này. Trải qua 2 cuộc chiến tranh, nền kinh tế Việt Nam không đủ để hỗ trợ cơ sở vật chất cho giáo dục mầm non. Tuy nhiên, những thay đổi tích cực trong quan điểm và phương pháp giáo dục đã được nhận thấy ở giai đoạn sau năm 1998. Đặc biệt từ năm 2009, phương pháp “lấy giáo viên làm trung tâm” đã được thay thế bằng phương pháp “lấy trẻ làm trung tâm”, tạo nên sự chuyển biến rõ rệt cho giáo dục mầm non ở Việt Nam. Dần dần thoát khỏi ảnh hưởng của phương pháp sư phạm lấy “giáo viên làm trung tâm”, giáo dục mầm non tại Việt Nam đang hướng tới xây dựng nền giáo dục “lấy trẻ làm trung tâm”, từ đó giúp người học phát huy hết tiềm năng của mình. Tuy nhiên, bài toán về việc làm thế nào giáo dục mầm non ở Việt Nam có thể đáp ứng đúng nhu cầu thực tế vẫn đang là một thách thức (Bộ GD-ĐT, 2015). Đây là một vấn đề mà các nhà hoạch định chính sách cần phải thảo luận sâu hơn để tìm ra những giải pháp cụ thể.

Để có cái nhìn toàn diện về vấn đề trên, bạn đọc có thể tìm đọc tài liệu tham khảo dưới đây.

Huyền Đức lược dịch

Tài liệu tham khảo

Vu, T. T. (2021). Early childhood education in Vietnam, history, and development. International Journal of Child Care and Education Policy, 15(1), 3. https://doi.org/10.1186/s40723-020-00080-4