Những xu hướng phát triển trong lĩnh vực giáo dục nghề nghiệp trên toàn cầu (Phần 1)

Xu hướng đầu tiên: Phát triển giáo dục nghề nghiệp (GDNN) bền vững thông qua mối liên kết chặt chẽ với phát triển nguồn nhân lực là ưu tiên hàng đầu của các quốc gia và tổ chức tài trợ, theo đánh giá của Leon Tikly. Điều này kết nối mật thiết với chính sách phát triển nguồn nhân lực của từng quốc gia. Trên thảm trạng của Các Mục Tiêu Phát triển Bền vững (SDGS), đặc biệt là SDG thứ tư và thứ tám, quốc tế đang tập trung vào việc phát triển kỹ năng cho lao động, trang bị cho thanh thiếu niên và người lớn những kỹ năng cần thiết cho thị trường lao động, đồng thời thúc đẩy môi trường học tập suốt đời, đặc biệt quan trọng cho tinh thần kinh doanh và sự phát triển bền vững.

Xu hướng thứ hai: Đa dạng hóa hình thức GDNN và mở rộng ra cả cấp trung học đang là một ưu tiên quan trọng, đặc biệt trong bối cảnh tăng cường kỹ năng cho nguồn lao động. Theo Rupert Maclean và Margarita Pavlova, nhu cầu về năng suất và cơ hội việc làm đang thúc đẩy xu hướng mở rộng GDNN ngay từ cấp trung học, nhằm trang bị học sinh với những kỹ năng cần thiết để họ có thể chuyển giao trực tiếp vào thị trường lao động. Đây là một xu hướng phát triển mạnh mẽ, được thấy rõ ở Việt Nam khi chính phủ khuyến khích học sinh tham gia GDNN ngay sau khi tốt nghiệp trung học cơ sở. Trong những quốc gia như Colombia và Mexico, nơi mô hình giáo dục trung học truyền thống thường chiếm ưu thế, xu hướng đào tạo kỹ năng công việc chung và thậm chí năng lực nghề nghiệp cụ thể tại các trường trung học đang nổi lên. Brazil, thông qua chương trình "Brasil Profesionalizante," đã giới thiệu mô hình giáo dục trung học tích hợp giáo dục phổ thông, khoa học, văn hóa và đào tạo nghề. Tại Úc, học sinh tham gia GDNN ở độ tuổi ngày càng trẻ hơn, với số lượng học sinh trong độ tuổi từ 15-19 tham gia tăng từ 167.100 vào năm 2006 lên đến 216.700 vào năm 2009.

Xu hướng thứ ba: Đổi mới mục tiêu, nội dung, phương pháp giảng dạy và đánh giá trong GDNN đang diễn ra với mục tiêu cung cấp kỹ năng linh hoạt cho người lao động, thích ứng với sự biến động nhanh chóng trong thế giới việc làm. Đào tạo hiện đại hướng tới tạo ra đội ngũ nhân lực chất lượng và cạnh tranh, trang bị đầy đủ kỹ năng cần thiết cho sự hội nhập nhanh chóng vào thị trường lao động. Nội dung đào tạo đặt mối liên kết chặt chẽ với nhu cầu của ngành nghề và kinh tế, áp dụng tiêu chuẩn nghề nghiệp, hướng tới sự linh hoạt và tính mềm dẻo. Phương pháp giảng dạy tập trung vào giải quyết vấn đề, học tại nơi làm việc, và tiếp cận theo năng lực, với người học ở trung tâm. Hệ thống kiểm tra và đánh giá cũng được cải thiện để phản ánh đúng mục tiêu, nội dung và phương pháp giảng dạy trong hệ thống GDNN, thể hiện thông qua tiêu chí và tiêu chuẩn liên quan đặc biệt đến từng ngành, nghề. Đây là một đổi mới lớn so với phương pháp đánh giá truyền thống trong giáo dục nghề nghiệp.

Xu hướng thứ tư: Tăng cường liên kết đào tạo với doanh nghiệp để nâng cao chất lượng đào tạo, cung cấp việc làm và kết hợp đào tạo với sản xuất và dịch vụ. Sự hợp tác mật thiết giữa các cơ sở đào tạo và doanh nghiệp là quan trọng để cải thiện chất lượng đào tạo và đảm bảo rằng đào tạo phản ánh đúng nhu cầu của thị trường lao động. Đồng thời, doanh nghiệp không chỉ là đối tác cung cấp tài trợ mà còn là nguồn cung cấp quan trọng cho các hoạt động đào tạo. Sự hợp tác chặt chẽ giữa nhà trường và doanh nghiệp không chỉ tạo ra một môi trường đào tạo thực tế mà còn đảm bảo rằng người học được chuẩn bị cho thị trường lao động. Đặc biệt, sự xuất hiện của các cơ sở GDNN được doanh nghiệp lớn thành lập là một xu hướng phổ biến, hỗ trợ đào tạo theo đúng nhu cầu thực tế của doanh nghiệp và cung cấp nguồn nhân lực ổn định cho sản xuất.

Xu hướng thứ năm: Liên kết Giáo dục Nghề Nghiệp (GDNN) với học suốt đời và mở rộng đến tất cả mọi người. Học suốt đời ngày càng trở nên quan trọng trong GDNN, không chỉ chú trọng vào đào tạo kỹ năng chuyên môn mà còn tập trung vào phát triển kỹ năng mềm và các kỹ năng bổ trợ. Xã hội ngày nay đòi hỏi người học không chỉ nắm vững kiến thức chuyên ngành mà còn phải có các kỹ năng mềm như giao tiếp, đàm phán, lãnh đạo, làm việc nhóm, và quản lý thời gian. Người học ngày nay cần liên tục cập nhật kiến thức và kỹ năng để đáp ứng với yêu cầu ngày càng cao từ thế giới việc làm, đặc biệt là trong bối cảnh cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang diễn ra mạnh mẽ. Đồng thời, GDNN đang mở rộng ra các cộng đồng người học mới, bao gồm cả cộng đồng ảo và các lĩnh vực mới liên quan đến phát triển bền vững và xã hội xanh. Do đó, GDNN mang đến nhiều cơ hội học tập cho mọi người, không giới hạn trong không gian và lĩnh vực nào.

Xu hướng thứ sáu: Phân luồng và liên thông tiếp tục phát triển mạnh mẽ trong hệ thống GDNN. Việc phân luồng học sinh sau tốt nghiệp trung học cơ sở là một xu hướng đang được nhiều quốc gia áp dụng. Đặc biệt, ở Châu Âu, tỷ lệ học sinh tham gia GDNN sau trung học rất cao do có nhu cầu việc làm và hệ thống giáo dục liên thông linh hoạt. Điều này giúp giảm thất nghiệp và áp lực cho xã hội, cũng như tiết kiệm ngân sách nhà nước. Nhiều quốc gia đang đa dạng hóa các loại hình và hình thức GDNN để thu hút học sinh tham gia. Ngược lại, xu hướng liên thông đang ngày càng phổ biến, với sự quan tâm của người học đến việc nâng cao trình độ sau GDNN. Nhiều quốc gia đã áp dụng chính sách liên thông cho phép học viên chuyển lên các bậc học cao hơn và miễn giảm việc học lại những kiến thức đã học. Điều này giúp tận dụng nguồn lực một cách thông minh và hiệu quả, đồng thời đáp ứng nhu cầu học tập suốt đời của cộng đồng.

Xu hướng thứ bảy: Kỹ năng là một loại tiền tệ toàn cầu. Trên thế giới, quan điểm chung là kỹ năng nghề nghiệp đang trở thành một nguồn lợi thế kinh tế quan trọng. Nhiều quốc gia đều nhìn nhận rằng tương lai sẽ ngày càng tập trung vào kỹ năng. Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) đã thay đổi tiêu chí đánh giá năng lực cạnh tranh toàn cầu, nhấn mạnh vào Kỹ năng thay vì chỉ tập trung vào Giáo dục đại học và đào tạo nghề. Do đó, xu hướng GDNN trên thế giới đang hướng tới hệ thống mở, linh hoạt, và cung cấp kỹ năng cần thiết gắn với việc làm, đồng thời bảo đảm cơ hội học tập suốt đời và bình đẳng cho tất cả mọi người.

Bạn đọc muốn tìm hiểu sâu sắc hơn có thể tìm đọc tài liệu tham khảo dưới đây.

Huyền Đức

Tài liệu tham khảo

Vũ Xuân Hùng, Nguyễn Thị Thanh Bình (2019). Xu hướng thế giới và chủ trương, định hướng của Đảng, Nhà nước về phát triển giáo dục nghề nghiệp. Kỷ yếu hội thảo giáo dục Việt Nam 2019: Phát triển giáo dục nghề nghiệp trong bối cảnh chuyển đổi mô hình tăng trưởng và hội nhập quốc tế. NXB Lao động - Xã hội, tr 152-162.