Chính sách giáo dục đại học của Việt Nam trong thập kỷ qua: Thành tựu và thách thức

Một trong những nội dung trọng tâm của chương trình cải cách giáo dục đại học của Việt Nam là xây dựng một khung chính sách toàn diện. Chính phủ đã tập trung vào việc tạo ra một môi trường khuyến khích sự đổi mới, nghiên cứu và học thuật xuất sắc. Các chính sách đã được đưa ra nhằm nâng cao chất lượng giáo dục, đảm bảo quốc tế hóa và điều chỉnh các chương trình giáo dục đại học phù hợp với nhu cầu của thị trường việc làm. Theo đó, hệ thống các quy định pháp luật về giáo dục đã được sửa đổi, bổ sung, từng bước hoàn thiện. Đặc biệt, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục đại học (2018) tạo cơ sở pháp lý quan trọng, thúc đẩy tự chủ đại học, sử dụng hiệu quả các nguồn lực, thực hiện tốt công tác quản lý ngành và đổi mới quản trị cơ sở giáo dục.

Một trụ cột quan trọng trong các chính sách giáo dục đại học của Chính phủ là việc thực hiện các cơ chế đảm bảo chất lượng. Các quy trình kiểm định đã được tăng cường để đảm bảo rằng các trường đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe. Điều này đã góp phần cải thiện các chương trình học thuật, trình độ giảng viên và hiệu quả chung của tổ chức. Trong mười năm qua, hệ thống đảm bảo chất lượng và kiểm định chất lượng giáo dục đại học được hình thành và phát triển, đi vào hoạt động với chức năng, nhiệm vụ và trách nhiệm được quy định khá cụ thể trong các văn bản quy phạm pháp luật. Tạo ra hành lang pháp lý quan trọng để các cơ sở giáo dục đại học, các tổ chức kiểm định chất lượng trong và ngoài nước triển khai các hoạt động đánh giá và kiểm định cũng như hội nhập quốc tế về công tác kiểm định chất lượng. Các văn bản pháp luật thường xuyên thay đổi phản ánh sự năng động trong thiết kế chính sách luật pháp. Tuy nhiên, vẫn còn những thách thức liên quan đến tính nhất quán trong thực hiện và phân bổ nguồn lực và cần có những nỗ lực liên tục để giải quyết những vấn đề này.

Chính phủ đã nhấn mạnh vào quốc tế hóa để nâng cao khả năng cạnh tranh toàn cầu của hệ thống giáo dục đại học. Các sáng kiến bao gồm thúc đẩy hợp tác quốc tế, thu hút sinh viên nước ngoài và cung cấp các chương trình bằng tiếng Anh. Những nỗ lực này đã giúp tăng cường sự đa dạng trong khuôn viên trường và tạo cơ hội cho sinh viên Việt Nam tiếp cận với các quan điểm toàn cầu. Những xu hướng chính của quốc tế hóa giáo dục đại học ở Việt Nam gồm: hợp tác quốc tế về xây dựng chương trình đào tạo và giảng dạy; phát triển các chương trình liên kết quốc tế; sử dụng tiếng Anh hay ngoại ngữ khác làm ngôn ngữ giảng dạy; dịch chuyển sinh viên và giảng viên trao đổi học tập và nghiên cứu với đối tác nước ngoài; thành lập các đại học quốc tế tại Việt Nam; quốc tế hóa nghiên cứu... Tuy nhiên, cần có những bước tiếp theo để giải quyết rào cản ngôn ngữ và tạo ra một chiến lược quốc tế hóa toàn diện hơn.

Thúc đẩy nghiên cứu và đổi mới là chủ đề trọng tâm trong chương trình giáo dục đại học của chính phủ. Tăng tài trợ cho các dự án nghiên cứu, thành lập các trung tâm nghiên cứu và khuyến khích sự tham gia của giảng viên vào các hoạt động nghiên cứu là những sáng kiến đáng chú ý. Những nỗ lực này nhằm mục đích định vị các trường đại học Việt Nam là trung tâm sáng tạo tri thức và tiến bộ công nghệ. Đánh giá tác động của các chính sách này đối với kết quả nghiên cứu, bằng sáng chế và hợp tác học thuật sẽ rất quan trọng trong việc xác định tính hiệu quả của chúng. Tuy vậy, do hạn chế về nguồn lực tài chính đầu tư, nên tổng chi cho khoa học công nghệ vẫn còn khiêm tốn.

Nhận thức được tầm quan trọng của việc gắn kết giáo dục đại học với nhu cầu của thị trường việc làm, chính phủ đã thực hiện các chính sách nhằm nâng cao khả năng có việc làm. Các chương trình đào tạo nghề được mở rộng nhằm cung cấp cho sinh viên những kỹ năng thực hành và trải nghiệm thực tế. Các sáng kiến nhằm tăng cường mối quan hệ giữa các trường đại học và các ngành công nghiệp đang được tiến hành. Tuy nhiên, việc đánh giá liên tục là cần thiết để đảm bảo sự phù hợp của các chương trình học thuật với nhu cầu đang phát triển của ngành.

Mặc dù đã có những tiến bộ đáng kể và đáng ghi nhận trong việc thúc đẩy giáo dục đại học ở Việt Nam trong một thập kỷ qua nhưng vẫn tồn tại một số thách thức. Nguồn tài trợ đầy đủ, việc thực hiện nhất quán các chính sách và giải quyết sự chênh lệch giữa các tổ chức là những vấn đề quan trọng. Ngoài ra, tốc độ thay đổi công nghệ nhanh chóng đòi hỏi phải liên tục điều chỉnh chương trình giảng dạy để chuẩn bị cho sinh viên những công việc trong tương lai. Cơ hội cải tiến nằm ở việc thúc đẩy quan hệ đối tác công-tư mạnh mẽ hơn, tận dụng công nghệ cho các giải pháp học tập đổi mới và tăng cường hợp tác với các tổ chức quốc tế. Chính phủ cũng có thể khám phá các biện pháp để thu hút và giữ chân các giảng viên hàng đầu, từ đó tạo ra một cộng đồng học thuật sôi động có khả năng thúc đẩy nghiên cứu và đổi mới, cùng với những chính sách thông thoáng để đầu tư cho khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo ở đại học.

Tóm lại, những nỗ lực cải cách giáo dục đại học của chính phủ Việt Nam trong thập kỷ qua phản ánh cam kết hướng tới sự phát triển, đổi mới và quốc tế hóa. Mặc dù đã đạt được những bước tiến đáng kể nhưng việc đánh giá và điều chỉnh liên tục là cần thiết để giải quyết các thách thức và tận dụng các cơ hội mới nổi. Hiệu quả của các chính sách giáo dục đại học cuối cùng sẽ được đo lường bằng tác động của chúng đối với kết quả đầu ra của sinh viên, đóng góp nghiên cứu và khả năng sinh viên tốt nghiệp đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của lực lượng lao động toàn cầu. Khi Việt Nam tiếp tục khẳng định mình là một trung tâm giáo dục trong khu vực, cam kết bền vững về chất lượng và sự phù hợp sẽ là yếu tố tối quan trọng trong việc định hình quỹ đạo tương lai của hệ thống giáo dục đại học. 

Minh Anh tổng hợp

Tài liệu tham khảo

Quốc tế hóa giáo dục đại học thông qua điểm định và công nhận chất lượng (2022). Đổi mới giáo dục đại học ở Việt Nam: Thực trạng và giải pháp. Báo nhân dân (điện tử). https://nhandan.vn/quoc-te-hoa-giao-duc-dai-hoc-thong-qua-kiem-dinh-va-cong-nhan-chat-luong-post719964.html

Trần Thị Minh Tuyết (2022). Đổi mới giáo dục đại học ở Việt Nam: Thực trạng và giải pháp. Tạp chí Cộng sản. 

Trung tâm Truyền thông Giáo dục (2020). Cần chính sách đột phá cho giáo dục đại học. Trang thông tin điện tử tổng hợp của Bộ Giáo dục và Đào tạo. https://moet.gov.vn/giaoducquocdan/giao-duc-dai-hoc/Pages/default.aspx?ItemID=6787

Vương Quốc Thắng (2023). Gắn kết giáo dục đại học với khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo - nền tảng phát triển nguồn nhân lực cho công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Tạp chí Cộng sản.