Hướng dẫn sử dụng ứng dụng Mendeley trong quá trình viết bài báo khoa học

1. Giới thiệu về phần mềm Mendeley

Mendeley là một phần mềm trích thuộc sở hữu của Nhà xuất bản Elsevier từ năm 2013 khi được mua lại với giá dự đoán 50-60 triệu đô la Mỹ. Khác với một số phần mềm thông dụng như EndNote, Mendeley hoàn toàn miễn phí và các chức năng sử dụng của Mendeley không hề thua kém các phần mềm có phí khác. 

2. Hướng dẫn sử dụng ứng dụng Mendeley trong quá trình viết bài báo khoa học

2.1. Cài đặt và tạo tài khoản

Vào trang chủ của Mendeley (https://www.mendeley.com/) và tải file cài đặt phù hợp. Hiện tại, Mendeley có thể chạy trên các hệ điều hành Mac Os, Window, Linux và Android.

Tạo tài khoản Mendeley ở trang chủ (Create a free account)

Hình 1. Giao diện tạo tài khoản Mendeley

2.2. Nhúng (Plug in) Mendeley vào Word

Thông thường sau khi cài đặt xong, Mendeley sẽ tự Plug in và word và xuất hiện trên thanh công cụ ở Mục “References”.

Hình 2. Giao diện Mendeley được nhúng/Plug-in vào Word

2.3. Cách sử dụng

2.3.1. Đăng nhập vào tài khoản Mendeley để bắt đầu sử dụng

2.3.2. Tạo dữ liệu tài liệu tham khảo bằng chức năng “+Add new”

+ Nhập tài liệu tham khảo từ file pdf đã có sẵn trong máy tính bằng chức năng “Files from computer”: Khi bài báo đã được lưu trữ ở file pdf trong máy tính, sử dụng tính năng này để nhập dữ liệu là tài liệu tham khảo vào thư viện của Mendeley. Mendeley tự  động tìm thông tin và phân loại tài liệu đó (theo tiêu chí bài báo, chương sách, sách, ..).

+ Nhập dữ liệu bằng địa chỉ DOI bằng chức năng “Add entry manually”: Copy địa chỉ DOI vào ô tìm kiếm (Identifiers) và bấm nút tìm kiếm. Mendeley sẽ tự động tìm tài liệu tham khảo tương ứng và tự phân loại tài liệu.

+ Nhập dữ liệu bằng chức năng “Search for articles online”: Trên thanh công cụ, tìm Tools Search for articles online. Mendeley tự động kết nối với trang web có thanh công cụ tìm kiếm. Sử dụng key words hoặc tên chính xác của bài báo để tìm kiếm. Sau khi có kết quả tìm kiếm, dùng chức năng “Add to library” và tài liệu tham khảo đó tự động nhập vào dữ liệu của Mendeley.

2.3.3. Cách trích dẫn và tạo phụ lục tài liệu tham khảo

Khi mở phần mềm xử lý văn bản Word, Mendeley được tích hợp vào Word và xuất hiện ở thanh công cụ “References”. Bấm vào biểu tượng Mendeley sẽ thấy xuất hiện danh sách tài liệu trích dẫn đã được tạo trước đó trong thư viện của Mendeley. 

- Cách trích dẫn: Đưa con trỏ vào văn bản nơi bạn muốn trích dẫn. Chọn 1 tài liệu bằng cách tick tài liệu đó. Click vào “Insert 1 citation” thì tài liệu sẽ tự động được trích dẫn vào nội dung của bài báo. Lưu ý: Khi chèn mỗi tài liệu trích dẫn vào nội dung bài báo thì Mendeley sẽ tự động tạo hyperlink để liên kết. Mục đích các liên kết đó là nhằm tổng hợp để tạo phụ lục tài liệu tham khảo.

- Cách tạo phụ lục tài liệu tham khảo:

+ Chọn mục Citation Settings. Chọn dạng trích dẫn mà bạn muốn sử dụng (Ví dụ: APA, IEE…). Lưu ý: Có thể thay đổi ngôn ngữ trích dẫn của Mendeley tại mục “Change citation language”. Khi ngôn ngữ được thay đổi sang tiếng Việt thì phụ lục tài liệu tham khảo sẽ hiển thị bằng tiếng Việt. 

+ Chọn […] ở góc trên bên phải. Chọn “Insert Bibliography” để tạo phụ lục tài liệu tham khảo. Lưu ý: Trước khi chèn phụ lục tài liệu tham khảo thì đưa con trỏ vào đúng vị trí văn bản mà bạn muốn trình bày phụ lục.

Hình 3. Giao diện chính của Mendeley

2.4. Một số ưu điểm vượt trội khi sử dụng Mendeley

Nếu bạn là một người thường xuyên viết các bài báo khoa học hay là một học viên bậc thạc sĩ, tiến sĩ đang trong giai đoạn viết luận văn, luận án thì Mendeley là một “cứu cánh” trong việc sắp xếp tài liệu tham khảo và tạo dựng phụ lục tài liệu tham khảo. Mendeley có chức năng tự động để chèn tài liệu tham khảo và sử dụng hyperlink để dễ dàng cập nhật khi một trích dẫn nào đó bị xóa khi không còn sử dụng. Khi sử dụng Mendeley, bạn không cần phải mất thời gian sắp xếp thứ tự các bài báo nếu sử dụng IEEE; bạn không cần nhớ format trích dẫn của từng loại tài liệu bởi vì mỗi loại tài liệu có format trích dẫn khác nhau. 

3. Kết luận

Sử dụng tài liệu tham khảo và trích dẫn là một phần không thể thiếu được trong bất cứ nghiên cứu khoa học nào. Hiểu đúng và thực hiện đúng các nguyên tắc trích dẫn sẽ giúp cho người làm nghiên cứu khoa học có những nghiên cứu chất lượng, đáng tin cậy và đúng chuẩn mực nghiên cứu theo thông lệ quốc tế. Việc thực hiện đúng quy định trích dẫn cũng là cách để tránh hiện tượng đạo văn, một trong những hành vi bị nghiêm cấm trong nghiên cứu khoa học. Trong trích dẫn và lưu trữ tài liệu tham khảo, Mendeley là công cụ miễn phí đa nền tảng, hỗ trợ rất tốt cho các nhà khoa học trong công tác nghiên cứu. Đây là công cụ hữu ích rất cần được phổ biến nhằm góp phần nâng cao năng lực và hiệu quả nghiên cứu khoa học. 

Tác giả: Trương Đình Thăng 

Tài liệu tham khảo

Baird, L. M., & Oppenheim, C. (1994). Do citations matter?. Journal of information Science, 20(1), 2-15.

Helgesson, G., & Eriksson, S. (2015). Plagiarism in research. Medicine, Health Care and Philosophy, 18, 91-101.

Pandey, S., Pandey, S., Dwivedi, S., Pandey, D., Mishra, H., & Mahapatra, S. (2020). Methods of various citing and referencing style: fundamentals for early career researchers. Publishing Research Quarterly, 36(2), 243-253.

Truong, T. D., Hallinger, P., & Sanga, K. (2017). Confucian values and school leadership in Vietnam: Exploring the influence of culture on principal decision making. Educational management administration & leadership, 45(1), 77-100.)