Truy cập mở mang khoa học đến với mọi người

Các tác giả đã tập hợp các kết quả từ những phân tích thư mục lượng của gần 360.000 tài liệu (chương sách, tạp chí khoa học, kỷ yếu hội nghị) được xuất bản vào năm 2017 và một khảo sát với gần 6000 đọc giả trên trang web Springer Nature. Từ đó cho thấy các phát hiện nổi bật về những ảnh hưởng xã hội tiềm tàng của các ấn bản trên các nền tảng truy cập mở với những câu hỏi được đặt ra như: những ai sử dụng nội dung nghiên cứu có liên quan tới những mục tiêu phát triển bền vững (Sustainable Development Goals -SDG) và cho mục đích gì. 

Kết quả của các tác giả cho thấy lợi ích to lớn của truy cập mở khi có một lượng lớn độc giả nằm trong nhóm những người không nghiên cứu học thuật. 

Phát hiện quan trọng

• Lợi ích đáng chú ý của truy cập mở đối với việc sử dụng và sự chú ý đến nội dung SDG 
• Để củng cố lại những nghiên cứu trước đó, phân tích này cho thấy những tài liệu truy cập mở nhận được nhiều sự sử dụng trực tuyến hơn so với những nội dung yêu cầu đăng kí trả phí theo dõi thông qua việc áp dụng cả mô hình trung bình và mô hình hồi quy. 
• Trong số 36.800 tài liệu nghiên cứu liên quan đến mục tiêu phát triển bền vững xuất bản bởi Springer Nature được đưa vào phân tích, trung bình một tài liệu xuất bản dưới hình thức truy cập mở vàng trên các mô hình truy cập hỗn hợp (Hybrid) có khoảng 4.4 lượt tải xuống, còn với các tài liệu xuất bản dưới hình thức truy cập mở hoàn toàn có trung bình 2.7 lượt tải xuống.

• Nội dung truy cập mở được chia sẻ thường xuyên hơn và nhận được nhiều chú ý hơn so với nội dung đăng kí  

• Trong số 358 000 tài liệu liên quan đến SDG do Dimensions công bố vào năm 2017, những công bố truy cập mở vàng trên tạp chí hỗ hợp (Gold Hybrid OA) đạt điểm Almetric Attention Scores (tạm dịch: điểm chú ý trên truyền thông đại chúng và mạng xã hội) trung bình cao gấp 2.1 lần so với những nội dung yêu cầu đăng kí trả phí theo dõi và những ấn phẩm xuất bản theo kiểu truy cập mở vàng hoàn toàn (Fully Gold OA) đạt điểm cao hơn gấp 1.7 lần.
• Mô hình nghiên cứu của chúng tôi dự đoán mức điểm cao gấp 2 lần đối với truy cập mở trên tạp chí hỗn hợp (Hybrid OA) và gấp 1.5 lần đối với truy cập mở hoàn toàn (Fully OA).

• Có một lợi ích ít rõ ràng hơn cũng được phát hiện qua các số liệu về trích dẫn

• Trong khi lượng trích dẫn trung bình của các công bố truy cập mở vàng có phần thấp hơn, mô hình hồi quy dự đoán những xuất bản dạng truy cập mở hoàn toán có những ảnh hưởng tích cực nhỏ, với lượng trích dẫn cao gấp 1.5 lần so với xuất bản truy cập mở vàng trên các tạp chí hỗn hợp. 

Lượng trích dẫn luôn là một chỉ số chính thể hiện cho việc sử dụng của những nội dung nghiên cứu. Do vậy, những quan sát này đã ủng hộ cho nhận định rằng một trong những lợi ích lớn của truy cập mở là nó vươn tới số lượng đáng kể những nhóm đối tượng người sử dụng nằm ngoài phạm vi học thuật. Những người điển hình cho việc không tiếp cận được với số lượng đáng kể những nội dung yêu cầu đăng kí trả phí theo dõi.

• • Một tác động tương đương cũng được tìm thấy ở nghiên cứu trong phạm vi quốc gia thực hiện tại Hà Lan về lượt tải về và sự chú ý cao hơn. 
    • Có sự khác biệt đáng chú ý giữa truy cập mở hỗn hợp và truy cập mở hoàn toàn
      • Những sự khác biệt này có thể phản ánh nhiều nhân tố bao gồm sự thực rằng những tạp chí có hình thức truy cập mở hỗn hợp có mức độ uy tín hơn. Kể cả khi chúng tôi đã kiểm soát tính uy tín của các tạp chí được phân tích trong mô hình nghiên cứu, một vài hạn chế vẫn tồn tại trong hướng tiếp cận này.

Truy cập mở đang vươn tới một lượng đáng kể những người dùng không có chuyên môn về nghiên cứu học thuật

Xấp xỉ khoảng 40% những độc giả tham gia khảo sát này trên trang web của Springer Nature được xếp vào nhóm độc giả không có chuyên môn về nghiên cứu học thuật với 15% trong đó là nhóm “Halo” (những người thường đọc những nghiên cứu chuyên sâu nhưng không tiến hành hoặc xuất bản nghiên cứu nào của riêng họ) và 28% là nhóm “General” (những người có xu hướng đọc do mối quan tâm, hứng thú cá nhân hoặc do tính chất công việc nhưng không thuộc nhóm chuyên môn phải tiến hành, xuất bản hoặc trích dẫn những nghiên cứu).

Truy cập mở đặc biệt mang lại lợi ích đối với những độc giả không làm nghiên cứu chuyên sâu

Chỉ một nửa những người dùng tham gia khảo sát nói rằng họ có thể truy cập được bản hoàn chỉnh của những nội dung yêu cầu trả phí theo dõi. Việc truy cập của họ gặp khó khăn hơn rất nhiều so với người dùng “Halo” và “General” với 62% trong tổng số tham gia khảo sát phản hồi rằng họ thường xuyên hoặc hầu như luôn trong tình trạng gặp khó khăn để tiếp cận được nội dung hoàn chỉnh. 

Một lượng lớn người phản hồi trong nhóm người dùng “General” phản hồi rằng họ sẽ từ bỏ việc đọc tài liệu đó nếu họ không có quyền truy cập.

Rất nhiều những độc giả thuộc nhóm không có chuyên môn về nghiên cứu học thuật có ý định chia sẻ kết quả nghiên cứu với những người khác

Trong khi những độc giả có chuyên môn về nghiên cứu có xu hướng trích dẫn những nội dung họ đã đọc,, nhóm người đọc “Halo” và “General” thường chia sẻ tài liệu, điều này càng dễ dàng hơn khi nội dung đó thuộc dạng truy cập mở.

Vân An dịch

Ghi chú: Các quan điểm của Tác giả không phản ánh quan điểm của Tạp chí Giáo dục.