Nâng cao mức độ ảnh hưởng của bài báo thông qua cách đặt tiêu đề

Một tiêu đề tốt sẽ tránh sử dụng những thuật ngữ chuyên môn

Vì đối tượng chính đọc bài báo của bạn nhiều khả năng là những nhà nghiên cứu khác làm việc trong cùng ngành với bạn, sử dụng các từ ngữ chuyên ngành làm tựa đề cho bài nghiên cứu thoạt đầu nghe có vẻ sẽ hợp lý.

Tuy nhiên, điều đó sẽ khiến bài báo của bạn trở nên lạ lẫm với các độc giả đại chúng, những người có thế giúp lĩnh vực của bạn nhận được sự chú ý quý giá. Ngoài ra công bố trông cũng sẽ lạ lẫm đối với các nhà nghiên cứu nghiệp dư, và cả những người mới tham gia vào lĩnh vực đó.

“Một tiêu đề tốt không nhất thiết phải sử dụng thuật ngữ một cách thừa thãi.” theo Elisa De Ranieri, tổng biên tập của tạp chí Nature Communications (được xuất bản bởi Springer Nature - cũng là nhà xuất bản của Nature Index). “Điều quan trọng là nó phải cho thấy kết quả chính trong nghiên cứu ấy một một cách thật rõ ràng và dễ hiểu, thu hút với cả những người không phải là chuyên gia hay các nhà nghiên cứu nghiệp dư trong lĩnh vực đó.”

Hướng dẫn: De Ranieri chia sẻ: Khi viết một tiêu đề, hãy gói gọn kết quả chính của bản thảo trong một đoạn văn ngắn. Hãy lược bớt câu chữ trong văn bản để làm nó ngắn gọn hơn, trong khi vẫn miêu tả được ý chính. Lặp lại quá trình này cho đến khi bạn có một tiêu đề ít hơn 15 từ.

Một tiêu đề tốt có thể dễ dàng tìm kiếm

Phần lớn các độc giả thời nay đều đọc bài nghiên cứu qua báo điện tử, chúng được lập chỉ mục trên các cơ sở dữ liệu học thuật như Scopus và Google Scholar.

“Mặc dù các dữ liệu này thường dẫn cho chỉ mục toàn văn bài báo, nhưng số lượng truy xuất cho mục ‘Tiêu đề’ thường cao hơn các mục khác như ‘Kết quả’.” Pu giải thích.

Tại Đại học Quốc gia Singapore, Pu và các đồng nghiệp của anh điều hành các chương trình giáo dục về thông tin cho các biên tập viên và tác giả. Họ đưa ra lời khuyên để xuất bản bài báo một cách tốt nhất, chẳng hạn như cách để xác định các từ khóa được tìm kiếm nhiều nhất trong một lĩnh vực nhất định.

“Một vị giáo sư đã từng chia sẻ với chúng tôi rằng ông ấy phát hiện ra các chuyên gia trong ngành đang sử dụng một thuật ngữ hoặc từ khóa khác để mô tả lĩnh vực nghiên cứu mà ông đang theo.” Pu nói. “Rồi ông ấy viết một bài báo chuyên đề mà không hề sử dụng ‘từ khóa trong ngành’ kia. Ông ấy sau đó đã quả quyết rằng những bài báo vốn có lượt trích dẫn cao của ông ấy thậm chí có thể nhận được lượt trích dẫn cao hơn nếu ông ý lồng từ khóa đó vào. 

Với tư cách là thủ thư, chúng tôi cố gắng nêu bật ví dụ này cho các sinh viên của mình, để họ sẽ phải cân nhắc xem nên dùng những từ khóa nào để tìm trong phần tìm kiếm, và khi đặt tiêu đề cho công bố của họ ”

Hướng dẫn: Các tác giả nên trao đổi với một thủ thư hàn lâm tại tổ chức mà họ đang làm, để có thể hiểu rõ về từ khóa và xu hướng tìm kiếm trong lĩnh vực nghiên cứu mà họ đang theo đuổi. Từ đó biết được tiêu đề của bài nên được viết ra sao.

Một tiêu đề tốt sẽ được kiểm chứng bằng dữ liệu

Các tác giả nên thận trọng để không đưa ra bất kỳ tuyên bố nào không có bằng chứng xác đáng trên tiêu đề bài báo.

Irene Jarchum, biên tập viên cấp cao của tạp chí Nature Biotechnology (xuất bản bởi Springer Nature) cho biết: “Lấy ví dụ thế này, nếu bạn xuất bản một khám phá có khả năng liên quan đến liệu pháp điều trị bệnh, thì tiêu đề công bố phải nêu rõ liệu nó đã được thử nghiệm hay nghiên cứu trên động vật hoặc con người chưa.”

Jarchum nói thêm rằng tiêu đề công bố có thể gây tranh cãi vì những tác giả khác nhau có quan điểm khác nhau về cách dùng của các từ cụ thể, chẳng hạn như từ viết tắt, hay thường thấy hơn là thông điệp chính mà tiêu đề truyền tải.

Một số tác giả có thể diễn giải quá mức tầm quan trọng của những phát hiện sơ bộ của họ, và muốn phản ánh cả điều đó trong phần tiêu đề.

Hướng dẫn: Nếu bạn biết công bố của mình sẽ gây ra tranh cãi trong cộng đồng khoa học, hãy chuẩn bị sẵn dữ liệu để bảo vệ quan điểm phán quyết của bạn.

Một tiêu đề tốt sẽ gợi nên sự tò mò 

Một câu chốt gọn súc tích sẽ khơi gợi sự quan tâm của các độc giả tò mò, và nó có thể sẽ rất hiệu quả.

“Một tiêu đề phải thu hút được sự quan tâm của người tìm kiếm qua từ ngữ trong tích tắc - vừa đủ để họ nhấn vào tiêu đề để đọc tiếp phần tóm tắt. Khoa học mà không được đọc là khoa học bị bỏ lỡ,” Christine Mayer, tổng biên tập của tạp chí Advanced Therapeutics chia sẻ. 

Những tiêu đề trên bài báo kiểu dạng như, "Màu trắng và sự kì diệu? Hạt vi nhựa được phát hiện trong tuyết ở các khu vực dãy núi Alps và Bắc Cực" (2019, tạp chí Science) và "Trẻ em ngày nay: Tại sao giới trẻ thời buổi này trông có vẻ thiếu hụt." (2019, tạp chí Tiến bộ Khoa học) là những ví dụ điển hình cho nguyên tắc đó. Cả hai bài báo trên đều có điểm số Altmetric Attention cao, cho thấy rằng chúng đã được đọc và thảo luận rộng rãi trên mạng. 

Hướng dẫn: Ghi lại những đặc điểm của các tiêu đề bài viết nào gây hứng thú cho bạn. Hãy nhớ những điều đó để áp dụng các nguyên tắc tương tự vào trong tiêu đề bài viết riêng mình.

Nguồn

Andy Tay (2020). How to write a good research paper title. Nature.

Ghi chú: Những quan điểm của tác giả không hẳn là quan điểm của Tạp chí Giáo dục.