8/3/2021- Tìm hiểu về 10 nhà xã hội học nữ vĩ đại trên thế giới

Nội dung bài viết trình bày ngắn gọn về những đóng góp của mười nhà xã hội học nữ nổi bật và cách họ thiết lập được vị trí của mình trong lĩnh vực học thuật vốn từ lâu đã mặc định là ngành do nam giới thống trị.

1. Harriet Martineau (1892–1876)

Harriet Martineau được coi là nhà xã hội học nữ đầu tiên, hay còn được mệnh danh là “Mẹ đẻ của ngành xã hội học”. Bà bắt đầu được nhiều người biết đến thông qua việc dịch bản 'Cours de Philosophie positive' của August Comte sang tiếng Anh. Một số người cho rằng chính tác giả Comte còn đọc bản dịch của Martineau thay vì bản gốc của ông, thậm chí dịch lại bản của Martineau sang tiếng Pháp.

Ngoài vai trò là một dịch giả, bản thân Martineau còn là một nhà văn và nhà báo lỗi lạc trong thời kỳ Victoria. Điểm đáng lưu ý nhất về cuộc đời của Martineau là cuốn “Tự truyện” được bà viết vào năm 1855 và sau đó được xuất bản vào năm 1877 cùng với “Những kỷ niệm về Harriet Martineau” của Maria Chapman.

Những đóng góp của bà cho lĩnh vực Xã hội học xoay quanh ba tác phẩm chính - Một luận thuyết về phương pháp luận (1838), Mỹ trước Nội chiến (1837), bên cạnh việc dịch tác phẩm của Comte. Nghiên cứu của bà tập trung vào các vấn đề liên quan đến nô lệ Mỹ, nền dân chủ, bình đẳng...Thêm vào đó, bà được công nhận vì những đóng góp đối với tư cách là một nhà tương tác luận biểu tượng , đồng thời là một trong những nhà xã hội học đầu tiên xây dựng thành công một phương pháp để nghiên cứu đời sống xã hội. 

2. Irawati Karve 

Tiến sĩ Irawati Karve - học trò của Giáo sư Govind Sadashiv Ghurye, một trong những người sáng lập ra ngành Xã hội học ở Ấn Độ - được coi là nhà xã hội học nữ người Ấn Độ đầu tiên, bởi những đóng góp của bà trong lĩnh vực Xã hội học và Nhân học. Sau khi hoàn thành bằng sau đại học về Xã hội học, Irawati Karve đã sang Đức để lấy bằng tiến sĩ Nhân học. Bà trở nên nổi tiếng nhờ sáng tác Yuganta, ban đầu được viết bằng tiếng Marathi và đã giành được Giải thưởng Regional Sahitya Academy Award cho tác phẩm này. Sau đó, kể từ những năm 1930, bà là trưởng khoa của Khoa Xã hội học và Nhân học, Cao đẳng Deccan, Poona. Karve rất tích cực viết về các vấn đề chính trị xã hội ở Ấn Độ và quan tâm sâu sắc đến Ấn Độ giáo. Bên cạnh đó, bà cũng được ca ngợi là một trong những nhà dân tộc học nữ lỗi lạc nhất mọi thời đại.

3. Jane Addams (1860–1935) 

Jane Addams là một nhà xã hội học, nhân viên xã hội, nhà cải cách, nhà quản lý công và nhà hoạt động định cư người Mỹ. Bà được coi là người tiên phong trong việc giới thiệu ngành Xã hội học ở Hoa Kỳ. Năm 1910, Addams trở thành người phụ nữ đầu tiên nhận bằng Thạc sĩ Nghệ thuật danh dự của Đại học Yale. Bà là người đồng sáng lập Liên minh Tự do Dân sự Hoa Kỳ (ACLU) vào năm 1920. Năm 1930, bà được trao giải Nobel Hòa bình, trở thành phụ nữ Mỹ đầu tiên nhận được giải thưởng này. Ngoài ra, bà cũng được công nhận là người sáng lập ra nghề công tác xã hội ở Mỹ. 

Bên cạnh đó, Addams từng có một khoảng thời gian dài giảng dạy tại Đại học Chicago. Bà cũng là thành viên của Hiệp hội Xã hội học Hoa Kỳ. Bà có mối quan hệ vô cùng thân thiết với các nhà triết học và nhà xã hội học người Mỹ John Dewey và George Herbert Mead, nổi tiếng với những nghiên cứu liên quan tới các vấn đề về lao động trẻ em, quyền phụ nữ. Các tác phẩm đáng chú ý của bà bao gồm 'Dân chủ và Đạo đức xã hội' (1902), 'Những ngôi nhà hai mươi năm' (1910), 'Những lý tưởng mới hơn về hòa bình' (1907).

4. Marianne Weber (1870–1954)

Marianne Weber là một nhà xã hội học người Đức, đồng thời là một nhà hoạt động xã hội vì quyền phụ nữ. Bà là vợ của Max Weber. Các chủ đề nghiên cứu chính của Weber tập trung vào các vấn đề về phụ nữ trong một xã hội phụ hệ. Thông qua các tác phẩm của mình, bà đã thách thức các thể chế luật, lịch sử, tôn giáo và kinh tế do nam giới thống trị và chủ yếu trình bày trải nghiệm của phụ nữ Đức. Cụ thể, bà đã thách thức chế độ phụ hệ gắn liền với định chế hôn nhân. Cuốn sách của bà - 'Vợ và mẹ trong sự phát triển của pháp luật' hoàn toàn dành cho việc nghiên cứu và phân tích về hôn nhân. Ngoài ra, bà còn có một số tác phẩm khác như 'Nghề nghiệp và hôn nhân' (1906), 'Quyền lực và quyền tự chủ' (1912), và 'Phụ nữ và văn hóa khách quan' (1913).

5. Mirra Komarovsky (1905–1999) 

Mirra Komarovsky là nhà xã hội học người Mỹ và được coi là nhà tiên phong trong nghiên cứu Xã hội học về Giới. Bà sinh ra trong một gia đình trung lưu Do Thái, sơ tán từ Nga sang Mỹ. Sau Cách mạng Nga năm 1917, bà đã hoàn thành bằng Thạc sĩ tại Đại học Columbia. Bà cũng là nữ chủ tịch thứ hai của Hiệp hội Xã hội học Hoa Kỳ.

Nghiên cứu của bà thường tập trung nhấn mạnh vào những thay đổi trong cuộc sống và các phản ứng đối với phong trào nữ quyền. Các tác phẩm đáng chú ý của bà bao gồm 'Giải trí: Nghiên cứu vùng ngoại ô' (1934), 'Người đàn ông thất nghiệp và gia đình của anh ta' (1940), là một nghiên cứu định tính nổi bật về 59 gia đình, 'Hôn nhân đồng đô la xanh' (1964), 'Xã hội học và Chính sách công '(1975),' Tình huống khó xử và nam tính '(1976) và' Phụ nữ học đại học: Định hình bản sắc nữ tính mới '(1985).

6. Leela Dube (1923–2012)

Leela Dube là phu nhân của nhà xã hội học nổi tiếng Shyama Charan Dube. Nghiên cứu của bà chủ yếu tập trung vào phụ nữ ở Ấn Độ, đồng thời chính bà là người đã ghi dấu cho sự ra đời của các nghiên cứu về phụ nữ trong Xã hội học chính thống - đóng một vai trò quan trọng trong việc định hình báo cáo “Hướng tới bình đẳng” của Ủy ban về Địa vị của Phụ nữ ở Ấn Độ (1974), Chính phủ Ấn Độ , chính thức dẫn đến việc đưa Nghiên cứu Phụ nữ vào Học viện Ấn Độ thông qua Ủy ban Tài trợ Đại học (UGC). Vào những năm 1970, bà là một trong những nhân vật nổi tiếng của Hiệp hội Xã hội học Ấn Độ. Thêm vào đó, Dube cũng có rất nhiều đóng góp trong việc nghiên cứu xã hội nông thôn ở Ấn Độ. Ngoài ra, bà còn được nhiều người biết đến nhờ các lập luận liên quan đến một cuộc tranh luận trong Tuần báo Kinh tế và Chính trị (182-86) về nạn phá thai có chọn lọc và bạo lực đối với phụ nữ. 

7. Neera Desai (1925–2009) 

Neera Desai là một trong những người đề xướng nổi bật nhất về Nghiên cứu Phụ nữ ở Ấn Độ. Bà là một nhà nghiên cứu, giáo sư, nhà hoạt động chính trị, viện sĩ và nhân viên xã hội.  Ngoài ra bà còn từng là trưởng khoa Xã hội học của Đại học SNDT, Mumbai. Năm 1942, Desai từ bỏ giáo dục chính quy khi bà đang theo học trường Cao đẳng Elphinstone, để tham gia vào phong trào tự do của Ấn Độ. Tuy nhiên, sau cùng bà vẫn hoàn thành bằng Tiến sĩ Xã hội học vào năm 1965. Bà đã kết hôn với Akshay Ramanlal Desai, một nhà xã hội học nổi tiếng khác cùng thế hệ với bà.

Desai là một trong những thành viên sáng lập của Hiệp hội Nghiên cứu Phụ nữ Ấn Độ và thành lập Đơn vị Nghiên cứu về Phụ nữ (IAWS) vào năm 1975. Các tác phẩm đáng chú ý của bà bao gồm 'Người phụ nữ ở Ấn Độ hiện đại' (1957), 'Sự tạo dựng của một nhà nữ quyền' ( 1995), và 'Đi ngang qua không gian giới tính: Cái nhìn sâu sắc từ câu chuyện của phụ nữ' (2002). Năm 2005, bà được đề cử giải Nobel Hòa bình.

8. Dorothy E. Smith (1926 – Hiện tại)

Dorothy Edith Smith là một nhà xã hội học người Canada. Các nghiên cứu của bà tập trung vào lý thuyết nữ quyền, nghiên cứu phụ nữ, cơ sở giáo dục và tâm lý học.

Bà đã nhận được một số giải thưởng từ Hiệp hội Xã hội học Hoa Kỳ, Hiệp hội Xã hội học Canada...Các tác phẩm của bà bao gồm 'Dân tộc học thể chế: Xã hội học cho con người' (2005) được xem như một tác phẩm kinh điển đương đại, 'Viết xã hội: Phê bình, lý thuyết và điều tra (1999),' Thực tiễn khái niệm về quyền lực: Người nữ quyền Xã hội học về tri thức '(1999),' Chủ nghĩa nữ quyền và chủ nghĩa Mác: Nơi bắt đầu, con đường để đi '(1977).

 9. Arlie Russel Hochschild (1940 – nay)

Arlie Russel Hochschild là một trong những nhà xã hội học Hoa Kỳ đương đại nổi bật nhất, bà được biết đến là người sáng lập ra một lĩnh vực mới trong Xã hội học - Xã hội học cảm xúc. Bà đã hoàn thành bằng Thạc sĩ và Tiến sĩ về Xã hội học tại Đại học California, nơi bà hiện đang giảng dạy. Cuốn sách 'Trái tim được quản lý: Thương mại hóa cảm giác của con người' (1983) của bà tập trung vào việc “hàng hóa hoá” cảm xúc và nói rằng nó có giá trị trao đổi. Lý thuyết của bà bao gồm một loạt các cảm xúc bao gồm trầm cảm, tức giận, thất vọng, sợ hãi, tội lỗi, khinh thường, tình yêu, lòng trắc ẩn, xấu hổ, xấu hổ, ghen tị, đố kỵ, đau buồn, đau khổ và lo lắng. Bà nhấn mạnh đến việc “hàng hóa hoá" cảm xúc của phụ nữ và phân tích những điều tương tự. 

Thêm vào đó, bà cũng là một trong những nhà tương tác luận biểu tượng nổi tiếng nhất trong thế kỉ XX. Các tác phẩm đáng chú ý của bà bao gồm 'Sự thay đổi thứ hai: Gia đình lao động và cuộc cách mạng ở nhà' (1989), 'Người mù thời gian:Khi công việc trở thành gia đình và ở nhà trở thành công việc '(1997),' Phụ nữ toàn cầu: Bảo mẫu, người giúp việc và người bán dâm trong nền kinh tế mới '(2003),' Bản thân thuê ngoài: Cuộc sống thân mật trong thời báo thị trường '(2012) và' Người lạ trong Vùng đất của họ: Giận dữ và Thương tiếc ở bên phải người Mỹ '(2016). Ngoài ra, Arlie Russel Hochschild còn là chủ nhân của một số giải thưởng và danh hiệu danh dự.

 10. Patricia Hill Collins (1948 – Hiện tại)

Patricia Hill Collins là một nhà xã hội học người Mỹ, chuyên nghiên cứu về giới tính, chủng tộc và giai cấp. Hiện tại, bà đang giảng dạy tại Đại học Maryland, College Park. Bà cũng là cựu chủ tịch của Hiệp hội Xã hội học Hoa Kỳ và là người phụ nữ Mỹ gốc Phi đầu tiên giữ chức vụ này. Nghiên cứu của bà nhấn mạnh đến sự phổ biến của bất bình đẳng xã hội trong cộng đồng người Mỹ gốc Phi và về giới tính. 

Trong quá trình trưởng thành, Collins được bao quanh bởi những đứa trẻ như bà - con của những người giúp việc gia đình, người lao động và công nhân nhà máy. Sau đó, khi trở thành phụ nữ thuộc tầng lớp lao động Mỹ gốc Phi duy nhất trong trường học của mình, bà đã trở nên trầm lặng hơn và im lặng trước những vụ hành hung hàng ngày. Bà hoàn thành bằng Thạc sĩ tại Đại học Harvard năm 1970 và bằng Tiến sĩ vào năm 1984. Bà trở nên nổi tiếng khi cuốn sách 'Tư tưởng nữ quyền của người da đen' được xuất bản vào năm 1990. Trong cuốn sách này, bà đưa ra những ý kiến nhằm phản đối những lợi ích của nam giới da trắng trong lĩnh vực Xã hội học. Bà đã phát triển một khuôn khổ nhận thức luận, dựa vào tiếng nói của phụ nữ Da đen từ mọi tầng lớp xã hội.

Mặc dù có những đóng góp như vậy, nhưng thật đáng buồn là những nhà xã hội học nữ này đã bị mất tích trong những trang của lịch sử xã hội học, vốn chỉ chứng minh rằng xã hội học chính thống tương đương với xã hội học 'dòng nam' như thế nào. Tuy nhiên, tương lai là tùy thuộc vào chúng ta và chúng ta phải cố gắng tạo ra sự thay đổi.

Nguồn:
Sukanya Maity (2020). 10 Great Woman Sociologists and Their Contributions.  Sociologygroup.

Vân An lược dịch