Chất lượng đội ngũ giáo viên – nhân tố quyết định phát triển giáo dục địa bàn khó khăn

Thực hiện Dự án 5.1, trong giai đoạn 2021 - 2025, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã xây dựng kế hoạch vốn cho 42 địa phương gần 8.075 tỷ đồng. Riêng năm 2025, Bộ đề xuất giao gần 2.275 tỷ đồng. Từ nguồn lực của Dự án 5.1, Chương trình đã góp phần nâng cao năng lực đội ngũ giáo viên, cán bộ quản lý; thúc đẩy công tác xóa mù chữ với hơn 81.000 người được tiếp cận kiến thức cơ bản; củng cố niềm tin của nhân dân với chính sách của Đảng và Nhà nước.

Việc nâng cao chất lượng không chỉ thông qua các lớp bồi dưỡng, tập huấn mà bản thân các thầy giáo, cô giáo đang từng ngày rèn luyện bồi đắp. Điển hình ngay trong công tác tăng cường tiếng Việt cho học sinh trước khi vào lớp 1 ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

Giáo viên phải trau giồi vốn văn hóa địa phương

Như các năm học trước, năm học này, Trường Tiểu học Trà Phong, xã Tây Trà, Quảng Ngãi lại đón chào các em học sinh lớp 1 người dân tộc thiểu số học tập tại nhà trường.

Để công tác dạy tiếng Việt cho học sinh lớp 1 người dân tộc thiểu số đạt hiệu quả cao, các giáo viên đã đa dạng hóa các hoạt động tăng cường tiếng Việt như: luyện tập, tổ chức trò chơi tập thể và văn nghệ để khuyến khích sự chủ động giao tiếp của học sinh.

Ông Đỗ Minh Định, Phó Hiệu trưởng phụ trách trường nhấn mạnh, với học sinh dân tộc thiểu số, tiếng Việt giống như ngoại ngữ, cần được trau dồi thường xuyên. Do vậy, nhà trường đã khuyến khích phụ huynh thường xuyên sử dụng tiếng Việt khi giao tiếp ở nhà để tăng cường vốn từ cho các em.

Ngoài ra, Ban giám hiệu, đội ngũ giáo viên lớp 1 của nhà trường cũng lựa chọn các nội dung giáo dục mang bản sắc văn hóa địa phương, vùng miền, lồng ghép vào các hoạt động giáo dục, phù hợp với từng điểm trường, tạo sự gần gũi để trẻ tích cực tham gia các hoạt động giáo dục.

Chị Hồ Thị Thêm ở thôn Trà Nga, xã Tây Trà chia sẻ, từ khi đi học lớp tăng cường, con chị không chỉ biết nghe, đọc, viết chữ cái cơ bản mà còn hòa nhập tốt hơn với bạn bè.

Đề án tăng cường tiếng Việt là một chiến lược quan trọng, giúp các em rèn luyện cả 4 kỹ năng nghe, nói, đọc, viết, làm quen với phương pháp học tập. Ảnh: PV

Năm học 2025 - 2026, Trường Phổ thông Dân tộc bán trú Tiểu học và Trung học Cơ sở Sơn Liên, xã Sơn Tây Thượng, Quảng Ngãi có 26 học sinh lớp 1. Tất cả đều là người dân tộc Ca Dong. Trong giảng dạy, giáo viên sử dụng tài liệu phù hợp với ngôn ngữ và văn hóa của trẻ giúp trẻ dễ dàng nhận biết, liên kết từ vựng, ngữ pháp và cấu trúc câu trong tiếng Việt.

Cô Đinh Thị Diễm Hương, giáo viên lớp dạy tiếng Việt cho học sinh chuẩn bị vào lớp 1 của trường cho biết, thách thức lớn nhất là việc các em ở nhà hầu như chỉ giao tiếp bằng tiếng mẹ đẻ. Vì thế, giáo viên phải linh hoạt kết hợp cả tiếng Việt và tiếng bản ngữ, sử dụng hình ảnh đa dạng để giúp các em hiểu bài.

“Những ngày đầu mới đến lớp, các em còn rất bỡ ngỡ, rụt rè. Tôi không chỉ dạy trẻ cách cầm bút, ngồi đúng tư thế hay những nét viết cơ bản mà còn phải chỉ cho các em biết cách giao tiếp”, cô Hương chia sẻ.

Phó Hiệu trưởng nhà trường Lê Thị Thanh Thúy cho biết, từ ngày 20.7 – 20.8.2025, Trường Phổ thông Dân tộc bán trú Tiểu học và Trung học Cơ sở Sơn Liên đã mở lớp dạy tiếng Việt cho học sinh chuẩn bị vào lớp 1.

“Trường chủ động xây dựng chương trình tiền tiểu học gần gũi với đời sống các em; sử dụng nhiều hình ảnh, trò chơi, bài hát để các em học mà chơi. Đồng thời, nhà trường bố trí giáo viên có chuyên môn, tâm huyết và am hiểu văn hóa địa phương để việc dạy học hiệu quả hơn”, bà Thúy cho hay.

Theo thống kê của Sở Giáo dục và Đào tạo Quảng Ngãi, năm học 2025 - 2026, toàn tỉnh có hơn 32.800 trẻ bước vào lớp 1; trong đó có hơn 11.600 em là người dân tộc thiểu số. Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Quảng Ngãi Nguyễn Ngọc Thái khẳng định, Đề án tăng cường tiếng Việt là một chiến lược quan trọng, giúp các em rèn luyện cả 4 kỹ năng nghe, nói, đọc, viết, làm quen với phương pháp học tập và mở ra tương lai tươi sáng hơn.

“Ngành Giáo dục tỉnh tiếp tục thực hiện Thông tư số 23/2023/TT-BGDĐT ngày 8/12/2023 của Bộ Giáo dục và Đào tạo "Quy định về việc dạy và học tiếng Việt cho trẻ em là người dân tộc thiểu số trước khi vào lớp 1", phối hợp với các địa phương để tuyên truyền, nâng cao nhận thức cộng đồng.

Đồng thời, ngành chỉ đạo các trường xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm, tạo không gian đọc và học tiếng Việt thân thiện, hiệu quả”, ông Nguyễn Ngọc Thái thông tin.

Với 43 dân tộc cùng sinh sống, rào cản ngôn ngữ là thách thức lớn nhất đối với học sinh dân tộc thiểu số tại Quảng Ngãi khi bước vào môi trường học đường. Để giúp các em tự tin giao tiếp và học tập, ngành Giáo dục Quảng Ngãi đang đẩy mạnh việc dạy tăng cường tiếng Việt cho trẻ em chuẩn bị vào lớp 1.

Đòi hỏi sự tâm huyết, tỉ mỉ của đội ngũ nhà giáo

Chuẩn bị cho năm học 2025 - 2026, các trường tiểu học trên địa bàn Thành phố Huế có trẻ là người dân tộc thiểu số tổ chức các lớp học tiếng Việt nhằm chuẩn bị tâm thế sẵn sàng, tạo hứng thú học tập cho trẻ mầm non người dân tộc thiểu số trước khi vào lớp 1; hình thành cho các em kỹ năng học tập cơ bản và năng lực sử dụng tiếng Việt, kỹ năng giao tiếp, ứng xử xã hội…

Sở Giáo dục và Đào tạo Huế đã tổ chức hội nghị trực tuyến với các xã, phường, các cơ sở giáo dục tiểu học về việc triển khai dạy và học tiếng Việt cho trẻ em là người dân tộc thiểu số trước khi vào lớp 1.

Hội nghị nhằm thực hiện Thông tư số 23/2023/TT-BGDĐT ngày 11/12/2023 của Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định về việc dạy và học tiếng Việt cho trẻ em là người dân tộc thiểu số trước khi vào lớp 1, Nghị quyết 26/2024/NQ-HĐND ngày 15/11/2024 của HĐND tỉnh Quy định nội dung và mức chi hỗ trợ dạy và học tiếng Việt cho trẻ em là người dân tộc thiểu số trước khi vào lớp 1 trên địa bàn Thành phố Huế.

Giờ kiểm tra tại Trường phổ thông dân tộc nội trú Thành phố Huế. Ảnh: PV

Các lớp học tập trung trang bị cho các em khả năng sử dụng tiếng Việt để hỗ trợ các em sớm hòa nhập vào môi trường ở trường tiểu học. Tuy nhiên, không dạy học nội dung đã học ở mầm non 5 tuổi, không dạy trước nội dung lớp 1.

Năm nay, toàn thành phố có 29 trường tổ chức 46 lớp học với sự tham gia của 1.035 học sinh, trong đó có 751 học sinh thuộc vùng đặc biệt khó khăn. Chương trình học diễn ra từ ngày 15/7 đến 15/8, với tối đa 80 tiết/lớp, mỗi tiết từ 30-35 phút.

Để công tác dạy tiếng Việt cho trẻ em là người dân tộc thiểu số đạt kết quả cao, các địa phương đã bám sát các văn bản của ngành. Đồng thời, phối hợp các Sở, ngành liên quan để thực hiện đảm bảo chế độ cho giáo viên, học sinh và nhà trường trong quá trình tổ chức thực hiện.

Đóng vai trò then chốt trong quá trình thực hiện, đội ngũ nhà giáo đã quản lý học sinh trong thời gian dạy học; dạy học đảm bảo nội dung, nỗ lực thực hiện các phương pháp tạo hứng thú, niềm vui, sự phấn khởi cho học sinh khi làm quen với môi trường giáo dục mới.

Từ ngày 15/7/2025, Trường Tiểu học Hồng Tiến và Trường Tiểu học Bình Thành, Thành phố Huế đã tổ chức các lớp tăng cường tiếng Việt cho trẻ 6 tuổi người DTTS đã hoàn thành chương trình giáo dục mầm non. Sự tham gia tích cực của phụ huynh trong việc đưa con em đến lớp là minh chứng cho sự đồng thuận và ủng hộ của cộng đồng đối với chủ trương đúng đắn, nhân văn của ngành Giáo dục. Đó cũng là kết quả đáng ghi nhận của đội ngũ giáo viên tại các nhà trường.

Tại Trường Tiểu học Hồng Tiến, nhà trường đã xây dựng và ban hành Kế hoạch số 35/KH-THHT ngày 22/4/2025 về việc tổ chức dạy học tiếng Việt cho trẻ DTTS theo Thông tư số 23/2023/TT-BGDĐT. Năm học 2025–2026, trường có 26 học sinh lớp 1, trong đó có 19 em là học sinh DTTS thuộc 4 dân tộc: Pahy, Pa Cô, Ka Tu, Bru Vân Kiều. Các lớp học được tổ chức tối đa 80 tiết, mỗi tiết từ 30–35 phút, bố trí 20 buổi trong khoảng thời gian từ 15/7 đến 15/8/2025. Nhà trường đã phân công 2 giáo viên trực tiếp giảng dạy, mỗi giáo viên đảm nhận 40 tiết.

Tại Trường Tiểu học Bình Thành, nhà trường cũng đã ban hành Kế hoạch số 45/KH-THBT ngày 11/4/2025 triển khai giảng dạy tiếng Việt tăng cường cho trẻ DTTS trước khi vào lớp 1. Tổng số học sinh lớp 1 năm học 2025–2026 là 74 em, trong đó có 7 em là học sinh dân tộc Ka Tu. Thời lượng và lịch học của nhà trường thực hiện đúng theo hướng dẫn của Sở Giáo dục và Đào tạo thành phố Huế, với 2 giáo viên được phân công giảng dạy chia đều 80 tiết học.

Việc tiếp thu của trẻ 5 tuổi người dân tộc thiểu số đối với tiếng Việt còn nhiều bỡ ngỡ, khó khăn. Điều đó đòi hỏi sự tâm huyết, tỉ mỉ của các thầy giáo, cô giáo. Đó không chỉ là ước mơ của những em nhỏ, đó là cả mong muốn nâng cao chất lượng giáo dục nơi vùng khó, thay đổi cuộc sống bằng con chữ.

Minh Phong