Sửa đổi Luật Giáo dục đại học - Bước ngoặt cho tự chủ đại học và đổi mới sáng tạo

Những đổi mới mang tính đột phá

Luật Giáo dục đại học (sửa đổi) đã thiết lập một hệ thống giáo dục đại học thống nhất, quản trị theo hướng hiện đại, qua đó gia tăng sức mạnh nội sinh và nâng cao chất lượng toàn hệ thống. Luật xác lập mô hình quản trị tiên tiến, kết thúc hoạt động của Hội đồng trường tại các cơ sở giáo dục đại học công lập, đồng thời tăng cường vai trò lãnh đạo của tổ chức Đảng trong nhà trường.

Quy định mới là cơ sở để các trường đại học phát triển chủ động và đảm bảo quyền tự chủ toàn diện. Ảnh: Báo Dân trí

Một trong những điểm nhấn quan trọng là việc đảm bảo quyền tự chủ toàn diện của các trường đại học, từ không gian học thuật, phát triển đội ngũ, nghiên cứu khoa học, đổi mới sáng tạo đến tài chính và hợp tác quốc tế. Quy định này tạo nền tảng để các cơ sở giáo dục đại học chủ động phát triển, linh hoạt thích ứng với yêu cầu hội nhập và cạnh tranh.

Luật tạo bước đột phá trong quản trị ở cấp cơ sở, đồng bộ giữa các trình độ đào tạo và gia tăng tính quyết định của từng trường đại học. Theo đó, Nhà nước quản lý hệ thống theo chuẩn, ứng dụng công nghệ thông tin, kết hợp hài hòa giữa tiền kiểm và hậu kiểm nhằm đảm bảo và nâng cao chất lượng giáo dục.

Hoạt động giáo dục đại học được đổi mới theo hướng thúc đẩy học tập suốt đời, hiện đại hóa chương trình, học liệu và công nghệ, qua đó thu hẹp khoảng cách giữa đào tạo và thị trường lao động.

Về chính sách đầu tư, Luật định hướng ưu tiên các cơ sở giáo dục đại học đạt chuẩn, nâng chuẩn; từng bước hình thành các trường đại học xuất sắc có vai trò dẫn dắt hệ thống. Đồng thời, Luật huy động mọi nguồn lực xã hội, tạo môi trường cạnh tranh bình đẳng giữa công lập và tư thục; mở hành lang pháp lý để thu hút các giảng viên giỏi, hỗ trợ sinh viên từ bậc đại học đến sau đại học, thúc đẩy đào tạo gắn với nghiên cứu khoa học và công nghệ mới.

Dự thảo Luật được rà soát kỹ lưỡng, tiếp thu đầy đủ ý kiến đại biểu Quốc hội, các bộ ngành và chuyên gia. Xuyên suốt 46 điều của dự thảo là cụm từ khóa: “Hiện đại hóa giáo dục đại học, gia tăng chất lượng đào tạo đại học”.

Trao quyền tự chủ đại học, Nhà nước đồng hành cùng phát triển hệ thống

Một trong những nội dung trọng tâm là mở rộng quyền tự chủ đại học. Chính phủ đã tiếp thu ý kiến để thể chế hóa quan điểm tự chủ nhưng không "tự lo", đảm bảo Nhà nước và cơ sở giáo dục đại học cùng chia sẻ trách nhiệm phát triển hệ thống. Quy định mới hướng tới xây dựng mô hình tự chủ toàn diện, đồng thời đặt ra yêu cầu cao hơn về minh bạch, trách nhiệm giải trình và kiểm định chất lượng.

Sinh viên đóng vai trò then chốt trong việc tạo ra các giá trị đổi mới và sáng tạo cho xã hội. Ảnh: Đại học Bách khoa Hà Nội.

Về đại học vùng, dự thảo luật được chỉnh sửa theo hướng tăng hiệu quả quản trị, làm rõ chức năng điều phối chiến lược và rà soát giảm khâu trung gian theo tinh thần Nghị quyết số 71-NQ/TW, ngày 22/8/2025 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo. Với trường đại học thành viên, Chính phủ hoàn thiện quy định về địa vị pháp lí, đảm bảo sự thống nhất giữa mô hình tổ chức của Đại học Quốc gia, đại học vùng và hệ thống giáo dục đại học nói chung, theo tinh thần tinh gọn bộ máy và tăng hiệu quả vận hành.

Luật cũng làm rõ việc đào tạo bác sĩ nội trú, chuyên khoa 1 và chuyên khoa 2 là hình thức đào tạo chuyên sâu sau đại học theo định hướng nghề nghiệp, không thuộc các trình độ học thuật thạc sĩ hay tiến sĩ. Bộ Y tế sẽ hướng dẫn, tổ chức và quản lý các chương trình này, đảm bảo kế thừa mô hình đào tạo hiệu quả nhiều năm qua và đáp ứng yêu cầu nâng cao chất lượng nguồn nhân lực y tế.

Bên cạnh đó, Luật sửa đổi đưa ra các chính sách đầu tư dài hạn, trong đó Nhà nước giữ vai trò chủ đạo hỗ trợ các trường đại học công lập đào tạo ngành mũi nhọn đạt chuẩn khu vực và quốc tế, đồng thời hỗ trợ có chọn lọc các trường đại học tư thục phát triển bền vững. Mô hình trung tâm đào tạo quốc tế cũng được nghiên cứu thận trọng, theo hướng giống trung tâm tài chính quốc tế, song cần tiếp tục đánh giá kỹ để đảm bảo tính khả thi.

Một điểm mới đáng chú ý là việc bổ sung quy định về chuyển đổi số trong giáo dục đại học, bao gồm hạ tầng công nghệ, an toàn thông tin, bảo vệ dữ liệu cá nhân và chuẩn năng lực số cho giảng viên, người học. Các trường đại học được khuyến khích hợp tác với doanh nghiệp, viện nghiên cứu để triển khai các giải pháp công nghệ, đồng thời yêu cầu cơ sở giáo dục đại học thực hiện chuyển đổi số trong toàn bộ hoạt động quản trị và đào tạo.

Chính phủ đã hoàn thiện dự thảo nghị định quy định chi tiết thi hành luật, đảm bảo tuân thủ quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Với tầm nhìn cải cách dài hạn, Luật Giáo dục đại học (sửa đổi) được kỳ vọng tạo nền tảng cho một hệ thống giáo dục đại học hiện đại – tự chủ – minh bạch – hội nhập, gắn kết chặt chẽ với khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo và yêu cầu phát triển đất nước trong giai đoạn mới.

Thảo Ly

Tài liệu tham khảo:

https://moet.gov.vn/tin-tuc/tin-tong-hop2/quoc-hoi-thong-qua-luat-giao-duc-dai-hoc-sua-doi-mo-duong-cho-dot-pha-trong-doi-moi-sang-tao-va-tu-chu-dai-hoc.html?categoryId=101914884