Chất lượng đội ngũ - “chìa khóa” nâng cao chất lượng trường phổ thông dân tộc nội trú

“Sứ mệnh kép” của thầy cô, nhà quản lý giáo dục

Khác với các trường phổ thông thông thường, giáo viên trường phổ thông dân tộc nội trú mang trên mình sứ mệnh kép. Họ không chỉ là người truyền thụ kiến thức sách vở mà còn như là người cha, người mẹ thứ hai chăm lo từng bữa ăn, giấc ngủ, dạy dỗ các em học sinh… Và quan trọng hơn, thầy cô như linh hồn của mái trường, giúp các thế hệ học trò hòa nhập mà không hòa tan, gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc mình.

Giáo viên trường phổ thông dân tộc nội trú mang trên mình sứ mệnh kép, không chỉ là người truyền thụ kiến thức sách vở mà còn như là người cha, người mẹ thứ hai của các em học sinh. Ảnh: Hương Hiền

Dù có vai trò không nhỏ, song thực tế đang đặt ra những thách thức lớn đối với các thầy cô trường phổ thông dân tộc nội trú. Nhiều ý kiến trăn trở về chế độ đãi ngộ chưa tương xứng với nhiệm vụ nặng nề của giáo viên. Đặc biệt, tình trạng thiếu giáo viên, nhất là thiếu giáo viên ở những môn đặc thù đang tạo áp lực không nhỏ đối với công tác giáo dục tại vùng đồng bằng dân tộc thiểu số và miền núi. Trên thực tế, nhiều giáo viên phải dạy chéo môn, chương trình giáo dục kỹ năng sống, văn hóa bị xem nhẹ, ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục toàn diện.

Bên cạnh đội ngũ giáo viên, vai trò của người hiệu trưởng, ban giám hiệu cũng mang tính quyết định hiệu quả giáo dục của trường phổ thông dân tộc nội trú. Theo các chuyên gia, quản lý một trường nội trú khó khăn hơn rất nhiều bởi lẽ, nơi đây được ví như một xã hội thu nhỏ với hàng trăm học sinh ăn, ở, sinh hoạt 24/7. Hiệu trưởng, cán bộ nhà trường phải là nhà quản lý đa năng, quán xuyến từ an toàn thực phẩm, điện nước sinh hoạt đến chăm sóc sức khỏe tinh thần cho học sinh. Đồng thời, hơn ai hết, họ phải am hiểu sâu sắc tâm lý, phong tục, tập quán của nhiều dân tộc khác nhau để bảo đảm tạo môi trường giáo dục tốt nhất cho con em. Thế nhưng, ở một số địa phương, không ít cán bộ quản lý chủ yếu dựa trên kinh nghiệm giảng dạy mà chưa được đào tạo bài bản về kỹ năng quản trị trường học đặc thù, mang đến thách thức không nhỏ trong việc nâng cao hiệu quả mô hình trường phổ thông dân tộc nội trú.

Trong 5 năm qua, thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 – 2025 đã mở ra một cơ hội vàng để tháo gỡ những “điểm nghẽn” về nhân lực cho các trường phổ thông dân tộc thiểu số. Theo các chuyên gia, vấn đề không chỉ là xây thêm phòng học, trang bị trang thiết bị, cơ sở vật chất mà là đầu tư chiến lược vào con người.

Hiệu quả đầu tư đúng hướng

Tại Sơn La, nhờ sự quan tâm, đầu tư của Nhà nước, của tỉnh, Sở Giáo dục và Đào tạo, hệ thống trường phổ thông dân tộc nội trú được đầu tư khang trang, đã và đang góp phần đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho vùng đặc biệt khó khăn, vùng có đông đồng bào dân tộc thiểu số, là nhân tố tích cực phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Thầy giáo Nguyễn Danh Tân, Hiệu trưởng Trường phổ thông Dân tộc nội trú tỉnh Sơn La, cho biết hằng năm, nhà trường đào tạo gần 600 học sinh dân tộc thiểu số đến từ các huyện và Thành phố. Giáo viên tích cực đổi mới phương pháp dạy học, ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy và quản lý; chú trọng giáo dục kỹ năng sống cho học sinh.

Ngoài các giờ lên lớp, các em học sinh Trường Phổ thông Dân tộc nội trú tỉnh Điện Biên có ý thức tham giác các giờ tự học vào buổi chiều và tối để nâng cao kiến thức. Ảnh: Hoàng Tâm

Tương tự, tại Thanh Hóa, được sự quan tâm của các cấp ủy đảng, chính quyền, ngành giáo dục cùng lòng yêu nghề, tâm huyết, trách nhiệm với sự nghiệp “trồng người” của đội ngũ cán bộ, giáo viên và tinh thần hiếu học của học sinh, nhiều năm qua, Trường THPT Dân tộc nội trú tỉnh không ngừng vươn lên về mọi mặt, trở thành địa chỉ đào tạo, giáo dục uy tín cho con em đồng bào các dân tộc miền núi của tỉnh.

Năm học 2024 - 2025, nhà trường có tổng số 540 học sinh là người dân tộc thiểu số, con em các dân tộc định cư lâu dài tại vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn của 11 huyện miền núi trên địa bàn tỉnh. Các em đều học tập và sinh hoạt tập trung tại trường. Mặc dù phải xa gia đình, bố mẹ trong quãng thời gian học tập, nhưng với tình thương yêu, giúp đỡ lẫn nhau, cùng với sự quan tâm chăm sóc, động viên của các thầy, cô giáo nên các em luôn thể hiện sự quyết tâm, cố gắng trong học tập và rèn luyện.

Theo thầy giáo Hà Duyên Tùng, Hiệu trưởng Trường THPT Dân tộc nội trú tỉnh, xác định rõ phương pháp dạy học của giáo viên có tác động trực tiếp đến phương pháp học của học sinh, ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục, nên nhà trường luôn quan tâm đến vấn đề này. Phương châm của nhà trường là khơi dậy tinh thần tự đổi mới trong mỗi giáo viên, tổ chức tốt các phong trào thi đua để mỗi giáo viên vươn lên khẳng định chất lượng và hiệu quả giáo dục.

Do đặc thù 100% học sinh đều ở lại trường, vì vậy, ngoài công tác giảng dạy chuyên môn, nhà trường đặc biệt chú trọng đến nhiệm vụ xây dựng trường học an toàn. Nhiệm vụ này có sự phối hợp chặt chẽ, thường xuyên giữa gia đình, nhà trường và chính quyền địa phương. Trong đó, giáo viên có vai trò đặc biệt quan trọng, không chỉ giảng dạy về kiến thức mà còn là người truyền lửa đam mê học tập, giáo dục tình yêu quê hương, đất nước, lòng nhân ái, tính trung thực, đoàn kết; có tinh thần vượt khó vươn lên, hướng tới những điều tốt đẹp trong cuộc sống. Mỗi cán bộ, giáo viên nêu gương trong mọi lời nói, hành động, luôn khích lệ học trò nói lời hay, làm việc tốt, ứng xử chuẩn mực, phù hợp với lứa tuổi…

Thực tiễn tại các địa phương như Sơn La và Thanh Hóa đã cho thấy hiệu quả của sự đầu tư đúng hướng. Thời gian tới, để nâng cao hiệu quả, chất lượng của mô hình trường phổ thông dân tộc nội trú, cần có những giải pháp đồng bộ và quyết liệt như xây dựng chiến lược quy hoạch, đào tạo và bồi dưỡng đội ngũ chuyên biệt. Các trường sư phạm cần có chương trình đào tạo riêng hoặc học phần bắt buộc về giáo dục dân tộc thiểu số,  chú trọng phương pháp giảng dạy song ngữ, tâm lý học và văn hóa các dân tộc. Đồng thời, cần thường xuyên tập huấn kỹ năng mềm, kỹ năng quản lý đời sống nội trú cho đội ngũ hiện có.

Đổi mới mạnh mẽ chính sách tuyển dụng và đãi ngộ. Cần có cơ chế ưu tiên tuyển dụng con em người dân tộc thiểu số đã tốt nghiệp sư phạm, đặc biệt là những em từng là học sinh trường nội trú vì họ thấu hiểu hơn ai hết những khó khăn của thế hệ đi sau. Song song đó, cần ban hành chính sách đãi ngộ đủ mạnh như phụ cấp đặc thù, hỗ trợ nhà ở công vụ để thu hút và giữ chân giáo viên giỏi ở các địa bàn vùng sâu vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Ngoài ra, cần chuẩn hóa và nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ quản lý. Theo đó, Bộ Giáo dục và Đào tạo cần xây dựng khung năng lực riêng cho vị trí hiệu trưởng, phó hiệu trưởng trường phổ thông dân tộc nội trú. Các chương trình bồi dưỡng cần trang bị kỹ năng quản trị hiện đại và cả kỹ năng về quản trị văn hóa, phát triển cộng đồng trong môi trường đa văn hóa. Đồng thời, tạo dựng môi trường làm việc tích cực, khuyến khích sáng tạo thông qua trao quyền tự chủ lớn hơn cho các trường trong việc xây dựng kế hoạch giáo dục phù hợp với đặc điểm địa phương và hình thành mạng lưới liên kết giữa các trường phổ thông dân tộc nội trú để chia sẻ kinh nghiệm, nhân rộng các mô hình hay. Qua đó, nâng cao chất lượng mô hình trường phổ thông dân tộc nội trú, đáp ứng nhu cầu học tập của con em đồng bào các dân tộc, góp phần tạo nguồn cán bộ và nguồn nhân lực có trình độ cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Anh Thư