Chất lượng giáo dục đại học - Nền tảng cho kiểm định cơ sở giáo dục

Trong bối cảnh giáo dục đại học liên tục thay đổi dưới tác động của toàn cầu hóa, chuyển đổi số và những yêu cầu ngày càng cao về trách nhiệm giải trình, kiểm định chất lượng trở thành công cụ quan trọng giúp các cơ sở giáo dục khẳng định uy tín, cải thiện hoạt động và tăng khả năng cạnh tranh. Chất lượng và kiểm định đã phát triển thành một lĩnh vực nghiên cứu có quy mô lớn, phản ánh nhu cầu không ngừng mở rộng của hệ thống giáo dục trong việc duy trì chuẩn mực và thích ứng với các xu thế mới. Việc hiểu rõ quá trình hình thành và chuyển dịch của chủ đề này giúp nhận diện những định hướng quan trọng đối với công tác đảm bảo chất lượng trong bối cảnh quốc tế.

Dựa trên việc tổng hợp hơn 1200 công trình trong giai đoạn từ năm 2012-2025, nghiên cứu của Puerta-Guardo và cộng sự (2025) mô tả sự phát triển của lĩnh vực qua ba giai đoạn. Giai đoạn đầu tập trung xây dựng nền tảng cho hệ thống đảm bảo chất lượng, trong đó các tiêu chuẩn và công cụ đánh giá được định hình rõ ràng hơn và ngày càng gắn với sứ mệnh đào tạo của các cơ sở giáo dục. Giai đoạn tiếp theo chứng kiến sự mở rộng phạm vi của hoạt động đảm bảo chất lượng, thể hiện qua việc chú trọng kết quả học tập, nâng cao trải nghiệm của sinh viên và thúc đẩy các cách tiếp cận dựa trên dữ liệu. Khi chuyển sang giai đoạn từ năm 2020 trở đi, tác động mạnh mẽ của công nghệ số cùng sự xuất hiện của hình thức học trực tuyến quy mô lớn đã đẩy nhanh quá trình đổi mới phương pháp đánh giá và yêu cầu các cơ sở giáo dục thích ứng linh hoạt hơn.

Bên cạnh tiến trình phát triển theo thời gian, nhóm nghiên cứu xác định ba nhóm chủ đề quan trọng tạo thành cấu trúc chính của lĩnh vực đảm bảo chất lượng. Nhóm thứ nhất liên quan đến chất lượng dạy và học, trong đó nhiều công trình đề cập đến sự cải tiến trong phương pháp giảng dạy, động lực làm việc của giảng viên, mức độ tham gia của sinh viên và khả năng nâng cao kết quả học tập thông qua các chiến lược sư phạm phù hợp. Nhóm thứ hai phản ánh vai trò ngày càng lớn của công nghệ và định hướng phát triển bền vững. Công nghệ hỗ trợ đáng kể quá trình tổ chức giảng dạy, từ việc triển khai học tập trực tuyến đến ứng dụng các hệ thống thông tin quản lý phục vụ giám sát chất lượng. Đồng thời, nhiều công trình khẳng định giáo dục đại học cần tích hợp các giá trị bền vững để đáp ứng yêu cầu phát triển xã hội. Nhóm thứ ba tập trung vào quản trị và trách nhiệm giải trình. Nhóm này đề cập đến mối quan hệ giữa chính sách, cấu trúc điều hành và hiệu quả của các cơ chế kiểm định. Nội dung trong nhóm cho thấy kiểm định ngày càng mang tính chiến lược khi vừa tạo ra tiêu chuẩn chất lượng, vừa định hướng quản trị và mở rộng vai trò của minh bạch trong hoạt động giáo dục.

Nguồn: Pixabay.com

Kết quả phân tích bản đồ từ khóa cho thấy ba vùng nội dung có tầm ảnh hưởng lớn. Các vùng này phản ánh xu thế chuyển đổi của giáo dục trong bối cảnh mới. Cụ thể, phát triển bền vững và chuyển đổi tổ chức, công nghệ kết hợp phương pháp sư phạm cùng trải nghiệm người học và quản trị gắn với các yêu cầu về quy định chất lượng trở thành những định hướng trung tâm. Các quốc gia như Tây Ban Nha, Hoa Kỳ, Chile, Colombia, Vương quốc Anh, Australia và Ấn Độ nổi bật với vai trò dẫn dắt, phản ánh sự quan tâm rộng rãi đối với chủ đề này trên phạm vi toàn cầu.

Trong giai đoạn gần đây, nhiều chủ đề mới xuất hiện và tác động mạnh đến định hướng đảm bảo chất lượng. Các chủ đề đáng chú ý gồm năng lực nghề nghiệp, học trực tuyến, khả năng tìm được việc làm của sinh viên, ứng dụng trí tuệ nhân tạo và phân tích dữ liệu trong quản lý chất lượng cũng như yêu cầu tích hợp yếu tố bền vững vào giáo dục đại học. Những chủ đề này cho thấy sự thay đổi từ các tiêu chí truyền thống sang các tiếp cận chú trọng tác động thực tế, khả năng đáp ứng thị trường lao động và mức độ thích ứng của người học.

Tổng thể, nội dung nghiên cứu khẳng định kiểm định chất lượng giữ vai trò của một động lực phát triển mang tính chiến lược trong giáo dục đại học. Thay vì chỉ là quy trình đánh giá mang tính thủ tục, kiểm định trở thành cơ chế thúc đẩy đổi mới và cải tiến liên tục, giúp các cơ sở giáo dục đáp ứng yêu cầu cạnh tranh và phát triển bền vững trong bối cảnh thế giới thay đổi nhanh chóng.

Hoàng Dũng lược dịch

Nguồn:

Puerta-Guardo, F. A., Cantillo-Orozco, A. S., Castillo-Loaiza, J. L., Narváez-Grisales, J. A., & Molina-Guerrero, C. J. (2025). Quality in higher education institutions as a transversal tool in institutional accreditation: A bibliometric review. European Journal of Educational Research, 15(1), 19-38. https://doi.org/10.12973/eu-jer.15.1.19