Xây dựng mô hình xã hội học tập, nâng chất đội ngũ thúc đẩy xóa mù chữ cho đồng bào vùng cao, biên giới Mường Lát (Thanh Hóa)

Chiến sĩ Đồn Biên phòng Trung Lý (Mường Lát, Thanh Hóa) khai giảng lớp học xóa mù chữ cho người dân xã Trung Lý (Ảnh: ĐBPCC).

Xây dựng “mô hình xã hội hóa học tập” đẩy mạnh xóa mù chữ

Xã Trung Lý, huyện vùng cao biên giới Mường Lát (Thanh Hóa) là địa phương có diện tích đất rộng, người đông nhất, nhì của huyện. Xã Trung Lý có tới 15 bản, được phân bố trải dài hàng chục km. Khoảng cách từ trung tâm xã đến bản xa nhất (bản Tà Cóm) có chiều dài khoảng 50km đường rừng. Đặc thù của địa phương này lại có nhiều người đồng bào dân tộc Mông sinh sống. Điều kiện kinh tế, xã hội còn rất nhiều khó khăn, tình trạng chưa biết đọc, biết viết còn cao. Với mục tiêu xóa mù cho những người chưa biết chữ, chính quyền xã Trung Lý đã xây dựng “mô hình xã hội hóa học tập”, để từng bước giúp người dân đọc thông, viết thạo, biết cách tính toán, mở ra cơ hội thoát nghèo. Mô hình xã hội hóa học tập của xã Trung Lý được xây dựng và hoạt động dưới sự điều hành của Trung tâm học tập cộng đồng (gọi tắt là Trung tâm HTCĐ), do Chủ tịch UBND xã kiêm nhiệm chức vụ Giám đốc Trung tâm. Ông Ngân Văn Lon – Chủ tịch UBND kiêm Giám đốc Trung tâm HTCĐ xã Trung Lý, cho biết: Do đặc thù địa phương là xã có dân số đông, địa bàn rộng, đường sá đi lại còn gặp nhiều khó khăn, tình hình an ninh trật tự, an toàn xã hội phức tạp... Bên cạnh đó, thời tiết khắc nghiệt, hạn hán, rét đậm, rét hại kéo dài, làm ảnh hưởng đến đời sống, phát triển kinh tế - xã hội của nhân dân. Ngoài ra, nhận thức của một số bộ phận người dân còn hạn chế, nên khó cho việc tổ chức các mô hình xã hội học tập, như: “Cộng đồng học tập; Đơn vị học tập; Dòng họ học tập; Gia đình học tập”...

Nhiều phụ nữ ở xã Trung Lý (Mường Lát, Thanh Hóa) chưa đọc thông, viết thạo tham gia lớp học xóa mù. (Ảnh: ĐBPCC).

“Hiện nay, Trung tâm HTCĐ xã là hoạt động kiêm nhiệm, nên thiếu tập trung trong vấn đề lựa chọn ngành, nghề phù hợp cho người dân ở địa phương. Số lượng học viên tham gia các lớp học do Trung tâm mở ra thường biến động, do lực lượng lao động đa số đi làm ăn xa. Bên cạnh đó, Trung tâm chưa có trụ sở riêng, kinh phí hoạt động rất ít ỏi, các điều kiện về cơ sở vật chất, trang thiết bị thiếu thốn so với nhu cầu... Vì thế, để Trung tâm HTCĐ xã hoạt động tốt, phát huy hiệu quả, là một điều không hề đơn giản chút nào”, ông Lon chia sẻ. Tuy nhiên, ông Lon cũng thông tin, mặc dù khó khăn, song thời gian qua, Trung tâm HTCĐ xã Trung Lý đã chủ động tham mưu cho Đảng ủy xây dựng văn bản chỉ đạo các ban, ngành, đoàn thể phối hợp tổ chức làm tốt công tác tuyên truyền trên địa bàn xã đạt hiệu quả về công tác xóa mù chữ cho đồng bào.

Tăng cường công tác xóa mù chữ và dạy nghề tại địa phương

Năm 2023, Trung tâm HTCĐ xã Trung Lý đã xây dựng chương trình, kế hoạch hoạt động, phối hợp với Đồn Biên phòng Trung Lý, Hội Liên hiệp Phụ nữ huyện, Hội Phụ nữ xã tổ chức mở 2 lớp xóa mù chữ cho hơn 100 học viên tại Khằm II, bản Pa Búa, với thời gian học 3 tháng. Bên cạnh đó, Trung tâm HTCĐ xã Trung Lý còn thực hiện điều tra trình độ dân trí, nắm bắt nhu cầu học tập của người dân, để tham mưu với lãnh đạo các cấp mở các lớp dạy nghề cho bà con. Ông Ngân Văn Lon, chia sẻ: “Khi bà con biết chữ, sẽ thuận lợi hơn cho việc phối hợp giữa các ban, ngành, đoàn thể để tổ chức tập huấn chuyển giao khoa học kỹ thuật, áp dụng các mô hình sản xuất kinh doanh, phát triển kinh tế hộ gia đình. Từ đó, góp phần xóa đói giảm nghèo, tham gia học tập, nâng cao kiến thức trình độ dân trí cho nhân dân”.

Cũng theo ông Lon, trong thời gian tới, Trung tâm HTCĐ xã Trung Lý sẽ tiếp tục tuyên truyền Chỉ thị số 11-CT/TW ngày 13/4/2007 của Bộ chính trị về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập; Chỉ thị số 02/2008/CT-TTg ngày 8/1/2008 của Thủ tướng chính phủ về đẩy mạnh phong trào khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập. Đồng thời, tăng cường công tác tuyên truyền, vận động, theo dõi, hướng dẫn cộng đồng, đơn vị, dòng họ và gia đình đã đăng ký học tập năm 2024. Địa phương cũng phấn đấu thực hiện xã hội học tập phải đạt từ 50% trở lên. Thực hiện tổ chức bình xét, công nhận và biểu dương, khen thưởng kịp thời theo quy định.

Lớp học cộng đồng xóa mù chữ tại Mường Lát, Thanh Hóa

Chủ tịch UBND xã Trung Lý thông tin thêm, năm 2024, Trung tâm HTCĐ xã Trung Lý tiếp tục phối hợp với Hội khuyến học xã, Đồn biên phòng Trung Lý, Hội liên hiệp Phụ nữ huyện, Hội Phụ nữ xã tổ chức mở lớp xóa mù chữ tại bản Tà Cóm, với số lượng 25 học viên là phụ nữ là người đồng bào dân tộc Mông. “Lớp học trên do Đại úy Hơ Văn Di, nhân viên Đội Vận động quần chúng, Đồn Biên phòng Trung Lý đảm nhiệm đứng lớp. Sau một thời gian kiên trì, miệt mài giảng dạy của chiến sĩ biên phòng, các học viên đều đã đọc thông, viết thạo. Nhiều chị em rất vui mừng vì sau khi tham gia lớp học, họ đã tự đọc, tự viết được cái chữ rồi”, ông Lon chia sẻ.

Chủ tịch UBND xã Trung Lý cho biết thêm, hiện nay Trung tâm HTCĐ của xã đã, đang phối hợp với các nhà trường học ở địa phương thực hiện điều tra, thống kê số người mù chữ và tái mù chữ. Cập nhật thông tin về người mù chữ trên hệ thống thông tin phổ cập giáo dục xóa mù chữ của Bộ GDĐT kịp thời; hoàn thiện đầy đủ các hồ sơ theo quy định. Tuy nhiên, hiện nay, tỷ lệ mù chữ của toàn xã Trung Lý vẫn còn 2,41%. “Hiện nay, thành viên của Trung tâm HTCĐ xã đang tiếp tục đi vận động người mù chữ tham gia học các lớp học xóa mù chữ; vận động những người mới biết chữ tiếp tục ra học những lớp giáo dục sau khi đã đọc thông, viết thạo nhằm củng cố kết quả học tập và hạn chế tình trạng tái mù chữ”, ông Lon nói.

Trung tá Hoàng Ngọc Bình - Đồn trưởng, Đồn Biên phòng Trung Lý cho hay, nhằm giúp người dân đồng bào (chủ yếu là dân tộc Mông) trên địa bàn đơn vị đóng quân biết đọc, biết viết, đồn đã thường xuyên phối hợp với các đơn vị liên quan vận động người chưa đọc thông, viết thạo tham gia lớp học xóa mù. “Thời gian qua, Đồn Biên phòng Trung Lý phối hợp với các đơn vị liên quan đã tổ chức thành công 3 lớp xóa mù chữ cho đồng bào dân tộc Mông ở các bản trong xã. Mỗi lớp học dao động từ 30 – 35 học viên, đa số là chị em phụ nữ. Từ nay đến hết năm, đơn vị sẽ tiếp tục khai giảng một lớp học nữa ở bản Pa Búa, với số lượng người đăng ký là hơn 30 học viên”, Trung tá Bình thông tin. Cũng theo Trung tá Bình, hiện nay ở Trung Lý đang có một số bản đề nghị Đồn Biên phòng Trung Lý mở lớp xóa mù chữ cho bà con. Tuy nhiên, do thời gian đã cận Tết, nên đơn vị đang sắp xếp nhân lực, các điều kiện cần thiết để sau Tết Nguyên đán Ất Tỵ 2025, sẽ tổ chức mở thêm lớp học.

Chính sách tạo nền tảng nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên vùng khó khăn

Đáng chú ý, Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021–2025 đã xác định rõ: “Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên ở các cơ sở giáo dục vùng khó khăn” là một trong những nhiệm vụ then chốt. Chính sách này tạo cơ sở để các địa phương như xã Trung Lý tiếp tục kiện toàn và nâng cao hiệu quả hoạt động của Trung tâm học tập cộng đồng, thúc đẩy các mô hình “xã hội học tập” đi vào chiều sâu.

Thông qua chương trình, đội ngũ giảng dạy từ giáo viên, cán bộ khuyến học đến lực lượng biên phòng có thêm cơ hội bồi dưỡng năng lực, được hỗ trợ về cơ sở vật chất và phương tiện dạy học. Đây là điều kiện thiết yếu để các lớp học xóa mù duy trì chất lượng, hạn chế tái mù chữ, đồng thời từng bước mở rộng các nội dung dạy học thiết thực gắn với phát triển kinh tế hộ gia đình, chuyển giao kỹ thuật sản xuất, nâng cao dân trí.

Khi chính sách quốc gia được kết hợp hài hòa với tinh thần trách nhiệm của chính quyền, lực lượng vũ trang và cộng đồng dân cư, mô hình xã hội học tập sẽ thực sự trở thành động lực để người dân vùng cao vươn lên, thoát nghèo bền vững, góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển toàn diện vùng đồng bào dân tộc thiểu số trong giai đoạn mới.

Trịnh Thu – Thế Lượng