Đa dạng hình thức bồi dưỡng, tập huấn nâng cao chất lượng giáo dục tiếng phổ thông vùng đồng bào dân tộc Khmer miền Tây Nam bộ

Những ngôi trường ở vùng đồng bào Khmer tại Sóc Trăng được đầu tư “khoác áo mới”. Ảnh: Phạm Thành.

Xây dựng mô hình tăng cường tiếng Việt cho trẻ mầm non, học sinh tiểu học người dân tộc thiểu số

Hiện nay, việc dạy và học tiếng Việt cho trẻ em là người dân tộc thiểu số trước khi vào lớp 1 được đặc biệt quan tâm. Trước tiên là công tác chuẩn bị tâm thế vào lớp một; hình thành các kĩ năng học tập cơ bản; hình thành và phát triển năng lực nghe, nói; hình thành và phát triển năng lực đọc; hình thành và phát triển năng lực viết. Các nội dung này được sắp xếp theo trình tự khoa học, tương ứng với 20 bài học, thể hiện thông qua các chủ đề, chủ điểm gần gũi và phù hợp với trẻ theo định hướng tiếp cận năng lực và phẩm chất người học… Nâng cao chất lượng giáo dục tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số, hiện nay, nhiều cơ sở giáo dục xây dựng mô hình tăng cường tiếng Việt cho trẻ mầm non, học sinh tiểu học người dân tộc thiểu số; duy trì tốt môi trường tiếng Việt trong và ngoài lớp học, giúp các em có kỹ năng cơ bản trong sử dụng tiếng Việt.

Học sinh dân tộc Khmer huyện Trà Cú (Trà Vinh) trong giờ học. Ảnh: B. Phú.

Trên cơ sở bộ tài liệu tăng cường tiếng Việt do Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT)  phê duyệt, các cơ sở giáo dục có cấp tiểu học đã hướng dẫn giáo viên soạn bài và tổ chức dạy linh hoạt, bảo đảm thực hiện chương trình theo quy định. Trong đó, các lớp 1, 2, 3 dạy 70 tiết/năm học. Đồng thời, tổ chức các hoạt động tăng cường tiếng Việt cho học sinh thông qua hoạt động tập thể cho các khối, lớp tại sân trường 2 tiết/tuần. Việc tăng cường tiếng Việt cho học sinh dân tộc thiểu số đã khích lệ các em mạnh dạn, tự tin và thích đi học; cải thiện kỹ năng nói, giao tiếp bằng tiếng Việt, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tại địa phương. Trong quá trình thực hiện, các trường tiểu học vùng dân tộc thiểu số dạy tăng cường tiếng Việt cho học sinh theo bộ tài liệu hướng dẫn: Em nói tiếng Việt lớp 1 (sách học sinh); tăng cường tiếng Việt lớp 2; bộ tranh kể chuyện (em nói tiếng Việt). Các nhà trường đã vận dụng linh hoạt phương pháp dạy học tiếng Việt theo phương châm dạy ngôn ngữ thứ 2 cho học sinh dân tộc thiểu số, tăng thời gian luyện nói, tổ chức các hoạt động ngoại khóa hoặc kết nối thư viện với lớp học thông qua tiết đọc sách, kể chuyện theo sách tại thư viện. 

Bên cạnh đó, tăng cường tiếng Việt cho học sinh dân tộc thiểu số còn được thông qua các hoạt động học tập, như hội thoại, học bằng hình ảnh trực quan, trò chơi; các hoạt động Đội, hoạt động múa hát tập thể, hoạt động trải nghiệm; kể chuyện theo sách, tô, vẽ, đếm; tổ chức cho học sinh thi đọc thơ, thi hát, kể chuyện bằng tiếng Việt... Trong giao tiếp hằng ngày, giáo viên luôn tạo thói quen cho học sinh thường xuyên sử dụng tiếng Việt. Nội dung giao tiếp gắn với các hoạt động chào hỏi, tự thuật, mô tả các sự vật, hiện tượng trong môi trường xung quanh... giúp các em tăng cường vốn tiếng Việt và khả năng sử dụng tiếng Việt, gỡ bỏ rào cản ngôn ngữ, từ đó, các em tiếp thu tốt hơn các môn học chính khóa trong chương trình giáo dục phổ thông.

Tạo điều kiện thuận lợi cho học sinh DTTS: Sự đồng hành giữa gia đình và nhà trường

Học sinh Khmer khó khăn tỉnh An Giang nhận quà và học bổng. Ảnh: T. Nhân

Theo Sở GD&ĐT tỉnh Bạc Liêu cũ (Cà Mau mới), công tác thực hiện giai đoạn 2 Đề án Tăng cường tiếng Việt cho học sinh tiểu học vùng dân tộc thiểu số, trên cơ sở tiếng mẹ đẻ của trẻ. Thực tế cho thấy, đa số đồng bào dân tộc thiểu số đồng tình, ủng hộ và tạo điều kiện thuận lợi cho các trường tiểu học thực hiện dạy học tăng cường tiếng Việt cho con em mình. Trên cơ sở các văn bản chỉ đạo của Bộ GD&ĐT, ngành Giáo dục Cà Mau đã tham mưu cho UBND tỉnh ban hành, triển khai thực hiện Kế hoạch 42 về giai đoạn 2 thực hiện Đề án “Tăng cường tiếng Việt cho trẻ mầm non và học sinh tiểu học vùng dân tộc thiểu số, giai đoạn 2016 - 2020, định hướng đến năm 2025” trên cơ sở tiếng mẹ đẻ của trẻ.

Hỗ trợ kinh phí tổ chức tập huấn, bồi dưỡng nâng chất đội ngũ

Song song với việc triển khai Kế hoạch 42, ngành Giáo dục tỉnh còn đề xuất UBND tỉnh hỗ trợ kinh phí thực hiện đề án, tổ chức tập huấn, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho cán bộ quản lý và giáo viên cốt cán cấp tiểu học trực tiếp dạy học tăng cường tiếng Việt cũng như các hoạt động tăng cường tiếng Việt cho học sinh dân tộc thiểu số… Nội dung tập huấn, bồi dưỡng bám sát việc thực hiện dạy học tăng cường tiếng Việt theo các văn bản chỉ đạo của Bộ GD&ĐT. Hình thức bồi dưỡng, tập huấn đa dạng, phù hợp với tình hình thực tế của địa phương. Các nội dung về dạy học tăng cường tiếng Việt được các đơn vị đưa vào kế hoạch giáo dục của nhà trường và kế hoạch sinh hoạt chuyên môn để trao đổi, đánh giá, rút kinh nghiệm trong quá trình thực hiện.

Ở đầu mỗi năm học, ngành Giáo dục chỉ đạo các đơn vị rà soát đội ngũ giáo viên dạy tiếng Khmer trước khi phân công nhiệm vụ năm học mới. Qua đó, giáo viên được phân công dạy học là những giáo viên có năng lực, tâm huyết. Nguyên tắc phân công là ưu tiên giáo viên là người dân tộc Khmer hoặc giáo viên biết tiếng Khmer… Từ sự chuẩn bị chu đáo, trong những năm học qua, nhất là từ khi triển khai thực hiện Đề án thì hoạt động tăng cường tiếng Việt được các trường học tổ chức rất linh hoạt, phù hợp với điều kiện của trường, địa phương… Từ đó, học sinh dân tộc thiểu số dần hình thành và phát triển các năng lực, phẩm chất theo mục tiêu chương trình môn tiếng Việt cấp tiểu học.

Ngoài được hưởng các chế độ, chính sách vùng dân tộc thiểu số từ các chương trình mục tiêu quốc gia theo đúng quy định, hằng năm, các trường học đều ưu tiên bố trí kinh phí, huy động các nguồn lực trong và ngoài nhà trường để nâng cấp, sửa chữa trường lớp, trang bị sách, tài liệu, mua sắm trang thiết bị, đồ dùng dạy học… phục vụ cho giáo viên giảng dạy tăng cường tiếng Việt. Một số cán bộ, giáo viên công tác tại vùng có đông đồng bào dân tộc thiểu số trong tỉnh đã có ý thức tích cực tham gia các lớp đào tạo chính quy hoặc tự học tiếng Khmer cũng như tìm hiểu về các kiến thức, về phong tục, tập quán, truyền thống, văn hóa… của đồng bào để thuận tiện trong giao tiếp, phục vụ công tác dân vận, quản lý, dạy học trên địa bàn phụ trách.

Từ sự tích cực thực hiện Đề án đã giúp các trường đạt nhiều thành tích trong dạy và học. Theo ngành Giáo dục Cà Mau, từ khi triển khai thực hiện Đề án, các em học sinh dân tộc thiểu số đã tiến bộ hơn về sử dụng ngôn ngữ tiếng Việt trong học tập, các em tự tin hơn trong giao tiếp, phát biểu trên lớp cũng như chủ động tham gia vào các hoạt động chung của lớp, của trường. Đặc biệt, học sinh đã biết giới thiệu bản sắc văn hóa của dân tộc mình thông qua các hoạt động văn nghệ, trong các dịp tết, lễ hội của đồng bào dân tộc. Từ đó đã tạo sự đoàn kết, gắn bó giữa các dân tộc cùng chung sống trên địa bàn, góp phần thực hiện phong trào “Xây dựng trường học thân thiện - Học sinh tích cực”.

Bình Phú – Trịnh Thu