Sáng tạo mô hình lớp học bán trú, tăng cường bồi dưỡng đội ngũ – Đòn bẩy nâng chất lượng giáo dục vùng cao Nam Trà My, Đà Nẵng

Cô Trà Thị Thu trong giờ dạy Tiếng Việt. Ảnh: NVCC

Đến trường 3 buổi/ngày

Xong bữa cơm chiều, hai đứa con của chị Hồ Thị Song (nóc Ông Bình, xã Trà Dơn, Nam Trà My, Quảng Nam) lại quay trở lại trường, chuẩn bị cho buổi học ca tối. Điểm trường nằm ngay trong nóc, đi bộ chừng khoảng 15 phút thì đến. Thầy Nguyễn Văn Nhân, giáo viên Trường Phổ thông dân tộc bán trú tiểu học Trà Dơn dạy học ở điểm trường này đã 3 năm. Từ khi điểm trường được tặng bộ đèn năng lượng mặt trời, những lớp học thêm miễn phí vào ban đêm được thầy Nhân mở ra để kèm cặp thêm cho học sinh biết đọc, biết viết. Năm học 2024 – 2025 này, riêng học sinh lớp 1, lớp ghép của thầy Nhân đã có 11 em. Lớp học ban đêm nhằm giúp các em đọc thông, viết thạo, nắm vững kiến thức để không thấy việc học quá khó khăn mà bỏ học giữa chừng. Thầy Nhân chia sẻ: “Dạy lớp ghép 2 trình độ, có cả học sinh lớp 1 và lớp 2, nếu giáo viên chỉ dạy theo đúng thời khóa biểu đã phân công thì một số học sinh chậm hơn sẽ không theo kịp. Vì thế, giáo viên phải bỏ thêm thời gian, phụ đạo, kèm cặp thêm cho từng em. Nếu các em đọc chậm ở năm lớp 1, sẽ rất khó để theo học ở các lớp trên, dễ sinh ra tâm lý chán nản”. Để học sinh có hứng thú trong việc học, ngoài đọc và làm bài trong sách giáo khoa, thầy Nhân còn cho học sinh đọc thêm truyện tranh, chơi đố vui, thi ai nhanh mắt nhanh tay… Lớp học ban đêm vì vậy cũng rộn ràng tiếng cười.

Học sinh Trường Trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học & THCS Trà Nam liên hoan trong chương trình Đêm hội trăng rằm. Ảnh: NTCC.

Đứng điểm dạy học ở điểm trường nóc Ông Tuấn, thuộc Trường Phổ thông dân tộc bán trú tiểu học Trà Dơn, thầy giáo Trần Văn Bửu, người dân tộc Ca dong chia sẻ: “Học sinh vẫn chưa nói thạo tiếng phổ thông nên giáo viên đứng lớp phải giãn tiết. Tùy theo thực tế của tiết học, thời gian của mỗi bài học có khi phải kéo dài để có thể luyện nói, luyện viết cho học sinh được nhiều hơn. Nếu các em chưa nhớ mặt chữ thì phải sử dụng thêm tranh ảnh minh họa”. Trong điều kiện đồ dùng học tập ở các điểm trường lẻ chưa đầy đủ, thầy Bửu thường tận dụng những vật dụng thực tế, gần gũi với đời sống sinh hoạt hàng ngày để các em dễ ghi nhớ kiến thức. Trong khi đó, theo kinh nghiệm của cô Trà Thị Thu, Trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học Trà Tập (Nam Trà My, Quảng Nam), để tăng cường thêm vốn tiếng Việt cho học sinh lớp 1 - 2, ngoài việc dạy trong chương trình - sách giáo khoa, giáo viên có thể cho các em nghe nhạc, tập hát theo những bài hát thiếu nhi, dọc thêm truyện tranh, tăng cường trò chuyện với từng em một.

Em Hồ Văn Thế, học sinh Trường Phổ thông dân tộc bán trú THCS Trà Tập kể: “Những năm học Tiểu học, em được thầy cô giáo chấm, sửa bài rất nhiều. Ngoài nhận xét trong vở, vào giờ ra chơi, thầy cô còn chỉ bày thêm. Như bài chính tả em viết sai, thầy cô sẽ yêu cầu vừa tự đọc vừa viết lại để biết cách phát âm đúng, do chúng em hay viết thiếu dấu. Vì vậy, em không còn mắc nhiều lỗi chính tả trong làm văn hoặc viết bài nữa”.

Mô hình bán trú phụ huynh

Chiều thứ 6 nào, bà Hồ Thị Nào (nóc Măng Dí, xã Trà Nam, Nam Trà My, Quảng Nam) cùng hơn chục học sinh của nóc lại từ trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học & THCS Trà Nam lại vượt núi trở về thôn. Chiều chủ nhật, mấy bà cháu lại xuống núi để đến trường kịp trước khi màn đêm đổ xuống. Bà Nào sẽ ở cùng các cháu trong nhà nội trú, phụ giúp thầy cô chăm sóc bữa ăn, giấc ngủ cho những học sinh nhỏ lớp 1-2, lần đầu tiên xa gia đình rồi cuối tuần đưa con em về lại làng.

Trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học & THCS Trà Nam gần như là trường học duy nhất ở Nam Trà My không duy trì các điểm trường thôn ở bậc Tiểu học. Học sinh vào lớp 1 được đưa về học ở ngay điểm trường chính, ở lại nội trú đến cuối tuần mới về nhà. Để đảm bảo an toàn cho gần 200 học sinh ở độ tuổi tiểu học, nhà trường vận động phụ huynh của mỗi thôn sẽ cắt cử nhau để đưa, đón toàn bộ học sinh của thôn mình. Phụ huynh ở lại trường cùng ăn ở, sinh hoạt với học sinh ở khu nội trú. Để có thêm kinh phí duy trì mô hình “bán trú phụ huynh”, ngoài nguồn ủng hộ từ cán bộ, giáo viên, nhà trường kêu gọi các nhà hảo tâm cùng hỗ trợ.

Thầy Võ Đăng Chín, Hiệu trưởng Trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học & THCS Trà Nam cho biết: “Để các điểm trường thôn dạy hai buổi trên ngày với 1 giáo viên, không có giáo viên các môn chuyên như Nhạc, Ngoại ngữ, Thể dục, Tin học… điều này làm cho các em không có nhiều hứng thú vì gần như chỉ học Toán và Tiếng Việt, không phát triển được toàn diện, văn hoá, văn nghệ, thể dục thể thao”. Chưa kể là học sinh xong buổi học là về nhà, không học nhóm, không trao đổi được với nhau, làm cho việc tăng cường tiếng Việt không được thường xuyên, các hoạt động ngoại khoá không được tham gia cùng bạn bè nên việc phát triển các kĩ năng khác rất hạn chế. Học sinh ở lại bán trú trong suốt một tuần, vì vậy, nhà trường có điều kiện bố trí giáo viên tiến hành phụ đạo, hướng dẫn, giúp đỡ học sinh các khối lớp 1-2-3 trong học tập vào buổi tối. Ở khu bán trú thầy cô giáo có thể kiểm tra việc học của các em thường xuyên hơn, nắm được sức học của từng em để có phương pháp kèm cặp phù hợp, qua đó bù đắp những lỗ hỏng kiến thức cho các em, giúp các em có ý chí phấn đấu vươn lên trong học tập.

Bà Hồ Thị Dương, có cháu là Nguyễn Công Anh, học sinh lớp 2, Trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học & THCS Trà Nam kể: “Nhà tui ở nóc Tak Vinh, mấy bà cháu đi bộ chắc cũng mất nửa buổi thì xuống đến trường. Mùa hè cháu cũng có 3 buổi xuống trường nhờ thầy cô dạy miễn phí thêm cho. Nếu ở nhà thì tui cũng cho đi chơi. Xuống trường, thầy cô dạy cách đọc, tập viết, nói thành thạo tiếng phổ thông, mà còn được lo ăn, ở”.

Lớp học phụ đạo ban đêm của thầy giáo Nguyễn Văn Nhân. Ảnh: NVCC

Để sách gần hơn với học sinh, ngoài phòng đọc ở thư viện trường, Trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học & THCS Trà Nam tổ chức nhiều tủ sách di động ở sân trường, hành lang và trong các lớp học. Không gian lớp học được sắp xếp linh hoạt và thuận tiện cho các hoạt động nhóm, thảo luận, và làm việc cá nhân. “Hội đồng sư phạm quán triệt đến từng giáo viên phải dạy – học theo hướng phân hóa, cá nhân hóa học tập của học sinh. Giáo viên phải xác định điểm mạnh và điểm yếu của từng học sinh để xây dựng kế hoạch học tập phù hợp. Cho phép học sinh lựa chọn các chủ đề, dự án hoặc bài tập mà các em quan tâm và cảm thấy hứng thú để kích thích sự sáng tạo, khám phá trong quá trình tự học” – thầy Võ Đăng Chín chia sẻ.

Tăng cường bồi dưỡng đội ngũ – Đòn bẩy nâng chất lượng giáo dục vùng cao

Bên cạnh những mô hình linh hoạt, sáng tạo tại cơ sở, chất lượng giáo dục ở các trường phổ thông dân tộc (PTDT) nội trú, bán trú tại Nam Trà My nói riêng và khu vực miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số nói chung còn được nâng lên đáng kể nhờ các chính sách hỗ trợ từ cấp Trung ương. Đặc biệt, Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021–2025 đã xác định rõ nhiệm vụ “Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên ở các cơ sở giáo dục vùng khó khăn” là một trong những giải pháp trọng tâm.

Tại các huyện miền núi như Nam Trà My, nhiều cán bộ quản lý, giáo viên trẻ đã được tham gia các lớp bồi dưỡng chuyên môn, phương pháp dạy học tiếng Việt cho học sinh dân tộc thiểu số, kỹ năng tổ chức lớp học đa dạng, phù hợp với đặc thù vùng miền. Giáo viên tại các trường PTDT nội trú, bán trú còn được hỗ trợ tập huấn các nội dung về giáo dục tích hợp, dạy học liên môn, giáo dục kỹ năng sống, tổ chức hoạt động ngoài giờ lên lớp – những năng lực quan trọng để có thể “đa nhiệm” trong bối cảnh thiếu giáo viên chuyên biệt ở các điểm trường lẻ.

Đồng thời, thông qua chương trình, các địa phương có điều kiện tổ chức trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm giữa các trường miền núi, mời giáo viên cốt cán từ các vùng thuận lợi đến tập huấn tại chỗ. Từ đó, hình thành mạng lưới hỗ trợ chuyên môn tại địa phương, giảm sự lệ thuộc vào các lớp bồi dưỡng tập trung.

Những chuyển biến rõ nét trong chất lượng học tập, sự tiến bộ từng ngày của học sinh dân tộc thiểu số tại các huyện như Nam Trà My là minh chứng sống động cho hiệu quả của các mô hình tại cơ sở khi được kết hợp hài hòa với chính sách hỗ trợ vĩ mô, đặc biệt là từ Chương trình mục tiêu quốc gia. Trong đó, việc đầu tư đúng và trúng vào đội ngũ nhà giáo chính là nền tảng bền vững để học sinh không chỉ biết đọc, biết viết mà còn được chắp cánh những ước mơ học vấn dài lâu.

Hà Nguyên - Trịnh Thu