Nhiều giải pháp dạy tiếng dân tộc thiểu số và tăng cường tiếng Việt cho học sinh vùng DTTS tại Quảng Ngãi

Dạy tiếng dân tộc thiểu số trong trường phổ thông

Thực hiện Nghị định số 82/2010/NĐ-CP của Chính phủ và Thông tư số 32/2021/TT-BGDĐT, Sở GDĐT Quảng Ngãi đã ban hành các văn bản hướng dẫn dạy học tiếng DTTS phù hợp với thực tiễn địa phương. Năm học 2024 – 2025, toàn tỉnh có 9 trường tiểu học tổ chức dạy tiếng Bahnar và Jrai với 32 lớp, 828 học sinh tham gia. Trong đó, tiếng Bahnar được dạy ở 5 trường (18 lớp, 519 học sinh), tiếng Jrai ở 4 trường (14 lớp, 309 học sinh).

Đội ngũ giảng dạy, giáo viên là người DTTS, đạt chuẩn và trên chuẩn đào tạo sư phạm, được bồi dưỡng nghiệp vụ dạy tiếng DTTS theo chương trình của Bộ GDĐT. Các trường có dạy tiếng DTTS tại Quảng Ngãi thường xuyên tổ chức sinh hoạt chuyên môn, hội thảo, thao giảng để trao đổi kinh nghiệm, nâng cao chất lượng dạy và học.

Các chế độ chính sách dành cho giáo viên, học sinh học tiếng DTTS được tỉnh Quảng Ngãi triển khai theo đúng quy định của Thông tư 32/2021/TT-BGDĐT.

Nhiều giải pháp thiết thực nhằm bảo tồn, phát huy ngôn ngữ dân tộc thiểu số (DTTS) và nâng cao năng lực tiếng Việt cho học sinh DTTSMN. (Ảnh minh họa)

Chú trọng bồi dưỡng tiếng DTTS cho cán bộ, công chức, viên chức

Song song với dạy học trong trường phổ thông, Quảng Ngãi còn chú trọng bồi dưỡng tiếng DTTS cho cán bộ, công chức, viên chức công tác ở miền núi theo Chỉ thị 38/2004/CT-TTg. Theo Ban Dân tộc tỉnh Quảng Ngãi, thời gian qua, Ban đã phối hợp với các đơn vị liên quan tổ chức nhiều lớp bồi dưỡng kiến thức về dân tộc cho cán bộ, công chức, viên chức làm việc tại các cơ quan, đơn vị có liên quan đến công tác dân tộc.

Được biết, tỉnh Quảng Ngãi có khoảng 2.000 cán bộ, công chức, viên chức thuộc nhóm đối tượng bồi dưỡng kiến thức dân tộc và tiếng dân tộc thiểu số (DTTS). Hằng năm, được sự quan tâm, chỉ đạo và tạo điều kiện của Tỉnh ủy, UBND tỉnh Quảng Ngãi, công tác bồi dưỡng kiến thức dân tộc được Ban Dân tộc tỉnh tổ chức thực hiện một cách bài bản, có hiệu quả. Năm 2022, Ban Dân tộc tỉnh đã phối hợp với Học viện Dân tộc (thuộc Ủy ban Dân tộc) và các cơ quan, đơn vị liên quan tổ chức 3 lớp cho 145 cán bộ, công chức, viên chức các cơ quan, đơn vị từ cấp tỉnh đến cơ sở. Ngoài ra, thực hiện nội dung số 1 về bồi dưỡng kiến thức dân tộc thuộc tiểu dự án 2 của dự án 5, Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế- xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi, giai đoạn 2021 - 2030, Ban Dân tộc tỉnh đã tổ chức 13 lớp cho 339 học viên tại 5 huyện miền núi.

Đáng chú ý, tỉnh Quảng Ngãi đã phối hợp với Trường Đại học Phạm Văn Đồng tổ chức 4 lớp bồi dưỡng cấp chứng chỉ tiếng Hrê, Co cho khoảng 400 giáo viên vùng cao. Thực hiện Kế hoạch số 573/KH-ĐHPVĐ ngày 26/5/2025 của Trường Đại học Phạm Văn Đồng về thực hiện khóa bồi dưỡng tiếng Hrê, tiếng Co cho cán bộ, chiến sĩ Công an tỉnh Quảng Ngãi năm 2025; ngày 08/8/2025 cán bộ, giáo viên và học viên lớp bồi dưỡng tiếng Hrê đã tổ chức đi điền dã tại thôn Làng Teng, xã Ba Động. Thầy Trần Lê Ngọc - Phó Giám đốc Trung tâm Đào tạo thường xuyên và Ngoại ngữ - Tin học, Trường Đại học Phạm Văn Đồng đã quán triệt mục đích, yêu cầu và định hướng những nội dung tổ chức điền dã; đồng thời yêu cầu các nghệ nhân, thầy giáo truyền đạt hết các nôi dung theo chương trình đề ra và đề nghị mỗi học viên phải chủ động giao tiếp bằng tiếng Hrê theo chủ đề đã đăng ký và theo những tình huống thực tế. Tại buổi điền dã, học viên đã được xem các nghệ nhân biểu diễn các nhạc cụ dân tộc như tiếng chiêng ba, những giai điệu Ta lêu, Ca choi; các nghệ nhân và học viên giao tiếp với nhau theo các chủ đề: sinh hoạt âm nhạc của người Hrê; nhạc cụ dân tộc của người Hrê; dệt thổ cẩm truyền thống làng Teng - Di sản văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia; giao tiếp qua văn hoá ẩm thực của người Hrê. Qua buổi điền dã học viên được tạo thêm phản xạ giao tiếp ngôn ngữ; cập nhật, bổ sung, kiểm chứng kiến thức văn hóa bản địa gắn liền với cuộc sống thật của cộng đồng cư dân Hrê.

Bên cạnh đó, các trung tâm GDTX và GDNN-GDTX tỉnh Quảng Ngãi cũng phối hợp tổ chức bồi dưỡng tiếng Bahnar, Xê Đăng, Gié Triêng cho 755 học viên, trong đó 512 người đã được cấp chứng chỉ.

Đặc biệt, UBND tỉnh Quảng Ngãi đã chỉ đạo triển khai “Xây dựng cơ sở dữ liệu điện tử tiếng Hrê – Việt, Co – Việt”. Đây là bước đi mới nhằm hỗ trợ giảng dạy, nghiên cứu ngôn ngữ, đồng thời bảo tồn, lưu giữ ngôn ngữ dân tộc, góp phần quảng bá văn hóa địa phương.

Tăng cường tiếng Việt cho học sinh DTTS

Bên cạnh việc dạy tiếng DTTS, Quảng Ngãi xác định tăng cường tiếng Việt là nhiệm vụ trọng tâm để nâng cao chất lượng giáo dục học sinh vùng đồng bào DTTS.

Tỉnh Quảng Ngãi tiếp tục triển khai Đề án “Tăng cường tiếng Việt cho trẻ em mầm non, học sinh tiểu học vùng DTTS giai đoạn 2016 – 2020, định hướng đến 2025”. Nhiều tài liệu song ngữ đã được phát hành, như bộ truyện cổ song ngữ Việt – Xơ Đăng, Việt – Gié Triêng với 24.000 bản in, hay các tài liệu dịch sang tiếng Ba Na.

Hoạt động tăng cường tiếng Việt được triển khai phong phú, từ xây dựng môi trường giao tiếp trong lớp học, hoạt động thư viện thân thiện, ngày hội đọc sách, thi kể chuyện đến mô hình “Vui học tiếng Việt”, “Học thông qua chơi”. Sở GDĐT Quảng Ngãi cũng quan tâm bố trí kinh phí, nâng cao năng lực cho giáo viên, cán bộ quản lý trong công tác này.

Đáng chú ý, việc tăng cường tiếng Việt gắn liền với nâng cao điều kiện học tập cho học sinh bán trú. Hiện toàn tỉnh có 8 trường tiểu học và 12 trường tiểu học – THCS tổ chức bán trú, được hỗ trợ bữa ăn, nơi ở, sinh hoạt để tạo điều kiện thuận lợi cho học sinh học tập.

Hướng tới mục tiêu bền vững

Công tác dạy học tiếng DTTS và tăng cường tiếng Việt ở Quảng Ngãi đã đạt nhiều kết quả tích cực, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục, bảo tồn ngôn ngữ – văn hóa các dân tộc Hrê, Co, Ba Na, Xơ Đăng, Gié Triêng… Trong thời gian tới, ngành giáo dục Quảng Ngãi tiếp tục triển khai đồng bộ các giải pháp: nâng cao chính sách đãi ngộ cho giáo viên dạy tiếng DTTS, mở rộng tài liệu song ngữ, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số trong dạy – học, và xây dựng môi trường học tập giàu tính trải nghiệm để học sinh DTTS phát triển toàn diện.

Ngôn ngữ chính là nhịp cầu văn hóa vì thế, tỉnh Quảng Ngãi đang kiên trì giữ gìn ngôn ngữ dân tộc, đồng thời tăng cường tiếng Việt – công cụ để học sinh vươn ra thế giới, giúp người học tự tin hội nhập.

Trịnh Thu