Hội thảo quốc gia: Đổi mới, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi hướng tới tiếp cận nền giáo dục hiện đại

Hội thảo quốc gia "Đổi mới và nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi"- Ảnh Nguyễn Mạnh (TTTTSK)

Hội thảo “Đổi mới và nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi: Thực trạng, thách thức và giải pháp” là diễn đàn khoa học có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Đây là dịp để các chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý, những người có kinh nghiệm trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo cùng trao đổi, đánh giá về thực trạng công tác GDĐT vùng ĐBDTTSMN ở nước ta trong thời gian qua; đồng thời, trên cơ sở đó đề xuất phương hướng, nhiệm vụ, giải pháp nhằm khắc phục những hạn chế, bất cập và tiếp tục hoàn thiện chính sách, pháp luật về công tác giáo dục và đào tạo đối với vùng ĐBDTTSMN trong thời gian tới.

Phát biểu khai mạc Hội thảo, Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh nêu rõ: “Trong suốt quá trình cách mạng thì Đảng và nhà nước ta luôn nhất quán đường lối, chính sách dân tộc dựa trên nguyên tắc các dân tộc bình đẳng, đoàn kết, tôn trọng giúp đỡ lẫn nhau cùng phát triển. Phát triển vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi là nhiệm vụ chính trị đặc biệt quan trọng, có tính chất chiến lược lâu dài”.

Phát triển giáo dục và đào tạo được Đảng ta xác định là quốc sách hàng đầu, đồng thời là cơ sở quan trọng để thực hiện chính sách “bình đẳng, đoàn kết, tôn trọng, giúp đỡ nhau cùng phát triển giữa các dân tộc”. Trong thời gian qua, Đảng, Nhà nước ta đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách nhằm ưu tiên phát triển GDĐT cho vùng ĐBDTTSMN, tiêu biểu như: Nghị quyết số 29-NQ/TW, về “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế”; Kết luận số 65-KL/TW về công tác dân tộc trong tình hình mới... Quốc hội đã kịp thời ban hành các luật, nghị quyết để thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng về phát triển giáo dục và đào tạo cho vùng ĐBDTTSMN như: Luật Giáo dục, Luật Giáo dục đại học, Luật Giáo dục nghề nghiệp, Luật Nhà giáo và các luật khác có liên quan, trong đó đã quy định một số chính sách nhằm hỗ trợ, đầu tư phát triển giáo dục vùng ĐBDTTSMN, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn...

Trên cơ sở đó, Chính phủ cũng đã ban hành nhiều văn bản để cụ thể hóa các chính sách có liên quan đến công tác giáo dục và đào tạo ở vùng ĐBDTTSMN và tổ chức triển khai thực hiện đồng bộ, đạt được những kết quả đáng kể. Ngoài ra, nhiều địa phương cũng ban hành thêm chính sách đặc thù hỗ trợ phát triển giáo dục đối với vùng ĐBDTTSMN trên địa bàn.

Tập trung giải quyết 2 nhóm vấn đề lớn

Hội thảo đã tập trung thảo luận đánh giá và đề xuất giải pháp xoay quanh 2 nhóm vấn đề lớn. Vấn đề thứ nhất, đánh giá khách quan, toàn diện về thực trạng thực hiện chính sách pháp luật về giáo dục và đào tạo vùng ĐBDTTSMN, đi sâu vào các lĩnh vực giáo dục phổ thông, chế độ cử tuyển, giáo dục đại học, giáo dục nghề nghiệp. Đồng thời phân tích thể chế hóa các chủ trưởng của Đảng trong việc bảo đảm tiếp cận công bằng giáo dục đào tạo cho người học của các khu vực ĐBDTTSMN góp phấn phát triển nguồn lực chất lượng phục vụ sự phát triển kinh tế xã hội vùng miền và cả nước.

Vấn đề thứ hai là, trên cơ sở chủ trương của Đảng, bộ tứ trụ cột các Nghị quyết gồm Nghị quyết 57-NQ/TW năm 2024 về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, Nghị quyết 59-NQ-TW năm 2025 về Hội nhập quốc tế trong tình hình mới, Nghị quyết 66-NQ/TW năm 2025 đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới, Nghị quyết 68-NQ/TW năm 2025 về phát triển kinh tế tư nhân. Việc thảo luận và kiến nghị các giải pháp đột phá toàn diện, góp phần hoàn thiện thể chế, tháo gỡ điểm nghẽn, đổi mới cơ chế, nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao của vùng ĐBDTTSMN, thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các vùng, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, phục vụ yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.

Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long: “Các chính sách của Đảng và Nhà nước về phát triển giáo dục khu vực vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi tương đối đồng đều”.

Tại Hội thảo quốc gia, Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long nêu rõ: “Chính sách của Đảng, Chính phủ về phát triển giáo dục khu vực vùng ĐBDTTSMN đã bao hàm tương đối toàn diện, đầy đủ. Bao quát từ chính sách cho học sinh, giáo viên, nhà quản lý giáo dục; chính sách đầu tư kinh phí, đầu tư trường lớp; hỗ trợ chuyên môn các cấp học, dự bị đại học, cử tuyển..v.v.. Các chính sách đã làm tương đối hoàn chỉnh”. “Chúng ta được thụ hưởng cùng một lúc hai nhóm chính sách. Nhóm chính sách riêng về đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi và nhóm chính sách về giáo dục”.  Nhờ đó, hệ thống chính sách đã ngày càng hoàn thiện, tạo nền tảng quan trọng cho sự phát triển giáo dục vùng ĐBDTTS,MN, vùng khó khăn.

Hệ thống trường điểm được quan tâm, đầu tư, theo số liệu của Bộ Giáo dục và Đào tạo (GDĐT) trong giai đoạn 2020 – 2025, vùng dân tộc thiểu số có 20.495 trường các cấp lớp học, so với năm 2015 chúng ta chỉ có 19.000 trường học, như vậy tăng thêm 1500 trường, riêng trường phổ thônhg dân tộc nội trú (PTDTNT) tăng 109 trường. Đó là một con số rất đáng mừng chúng ta thấy ngay được sự khác nhau trong vòng 10 năm. Đặc biệt, có khá nhiều các trường PTDTNT có học sinh đỗ tốt nghiệp 100%, 60% học sinh đỗ đại học. Các chế độ chính sách đối với giáo viên tương đối tốt và tỷ lệ học sinh bỏ học giảm đáng kể… Đây là số liệu minh chứng cho những nỗ lực và chính sách đúng hướng của Đảng và Nhà nước ta.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, giáo dục vùng ĐBDTTSMN vẫn tồn tại nhiều khó khăn thách thức liên quan tới mạng lưới trường lớp chưa đồng bộ, chất lượng chưa đồng đều, tỷ lệ học sinh học tiếp sau trung học cơ sở (THCS) còn thấp so với mặt bằng chung của cả nước. Cơ sở vật chất thiết bị dạy học còn thiếu thốn… Nhìn chung so với mặt bằng chung của cả nước thì học sinh ĐBDTTSMN vẫn còn thấp và thiệt thòi ở nhiều lĩnh vực.

Rà soát, quy hoạch chuẩn lại những chính sách, giải pháp mang tính đột phá

Đánh giá, kết luận tại Hội thảo, Phó Thủ tướng Lê Thành Long đề nghị:“Trong thời gian tới, chúng ta cần xem xét, rà soát, đánh giá, quy hoạch chuẩn lại các chính sách, tránh chồng chéo, trùng lặp, gây khó trong thực hiện. Đặc biệt, cần xem xét nguyên nhân, lý do những nội dung đề ra trong chính sách mà chưa thực thi được, cần đưa ra các giải pháp bổ sung mang tính đột phá”.

Chính sách giáo dục đào tạo vùng ĐBDTTSMN đã có nhiều đổi mới. Theo báo cáo của Vụ Giáo dục phổ thông, hiện nay đã xây mới 248 Trường PTDTNT vùng biên giới; hiện thực hóa việc hỗ trợ các em bữa ăn trưa cho học sinh một số vùng; triển khai thực hiện Luật Nhà giáo vừa mới được thông qua và tiếp tục thực hiện tốt 3 bộ luật: Luật giáo dục, Luật giáo dục đại học (sửa đổi), Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi).

Về quy hoạch mạng lưới trường lớp học khu vực ĐBDTTSMN cần tính toán điều chỉnh quy hoạch lại mạng lưới trường lớp một cách khoa học, hợp lý, đặc biệt là khi thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp.

Ưu tiên bố trí sử dụng tốt các nguồn lực kinh phí được cấp từ Chương trình mục tiêu quốc gia, Chương trình Nông thôn mới, Chương trình DTTSMN. Đồng thời sẽ tiếp tục đề xuất các chương trình mục tiêu quốc gia cho giáo dục đào tạo.

Về chất lượng giáo dục được cải tiến, các đề xuất dạy tiếng Việt cho ĐBDTTSMN, kỹ năng giáo viên giảng dạy bộ môn đó. Chúng ta cần làm tốt việc dạy các môn công nghệ thông tin và chuyển đổi số, đầu tư cơ sở hạ tầng sẽ là cú huých lớn cho phát triển giáo dục đào tạo vùng dân tộc thiểu số, miền núi, vùng đặc biệt khó khăn.

Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Lâm Văn Mẫn: “Cần có nhiều giải pháp mang tính đồng bộ, tổng thể, nhất là về mặt chính sách, pháp luật để nâng cao được chất lượng, hiệu quả hoạt động giáo dục và đào tạo vùng ĐBDTTSMN”.

Tại Hội thảo, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Lâm Văn Mẫn phát biểu: “Để nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo vùng ĐBDTTSMN đòi hỏi phải có nhiều giải pháp mang tính đồng bộ, tổng thể, nhất là về mặt chính sách, pháp luật để nâng cao được chất lượng, hiệu quả hoạt động giáo dục và đào tạo, góp phần xây dựng và phát triển nguồn nhân lực, nhất là nhân lực chất lượng cao cho nhu cầu phát triển toàn diện về kinh tế - xã hội của vùng. Qua đó góp phần củng cố quốc phòng-  an ninh ở những địa bàn quan trọng của Tổ quốc. Điều này lại càng có ý nghĩa khi đặt trong bối cảnh Quốc hội đang xem xét sửa đổi, bổ sung các dự án luật có liên quan đến lĩnh vực giáo dục và đào tạo như dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục; dự án Luật Giáo dục đại học (sửa đổi); dự án Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi)…

Tại Hội thảo, Bộ trưởng Bộ GDĐT Nguyễn Kim Sơn thẳng thắn nhìn nhận, đánh giá những khó khăn thách thức và đưa ra những giải pháp quan trọng mang tính chiến lược, bền bỉ nhằm đổi mới, phát triển giáo dục và đào tạo vùng ĐBDTTSMN trong thời gian tới.

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nhấn mạnh:“Trong khi toàn ngành đang nỗ lực khắc phục khó khăn, bất cập để đổi mới và phát triển giáo dục vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi thì những thách thức mới trong tiến trình phát triển lại ngày càng gay gắt” - Ảnh Nguyễn Mạnh – TTTTSK.

Bàn về giải pháp, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cho rằng: Một trong những giải pháp quan trọng phát triển đội ngũ giáo viên tại chỗ cần kiên trì bền bỉ và lâu dài. Đưa giáo viên từ nơi khác đến chỉ là giải pháp tình thế. Về lâu dài, phải có chính sách để hình thành và nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên là người đồng bào dân tộc. Cùng với đó, việc khắc phục khó khăn về cơ sở vật chất, giáo viên cần được kết hợp với đẩy mạnh chuyển đổi số. Hạ tầng đào tạo trực tuyến từ xa có thể giúp thu hẹp khoảng cách không gian, giảm sự thiếu hụt giáo viên, đồng thời là giải pháp chiến lược lâu dài cho giáo dục miền núi”.

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cũng cho biết, Bộ GDĐT sẽ tiếp tục rà soát hàng trăm chính sách hiện có để quy hoạch, sắp xếp lại, trong đó lựa chọn những chính sách có tác động mạnh, hiệu quả, nhằm tạo chuyển biến rõ rệt trong phát triển giáo dục vùng ĐBDTTSMN.

Tại Hội thảo, các đại biểu, các chuyên gia, nhà khoa học tập trung đánh giá thực trạng, đề xuất, kiến nghị giải pháp để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn thời gian qua; tiếp tục hoàn thiện chính sách, pháp luật nhằm nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo vùng ĐBDTTS,MN.

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lào Cai – Vũ Thị Hiền Hạnh phát biểu tại Hội thảo và đưa ra các giải pháp và kiến nghị đổi mới và phát triển Giáo dục vùng ĐBDTTS,MN (Ảnh: Nguyễn Mạnh - TTTTSK)

Cũng tại Hội thảo, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lào Cai – Vũ Thị Hiền Hạnh nêu ý kiến: “Bên cạnh việc thực hiện rất nhiều chủ trương chính sách rất ưu việt của Trung ương ban hành cho vùng ĐBDTTSMN, tỉnh Lào Cai cũng quan tâm ưu tiên những chính sách đặc thù của địa phương cho lĩnh vực giáo dục và đào tạo, đặc biệt là GDĐT vùng cao, vùng ĐBDTTS,MN”.

Bà Trần Thị Thu Hằng – Giám đốc Sở GD&ĐT TP Cần Thơ MN (Ảnh: Nguyễn Mạnh - TTTTSK)

Phát biểu về giải pháp nâng cao chất lượng GDĐT, bà Trần Thị Thu Hằng – Giám đốc Sở GDĐT TP. Cần Thơ tâm huyết: "Ngành giáo dục Cần Thơ đã kiên trì thực hiện nhiều biện pháp đồng bộ, vừa khắc phục khó khăn, vừa phát huy những kết quả đã đạt được. Trọng tâm là huy động học sinh ra lớp đầy đủ, đặc biệt với các em có hoàn cảnh khó khăn, hộ nghèo, cận nghèo; nhiều địa phương còn tổ chức đưa đón học sinh đến trường để giảm tình trạng bỏ học. Các nhà trường tích cực tìm hiểu nguyên nhân, tư vấn tâm lý, hỗ trợ cơ sở vật chất, tăng cường phụ đạo kiến thức, dạy tiếng Việt trên nền tảng tiếng mẹ đẻ và tổ chức các hoạt động trải nghiệm, giao lưu với học sinh ở vùng phát triển”. Bên cạnh đó, ngành Giáo dục tỉnh Cần Thơ cũng chú trọng bảo đảm an ninh, an toàn trường học, phòng chống bạo lực học đường; nâng cao chất lượng chăm sóc, nuôi dưỡng học sinh; chuẩn bị tiếng Việt cho trẻ trước khi vào lớp 1; bồi dưỡng kỹ năng đa văn hóa cho giáo viên để hỗ trợ tốt hơn cho học sinh vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

Đặc biệt, tỉnh Cần Thơ đã triển khai nhiều mô hình thiết thực, góp phần hỗ trợ phát triển giai đoạn đầu đời cho trẻ trên tinh thần triển khai thực hiện các Quyết định số 1437/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, Quyết định số 845/QĐ-BGDĐT của Bộ GDĐT …

Hội thảo quốc gia "Đổi mới và nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi: Thực trạng, thách thức và giải pháp" là sự khẳng định quyết tâm tiếp tục đổi mới, hoàn thiện chính sách, đầu tư nguồn lực, nâng cao chất lượng giáo dục vùng DTTS,MN góp phần rút ngắn khoảng cách phát triển giữa các vùng miền và đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong giai đoạn mới.

Trịnh Thu