Luật Nhà giáo 2025: Đột phá và định hướng triển khai

Cần chú trọng xây dựng văn bản dưới luật khoa học, thực tiễn, bài bản

Luật Nhà giáo được Quốc hội thông qua là một dấu mốc quan trọng, thể hiện sự quan tâm đặc biệt của Đảng và Nhà nước đối với đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục. Đây cũng chính là sự kiện có ý nghĩa lớn, đáp ứng niềm mong mỏi chính đáng của hơn một triệu nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục trên cả nước, những người đang trực tiếp góp phần quyết định đến chất lượng giáo dục và đào tạo của Việt Nam. Ông Phạm Ngọc Thưởng, Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo (GDĐT) trao đổi: “Luật Nhà giáo được ban hành là điều kiện hết sức quan trọng, là căn cứ pháp lý cao nhất để triển khai. Để Luật, các nội dung của Luật đi vào cuộc sống, phải có các văn bản dưới luật. Quá trình ban hành các văn bản dưới luật đòi hỏi công sức, trí tuệ, sự khảo sát, nghiên cứu, đánh giá một cách hết sức khoa học, thực tiễn và bài bản. Xây dựng Nghị định, Thông tư phải đáp ứng được quan điểm cao nhất là để phát triển đội ngũ nhà giáo, xây dựng được đội ngũ nhà giáo đảm bảo về cơ cấu, đáp ứng những yêu cầu mới của đất nước, xây dựng những thế hệ học sinh, sinh viên đủ năng lực, đủ tầm để bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của đất nước”.

(Thứ trưởng Bộ GDĐT Phạm Ngọc Thưởng. Ảnh: Nguyễn Mạnh)

Để triển khai thực hiện Luật Nhà giáo có hiệu lực chính thức vào ngày 01/1/2026, Bộ GDĐT phải xây dựng, tham mưu Chính phủ 03 Nghị định, gồm có: Nghị định quy định chi tiết một số điều của Luật Nhà giáo; Nghị định quy định chính sách tiền lương, chế độ phụ cấp, chính sách hỗ trợ, thu hút đối với nhà giáo; Nghị định quy định chế độ phụ cấp ưu đãi theo nghề đối với viên chức ngành Giáo dục; xây dựng, ban hành 12 Thông tư quy định về chuẩn nghề nghiệp, chế độ làm việc, thẩm quyền tuyển dụng, chức danh tương đương, quy tắc ứng xử của nhà giáo. Bên cạnh đó, Bộ Quốc phòng, Bộ Công an cũng đồng thời phải nghiên cứu, xây dựng các Thông tư quy định về chế độ làm việc, chuẩn nghề nghiệp nhà giáo thuộc thẩm quyền quản lý.

Trao đổi về vấn đề này, ông Vũ Minh Đức, Cục trưởng Cục Nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục cho biết: “Bên cạnh hoàn thành hệ thống văn bản dưới Luật, việc thực hiện chủ trương xây dựng chính quyền địa phương 2 cấp, cùng với sự thay đổi trong hệ thống pháp luật hiện hành liên quan đến tổ chức chính quyền địa phương, quản lý đội ngũ viên chức... tác động lớn đến các quy định về tuyển dụng, sử dụng, quản lý nhà giáo, đòi hỏi quá trình xây dựng phải liên tục cập nhật, bảo đảm tính đồng bộ với những thay đổi của hệ thống pháp luật có liên quan. Đứng trước những yêu cầu mới về chính sách đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; định hướng về đột phá giáo dục và đào tạo thời gian tới... đòi hỏi nội dung quy định tại các văn bản hướng dẫn thi hành Luật Nhà giáo phải mang tính cách mạng, vượt trội, đón đầu những xu hướng phát triển của thời đại mới”.

Tiếp cận Luật Nhà giáo căn bản và khoa học để tăng hiệu quả thực tiễn

Các văn bản pháp lý hướng dẫn thi hành Luật Nhà giáo cần quy định rõ ràng về chuẩn nghề nghiệp của nhà giáo, nhân viên, trong đó xác định rõ tiêu chuẩn về năng lực số và khả năng ứng dụng AI là yêu cầu bắt buộc; đồng thời xây dựng nội dung bồi dưỡng này trong các chương trình bồi dưỡng thường xuyên cho toàn bộ nhân sự ngành giáo dục, bao gồm cả giảng viên và nhân viên hỗ trợ. Bên cạnh đó, cần xây dựng một khung đánh giá hiệu suất thực chất, linh hoạt, lấy sự đổi mới sáng tạo và đóng góp thực tiễn làm trọng tâm, thay vì chỉ dựa vào thâm niên hay các chỉ số hành chính. Khung này cần được áp dụng đồng bộ cho cả nhân sự hỗ trợ nhằm tạo lộ trình phát triển công bằng, minh bạch. Cơ quan chức năng cần xem xét cơ chế xét thăng hạng đặc cách, linh hoạt hơn cho những cá nhân có thành tích vượt trội, thay vì quy định cứng về thời gian giữ hạng 9 năm như hiện nay.

Về vấn đề chuẩn hóa và phát triển đội ngũ nhà giáo công lập và ngoài công lập, PGS.TS Phạm Mạnh Hà, Trường Đại học Giáo dục (Đại học Quốc gia Hà Nội) nhấn mạnh: “Luật Nhà giáo 2025 đã xóa bỏ ranh giới công lập - tư thục, thay vào đó là khái niệm nhà giáo được thừa nhận, bảo vệ và phát triển như một lực lượng thống nhất, đóng vai trò trung tâm trong sự nghiệp giáo dục quốc gia”. Theo đó, giáo viên dù đang công tác tại cơ sở giáo dục công lập hay tư thục đều được đặt trong cùng một mặt bằng tiêu chuẩn chuyên môn, có cơ hội thăng tiến, phát triển nghề nghiệp công bằng và minh bạch. Đồng thời, chính sách này cũng tạo điều kiện để nhà giáo ngoài công lập yên tâm công tác, nâng cao năng lực chuyên môn và được bảo vệ quyền lợi một cách chính thức, rõ ràng. PGS.TS Phạm Mạnh Hà cũng kỳ vọng, trong quá trình triển khai Luật Nhà giáo, Bộ GDĐT cùng các cơ quan liên quan sẽ sớm ban hành các thông tư hướng dẫn cụ thể về đào tạo, bồi dưỡng, điều kiện làm việc, chế độ đãi ngộ… để tất cả nhà giáo đều được làm việc trong môi trường sáng tạo, độc lập, tự chủ công bằng và lành mạnh.

(PGS.TS Phạm Mạnh Hà, Trường Đại học Giáo dục - Đại học QGHN. Ảnh: Nguyễn Mạnh)

Đánh giá những đột phá của Luật Nhà giáo 2025, Chuyên gia giáo dục, GS. TSKH. Phạm Đỗ Nhật Tiến cho rằng: Luật Nhà giáo 2025 đã có một số bước đi mang tính đột phá trong việc hoàn thiện thể chế giáo dục theo tinh thần NQ 57 và NQ 66 của Bộ Chính trị. Đột phá thứ nhất là việc chuyển từ cách tiếp cận “quản lý nhân sự” sang tiếp cận “quản lý nguồn nhân lực”, lấy nhà giáo làm trung tâm, coi đội ngũ nhà giáo là tài sản, là nguồn lực cần được bồi dưỡng, phát triển. Đột phá thứ hai là việc chuyển từ cách tiếp cận nặng về quản lý sang bảo đảm hài hòa giữa quản lý và kiến tạo phát triển. “Cần tổ chức thực hiện Luật Nhà giáo theo phân cấp, phân quyền và phân công "6 rõ: rõ người, rõ việc, rõ thời gian, rõ trách nhiệm, rõ sản phẩm, rõ thẩm quyền”; nâng cao năng lực lãnh đạo và tổ chức thực hiện của các bên có liên quan theo tinh thần kiến tạo phát triển nhà giáo và nhân sự giáo dục; đổi mới đào tạo, bồi dưỡng nhà giáo và nhân sự giáo dục theo định hướng sẵn sàng cho tương lai; thí điểm và từng bước mở rộng mô hình trường học hạnh phúc ở giáo dục nghề nghiệp và giáo dục đại học; thu hút sự tham gia của khu vực tư nhân, đặc biệt các công ty công nghệ trong tiến trình chuyển đổi giáo dục và chuyển đổi nghề dạy học; hoàn thiện cơ sở dữ liệu về nhà giáo và nhân sự giáo dục phục vụ xây dựng chính sách, giám sát và đánh giá” - GS Phạm Đỗ Nhật Tiến nhấn mạnh những vấn đề cần quan tâm.

Ông Jonathan Wallace Baker, Trưởng đại diện UNESCO tại Việt Nam bàn luận về vai trò của đội ngũ nhà giáo đối với giáo dục thế hệ trẻ: “Chúng ta không chỉ tôn trọng một đạo luật, chúng ta đang tôn vinh cam kết quốc gia rằng nhà giáo là những chuyên gia, người dẫn dắt, nhà lãnh đạo và là chất xúc tác cho những thay đổi tích cực. Khi đặt nhà giáo ở vị trí cao nhất trong bảng lương của hành chính sự nghiệp Việt Nam đã gửi đi một thông điệp mạnh mẽ và rõ ràng rằng: Giáo dục đóng vai trò then chốt, và trong đó những người nuôi dưỡng trí tuệ thế hệ trẻ là quan trọng nhất”.

Đại diện UNESCO Việt Nam nhấn mạnh 3 lĩnh vực mà UNESCO coi là thiết yếu: Thứ nhất, việc triển khai luật một cách bao trùm và phù hợp với bối cảnh. UNESCO đã đồng hành cùng Việt Nam từ những giai đoạn đầu của quá trình xây dựng chính sách này bao gồm cả việc Việt Nam tiếp thu các khuyến nghị của ILO/UNESCO về vị thế nhà giáo. Tổ chức này cam kết tiếp tục hỗ trợ triển khai luật theo hướng thúc đẩy vai trò lãnh đạo và sự phối hợp ở mọi cấp, thúc đẩy bình đẳng giới và phúc lợi nhà giáo, đặc biệt thông qua mô hình trường học hạnh phúc. Thứ hai, cần có hệ thống dữ liệu tích hợp vững chắc để hỗ trợ giáo viên và toàn thể đội ngũ nhân sự giáo dục bao gồm cả cán bộ tư vấn học đường, cán bộ phụ trách thư viện, y tế và cơ sở vật chất trường học. Một nền tảng dữ liệu vững chắc sẽ giúp giải quyết tình trạng thiếu hụt, đáp ứng nhu cầu nhân sự giáo dục địa phương hỗ trợ các quyết định chính sách đúng đắn phát triển chuyên môn, cải thiện quản trị trường học và thúc đẩy đổi mới sáng tạo. Thứ ba, với đạo luật này và quá trình sửa đổi sắp tới đối với các luật và quy định liên quan Việt Nam đang đưa ra một cam kết toàn diện, liên ngành nhằm đảm bảo không chỉ không một trẻ em nào, mà thực chất là không một cá nhân nào bị bỏ lại phía sau. Những cải cách toàn diện của Việt Nam, từ việc miễn học phí đến triển khai học 2 buổi/ngày v.v… đều xuất phát từ những giá trị công bằng, hòa nhập và học tập suốt đời hướng tới tương lai.

(Ông Jonathan Wallace Baker, Đại diện UNESCO Việt Nam tham vấn thực hiện Luật Nhà giáo. Ảnh: Nguyễn Mạnh)

Trịnh Thu - Nguyễn Minh