Công nghệ số và bước chuyển tất yếu trong giáo dục ngoại ngữ: Định hình lại phương thức dạy - học

Công nghệ tạo lập môi trường học tập mới: Kết nối, linh hoạt và tự chủ

Một điểm giao thoa nổi bật giữa các nghiên cứu là việc công nghệ mở rộng đáng kể khả năng tương tác và kết nối trong môi trường học tập. Christopoulos và cộng sự (2018) chỉ ra rằng, trong mô hình học tập kết hợp (Hybrid Virtual Learning - HVL), khi sinh viên được hướng dẫn làm quen với thế giới ảo OpenSimulator, họ không chỉ gia tăng sự tham gia vào các hoạt động trong môi trường ảo mà còn tích cực tương tác với bạn học trong không gian thực. Sự đồng thời hiện diện ở hai môi trường đã khắc phục hạn chế cố hữu của từng hình thức riêng lẻ, tạo nên một mạng lưới giao tiếp đa chiều, thúc đẩy sự nhập cuộc và gắn kết với nội dung học tập​

Kết quả này tương ứng với nhận định của Cao Thi Xuan Lien (2023) về vai trò của LMS trong môi trường học tập kết hợp tại Việt Nam. LMS không chỉ hỗ trợ tổ chức khóa học chặt chẽ mà còn tăng cường khả năng giao tiếp giữa giảng viên và sinh viên thông qua các công cụ trực tuyến, giúp duy trì dòng tương tác liên tục ngay cả khi không hiện diện trực tiếp​

Trong khi đó, nghiên cứu của Nguyen Thi Nhu Ngoc và Nguyen Tran Tu Uyen (2024) cho thấy, ngay cả với đối tượng học sinh nhỏ tuổi, các lớp học tiếng Anh trực tuyến cũng khai thác hiệu quả công nghệ để duy trì sự tương tác sinh động thông qua bảng trắng số, trò chơi trực tuyến và các hoạt động đa phương tiện​

Có thể thấy, công nghệ không đơn thuần là “thêm vào” lớp học truyền thống, mà đang thiết lập một không gian học tập mới: linh hoạt về thời gian, không gian và phương thức kết nối, đồng thời thúc đẩy sự chủ động và tự chủ của người học ở mọi lứa tuổi.

Tính chủ động của người học: Từ trẻ tiểu học đến sinh viên đại học

Một xu hướng nổi bật khác chính là việc công nghệ số thúc đẩy sự phát triển năng lực tự chủ học tập - yếu tố vốn ngày càng được coi trọng trong giáo dục hiện đại.

Ở đối tượng trẻ tiểu học, nghiên cứu của Nguyễn Thi Nhu Ngoc và Nguyen Tran Tu Uyen khẳng định rằng, trong môi trường lớp học trực tuyến, trẻ không chỉ duy trì sự hứng thú mà còn chủ động tham gia vào quá trình học tập. Các công cụ trực tuyến như trò chơi, bảng trắng điện tử, video tương tác đã tạo điều kiện để trẻ chủ động phát biểu, đặt câu hỏi và thể hiện sự sáng tạo trong quá trình học​

Tiếp nối xu hướng đó ở cấp học cao hơn, nghiên cứu của Christopoulos và cộng sự cho thấy, khi sinh viên đại học được trang bị đầy đủ công cụ và hướng dẫn, họ chủ động khai thác thế giới ảo để thực hiện nhiệm vụ học tập. Từ thao tác chỉnh sửa hình đại diện đến xây dựng đối tượng 3D, sinh viên không chỉ tiếp thu kiến thức mà còn phát triển năng lực sáng tạo, tương tác chủ động với nội dung học​

Cao Thi Xuan Lien (2023) cũng nhấn mạnh vai trò của LMS trong việc rèn luyện khả năng tự học cho sinh viên: họ được tự do lựa chọn thời điểm, tốc độ học, khai thác tài nguyên học liệu và tham gia vào các hoạt động thảo luận, đánh giá, từ đó phát triển khả năng quản lí tiến trình học tập cá nhân​.

Điểm chung nổi bật ở đây là: công nghệ, nếu được tích hợp hợp lý, không những duy trì mà còn khuyến khích mạnh mẽ xu hướng tự chủ, sáng tạo ở người học – từ học sinh nhỏ tuổi đến sinh viên trưởng thành.

Thách thức hiện hữu: Kĩ thuật, sư phạm và khoảng cách năng lực số

Tuy nhiên, ba nghiên cứu cũng đồng thời vạch ra những thách thức thực tiễn đáng lưu tâm. Một rào cản đáng kể là hạ tầng kỹ thuật: chất lượng kết nối Internet không ổn định, thiếu thiết bị công nghệ đồng bộ khiến việc triển khai LMS hay lớp học ảo đôi khi gặp gián đoạn​.

Bên cạnh đó, năng lực công nghệ số không đồng đều giữa giáo viên và người học cũng là vấn đề nổi bật. Không phải sinh viên nào cũng thành thạo thao tác trong môi trường ảo​, cũng như không phải giáo viên nào cũng sẵn sàng thiết kế bài học trực tuyến hấp dẫn, tích hợp hiệu quả các yếu tố đa phương tiện​.

Ngoài kỹ thuật, một thách thức tinh tế hơn nằm ở thiết kế sư phạm: việc vận dụng công nghệ đòi hỏi phải chuyển đổi cả tư duy sư phạm, từ cách tổ chức hoạt động đến cách đánh giá, phản hồi. Nếu chỉ “chuyển” nội dung cũ sang nền tảng mới mà không thay đổi cách thức triển khai, hiệu quả dạy học khó có thể đạt như kỳ vọng​.

Một bước chuyển không thể đảo ngược

Nhìn tổng thể, sự đan cài kết quả từ ba nghiên cứu cho thấy một xu hướng tất yếu: công nghệ số đang trở thành trụ cột trong việc tái cấu trúc không gian, phương pháp và triết lý giáo dục ngoại ngữ. Không chỉ là giải pháp tình thế trong bối cảnh đại dịch, thế giới ảo, LMS hay lớp học trực tuyến đều mở ra những mô hình học tập mới, nhấn mạnh đến tính linh hoạt, kết nối đa chiều, phát triển chủ động và cá nhân hóa trải nghiệm học tập. 

Tuy nhiên, để khai thác tối đa tiềm năng này, các cơ sở giáo dục cần có chiến lược đầu tư bài bản, không chỉ về hạ tầng công nghệ mà còn về bồi dưỡng năng lực số, phát triển kỹ năng thiết kế học liệu số, và quan trọng hơn cả, đổi mới tư duy sư phạm theo hướng lấy người học làm trung tâm trong môi trường công nghệ cao. Đây không còn là lựa chọn, mà là bước chuyển tất yếu trong hành trình hiện đại hóa giáo dục ngoại ngữ - một hành trình mà cả giáo viên và người học đều cần sẵn sàng bước vào với tâm thế chủ động, linh hoạt và sáng tạo.

Huyền Đức

Tài liệu tham khảo

Cao, T. X. L. (2023). Benefits and challenges of using LMS in blended learning: Views from EFL teachers and students at a Vietnamese public university. International Journal of TESOL & Education, 3(3), 78-100.

Christopoulos, A., Conrad, M., & Shukla, M. (2018). Increasing student engagement through virtual interactions: How?. Virtual Reality, 22(4), 353-369.

Nguyen, T. N. N., & Nguyen, T. T. U. (2024). Benefits of teaching English to children in virtual classes: Teachers’ perspectives from Khanh Hoa Province, Viet Nam. International Journal of Language Instruction, 3(1), 91-107.