Vượt qua khó khăn trong học tiếng Anh: Vai trò của khả năng phục hồi trong học tập

 Khả năng phục hồi trong học tập (tiếng Anh: academic resilience) được hiểu là năng lực của người học trong việc đối mặt, vượt qua và thích ứng với những khó khăn, thách thức trong quá trình học tập, đồng thời duy trì được động lực và hướng tới mục tiêu học tập đã đặt ra. Người học có khả năng phục hồi tốt thường biết cách tìm kiếm hỗ trợ, điều chỉnh chiến lược học tập và giữ vững tinh thần lạc quan, kiên trì ngay cả khi gặp thất bại hay áp lực lớn. Trong bối cảnh học tiếng Anh – một quá trình lâu dài, đòi hỏi nhiều nỗ lực – khả năng phục hồi trong học tập đóng vai trò then chốt để duy trì sự bền bỉ và tiến bộ của sinh viên.

Học tiếng Anh như ngoại ngữ tại Việt Nam vẫn đang đối diện với nhiều thách thức: từ rào cản ngôn ngữ (phát âm, từ vựng, ngữ pháp) đến những khó khăn tâm lý như lo âu, mất động lực, thiếu tự tin. Cùng với đó, phương pháp giảng dạy truyền thống nặng lý thuyết, môi trường học tập thiếu tương tác và tài nguyên hỗ trợ học tập chưa phong phú càng làm gia tăng áp lực lên người học.

Trong bối cảnh đó, khả năng phục hồi trong học tập được nhìn nhận như một yếu tố then chốt để sinh viên duy trì nỗ lực học tập lâu dài, thích ứng với khó khăn và đạt được thành tích học tập bền vững. Việc khám phá mức độ khả năng phục hồi trong học tập, nhận diện những khó khăn điển hình và các chiến lược vượt khó của sinh viên vì thế mang ý nghĩa quan trọng trong việc đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo tiếng Anh trong giáo dục đại học.

Sinh viên Việt Nam có khả năng phục hồi trong học tập ở mức trung bình và xu hướng chủ động vượt khó

Nghiên cứu cho thấy, sinh viên tại trường khảo sát có mức độ khả năng phục hồi trong học tập trung bình. Trong ba thành phần được khảo sát, yếu tố "tự phản ánh và tìm kiếm hỗ trợ thích ứng" được thể hiện nổi bật nhất, trong khi "kiên trì" ở mức vừa phải và "phản ứng tiêu cực về cảm xúc" ở mức thấp nhất.

Điều đặc biệt là không có sự khác biệt đáng kể về khả năng phục hồi trong học tập giữa nam và nữ, cho thấy xu hướng tiếp cận học tập bình đẳng trong cộng đồng sinh viên hiện nay. Các khó khăn lớn mà sinh viên gặp phải gồm có:

Khó khăn ngôn ngữ: phát âm, vốn từ hạn chế, lỗi ngữ pháp phổ biến, kỹ năng nói chưa vững.

Khó khăn từ chương trình học và giảng viên: giáo trình học nặng lý thuyết, thiếu thực hành, phương pháp giảng dạy còn thiếu hấp dẫn.

Khó khăn cá nhân: thói quen trì hoãn việc học, thiếu kỹ năng quản lý thời gian và tự chủ trong học tập.

Mất động lực học tập: quá trình học dài hạn khiến sinh viên dễ rơi vào trạng thái giảm hứng thú, khó duy trì nhiệt huyết ban đầu.

Dù đối diện với nhiều thử thách, sinh viên đã chủ động áp dụng nhiều chiến lược vượt khó: tích cực tìm kiếm tài liệu học tập từ nguồn ngoài như phim, bài hát tiếng Anh, podcast; xây dựng nhóm học tập cùng bạn bè; lấy các bạn học giỏi làm hình mẫu để tự tạo động lực phấn đấu; tìm kiếm hỗ trợ tâm lý khi gặp áp lực.

Ý nghĩa, thành tựu và thách thức

Kết quả nghiên cứu khẳng định rằng khả năng phục hồi trong học tập đóng vai trò thiết yếu trong hành trình học tiếng Anh. Sinh viên có khả năng phục hồi ở mức trung bình chứng tỏ họ có năng lực vượt qua thách thức nhất định, nhưng vẫn cần sự hỗ trợ để phát triển hơn nữa. Việc "tự phản ánh và tìm kiếm hỗ trợ thích ứng" nổi bật cho thấy sinh viên đã nhận thức được tầm quan trọng của việc chủ động tìm kiếm nguồn lực từ bên ngoài bản thân để giải quyết khó khăn.

Thành tựu đáng ghi nhận là dù môi trường học còn nhiều hạn chế, sinh viên vẫn duy trì được ý chí vươn lên và biết cách tận dụng môi trường xã hội (bạn bè, mạng internet) làm nguồn hỗ trợ học tập. Xu hướng không có sự khác biệt về khả năng phục hồi trong học tập giữa nam và nữ cũng phản ánh một bước tiến trong bình đẳng giới trong giáo dục đại học tại Việt Nam.

Tuy nhiên, thách thức vẫn còn không nhỏ. Sự trì hoãn, thiếu kỹ năng tự chủ học tập và hiện tượng giảm động lực là những rào cản lớn kìm hãm sự tiến bộ lâu dài. Ngoài ra, môi trường học thiếu sức hấp dẫn, nặng tính lý thuyết cũng góp phần làm gia tăng cảm giác chán nản, buông xuôi ở một bộ phận sinh viên.

Điều này cho thấy, ngoài việc khuyến khích nỗ lực cá nhân, nhà trường và giảng viên cần đóng vai trò tích cực hơn trong việc xây dựng môi trường học tập tích cực, linh hoạt và thân thiện. Các chương trình dạy học cần đổi mới theo hướng tăng tính ứng dụng thực tiễn, đa dạng hóa phương pháp, kết hợp hoạt động trải nghiệm, tương tác nhiều hơn. Đồng thời, cần phát triển hệ thống hỗ trợ tâm lý học đường, giúp sinh viên xây dựng kỹ năng quản lý cảm xúc và khả năng phục hồi trong học tập bền vững.

Nghiên cứu đã cho thấy sinh viên tại Việt Nam có khả năng phục hồi trong học tập ở mức trung bình, với xu hướng chủ động tìm kiếm hỗ trợ và duy trì động lực học tập. Các khó khăn về ngôn ngữ, chương trình đào tạo và vấn đề cá nhân được xác định là những yếu tố chính ảnh hưởng đến khả năng phục hồi. Để phát triển khả năng phục hồi trong học tập một cách bền vững, cần kết hợp giữa nỗ lực cá nhân và sự hỗ trợ từ nhà trường, giảng viên, cộng đồng học tập. Việc xây dựng môi trường học tập tích cực, chương trình học sinh động, cùng các dịch vụ tư vấn tâm lý học đường sẽ góp phần quan trọng giúp sinh viên không chỉ học tốt ngoại ngữ mà còn trưởng thành về mặt tâm lý, thích ứng linh hoạt với những thách thức của cuộc sống hiện đại.

Khả năng phục hồi trong học tập không chỉ là chìa khóa thành công trong việc học tiếng Anh, mà còn là hành trang thiết yếu giúp sinh viên Việt Nam tự tin bước ra thế giới trong bối cảnh hội nhập toàn cầu.

Huyền Đức lược dịch

Nguồn: Lap, T. Q., Trang, V. T. T., & Tuan, L. C. (2025, April). An exploratory study on Vietnamese university students’ resilience in learning English as a foreign language. In Frontiers in Education (Vol. 10, p. 1537638). Frontiers Media SA.