Nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên đáp ứng yêu cầu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư

Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư (CMCN 4.0) đang tạo ra những thay đổi to lớn trong mọ̣i lĩnh vực của đời sống kinh tế - xã hội. Trong bối cảnh đó, các trường đại học sư phạm (ĐHSP) đóng vai trò trung tâm trong việc đào tạo đội ngũ giáo viên chất lượng cao để dẫn dắt các thế hệ công dân 4.0. Tuy nhiên, thực tế đòi hỏi các trường ĐHSP cần có những bước đi mới trong việc nâng cao chất lượng đào tạo.

Cuộc CMCN 4.0, với những đột phá trong các công nghệ như trí tuệ nhân tạo, Internet kết nối vạn vật (IoT) và dữ liệu lớn (big data), đang tác động sâu rộng đến hệ thống giáo dục đại học. Trong ngành giáo dục, các trường ĐHSP được xem là “nền tảng cốt lõi” trong việc đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho toàn bộ hệ thống giáo dục quốc gia. Trong bối cảnh đổi mới và hội nhập, các trường này phải đề ra những phương án đào tạo phù hợp với xu thế hiện đại. Mục tiêu của việc đào tạo giáo viên trong thời CMCN 4.0 không chỉ là đáp ứng nhu cầu hiện tại, mà còn chuẩn bị cho những thay đổi trong tương lai. Giáo viên phải có khả năng thích ứng linh hoạt, tư duy phản biện, sáng tạo, và khả năng hướng dẫn các thế hệ học sinh trở thành “công dân 4.0”.

Chất lượng đào tạo giáo viên được hiểu như sự phù hợp với mục tiêu, bao gồm nhiều yếu tố như chương trình, phương pháp, quản trị, và điều kiện đào tạo. Việc nâng cao chất lượng cần được xem xét dưới nhiều góc độ khác nhau. CMCN 4.0 đã thay đổi mục tiêu đào tạo giáo viên theo hướng khuyến khích sáng tạo cá nhân và tập thể. Sinh viên ĐHSP không chỉ học để trở thành giáo viên mà còn phải được trang bị năng lực làm việc trong nhiều ngành nghề liên quan. Chương trình đào tạo cần được thiết kế theo hướng mở, linh hoạt để sinh viên dễ dàng cập nhật kiến thức và nâng cao khả năng. Các môn học như tư vấn tâm lý, chuyển giao công nghệ giáo dục, và chuyển đổi số trong giáo dục được đề xuất. Các trường ĐHSP cũng cần tăng cường ứng dụng công nghệ số và mở rộng mô hình lớp học trực tuyến. Sinh viên phải được rèn luyện trong môi trường thực tế từ sớm. Quản trị đào tạo cần chuyển từ phong cách hành chính sang phong cách đổi mới sáng tạo, kết hợp công nghệ dữ liệu lớn.

Kết quả nghiên cứu cho thấy, cuộc CMCN 4.0 đã có tác động toàn diện đến các thành tố của chất lượng đào tạo giáo viên, bao gồm mục tiêu, chương trình, phương pháp, hình thức, quản trị và điều kiện đào tạo. Về mục tiêu, các trường ĐHSP cần đào tạo những giáo viên không chỉ giỏi về chuyên môn mà còn có khả năng sáng tạo, làm việc nhóm và thích ứng với các ngành nghề mới. Về chương trình, cần xây dựng nội dung mở, tích hợp các môn học liên ngành và bổ sung các kỹ năng về chuyển đổi số, tư vấn tâm lý, cũng như dịch vụ giáo dục. Phương pháp đào tạo cần áp dụng công nghệ hiện đại, khuyến khích sinh viên học tập thông qua thực hành và đổi mới sáng tạo. Hình thức đào tạo nên kết hợp giữa học trực tuyến và thực tế để tối ưu hóa hiệu quả. Quản trị đào tạo đòi hỏi sự linh hoạt, ứng dụng công nghệ dữ liệu lớn để tối ưu hóa quá trình quản lý. Cuối cùng, các điều kiện hỗ trợ như cơ sở hạ tầng, tài liệu học liệu, và môi trường thực hành cần được cải thiện để đáp ứng yêu cầu đào tạo hiện đại.

Việc đổi mới chương trình đào tạo không chỉ giúp sinh viên ĐHSP nắm vững kiến thức chuyên ngành mà còn mở rộng cơ hội nghề nghiệp trong các lĩnh vực liên quan. Đặc biệt, sự kết hợp giữa các môn học như tâm lý học xã hội, chuyển đổi số trong giáo dục, và phương pháp giảng dạy tiên tiến sẽ nâng cao khả năng sáng tạo và tư duy phản biện của sinh viên. Từ góc độ phương pháp, việc đẩy mạnh sử dụng công nghệ số và xây dựng các lớp học ảo không chỉ nâng cao hiệu quả học tập mà còn giúp sinh viên làm quen với các công cụ giảng dạy hiện đại. Quản trị giáo dục đổi mới là yếu tố cốt lõi để đảm bảo rằng các nguồn lực và quy trình đào tạo được tối ưu hóa.

Tuy nhiên, việc triển khai các giải pháp này cũng đối mặt với không ít thách thức. Đầu tiên, việc xây dựng chương trình đào tạo mới đòi hỏi sự đồng thuận và hợp tác giữa các nhà quản lý giáo dục, giảng viên, và các bên liên quan. Thứ hai, hạ tầng công nghệ tại nhiều trường ĐHSP còn hạn chế, cần đầu tư đáng kể để đáp ứng yêu cầu hiện đại hóa. Cuối cùng, giáo viên và sinh viên cần được đào tạo để thích nghi với những thay đổi trong phương pháp và công cụ giảng dạy. Cuộc CMCN 4.0 đang tác động sâu rộng đến giáo dục, đòi hỏi các trường ĐHSP phải đổi mới toàn diện. Việc nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên là nhiệm vụ có tính chiến lược, góp phần quan trọng trong việc phát triển xã hội thời đại số hoá.

Huyền Đức

Tài liệu tham khảo

Phạm Lê Cường (2022). Nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên đáp ứng yêu cầu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Tạp chí Khoa học giáo dục Việt Nam, 18(S1), 31-35.