Quốc tế hóa trong nghiên cứu khoa học xã hội ở Trung Quốc

Trong những năm gần đây, Trung Quốc đã có những bước tiến đáng kể trong việc phát triển nghiên cứu khoa học, đặc biệt trong các lĩnh vực khoa học tự nhiên và công nghệ. Tuy nhiên, trong các lĩnh vực khoa học xã hội, sự phát triển này vẫn chưa đạt được tầm ảnh hưởng như mong muốn. Điều này phản ánh sự phân hóa trong chiến lược quốc tế hóa của Trung Quốc, với những khó khăn trong việc xây dựng một cộng đồng nghiên cứu khoa học xã hội toàn cầu có ảnh hưởng rộng rãi. Mặc dù có sự gia tăng đáng kể trong số lượng công bố và trích dẫn các công trình nghiên cứu, các vấn đề về ngôn ngữ, văn hóa và chính trị vẫn là những rào cản lớn đối với sự công nhận toàn cầu của các nghiên cứu khoa học xã hội Trung Quốc.

Để hiểu rõ hơn về xu hướng quốc tế hóa trong nghiên cứu khoa học xã hội Trung Quốc, một nghiên cứu gần đây đã phân tích hơn 8.000 công bố khoa học trong ba lĩnh vực chủ chốt: Kinh tế học, Giáo dục và Khoa học Chính trị, trong giai đoạn 2016-2020. Kết quả cho thấy các nghiên cứu trong lĩnh vực Kinh tế học và Giáo dục của Trung Quốc chủ yếu được công bố trên các tạp chí quốc tế có uy tín, phần lớn là các tạp chí phương Tây. Tuy nhiên, trong lĩnh vực Khoa học Chính trị, các công bố của Trung Quốc lại chủ yếu tập trung vào các vấn đề trong nước, điều này hạn chế khả năng ảnh hưởng toàn cầu của các nghiên cứu này, dù chúng được công bố bằng tiếng Anh. Phân tích này cho thấy một thực tế rằng mặc dù Trung Quốc đang gia tăng số lượng công bố quốc tế, nhưng chất lượng và sự tham gia vào các vấn đề nghiên cứu toàn cầu lại chưa được cải thiện tương xứng.

Một yếu tố quan trọng không thể bỏ qua trong quá trình quốc tế hóa nghiên cứu khoa học xã hội của Trung Quốc là hợp tác quốc tế. Các nghiên cứu chỉ ra rằng các học giả Trung Quốc chủ yếu hợp tác với các đối tác phương Tây, đặc biệt là từ Hoa Kỳ, Vương quốc Anh và Đức. Trong lĩnh vực Kinh tế học và Giáo dục, việc hợp tác với các tổ chức quốc tế không chỉ giúp nâng cao chất lượng nghiên cứu mà còn giúp các học giả Trung Quốc tham gia vào các dự án nghiên cứu lớn, giải quyết những vấn đề toàn cầu như chính sách kinh tế, khủng hoảng tài chính và cải cách giáo dục. Tuy nhiên, trong Khoa học Chính trị, sự hợp tác lại chủ yếu diễn ra trong nước, với các tổ chức nghiên cứu Trung Quốc đóng vai trò chủ yếu. Điều này tạo ra một sự "tách biệt" giữa nghiên cứu chính trị của Trung Quốc với cộng đồng nghiên cứu quốc tế, ảnh hưởng đến khả năng các nghiên cứu này có thể tác động đến các vấn đề toàn cầu.

Ngoài hợp tác, một yếu tố quan trọng khác ảnh hưởng đến sự quốc tế hóa nghiên cứu khoa học xã hội Trung Quốc là sự phân bố không đồng đều về trích dẫn các công trình nghiên cứu. Các nghiên cứu trong lĩnh vực Kinh tế học của Trung Quốc hiện đã đạt được một bước tiến đáng kể về số lượng trích dẫn, vượt qua nhiều quốc gia phương Tây. Điều này chứng tỏ rằng các nghiên cứu về kinh tế từ Trung Quốc đã bắt đầu được cộng đồng khoa học quốc tế công nhận và ứng dụng. Tuy nhiên, trong các lĩnh vực Giáo dục và Khoa học Chính trị, mức độ trích dẫn vẫn còn hạn chế, điều này cho thấy các nghiên cứu trong hai lĩnh vực này chưa thực sự có tầm ảnh hưởng toàn cầu. Mặc dù số lượng công bố của Trung Quốc trong các lĩnh vực này gia tăng, nhưng chất lượng và sự hiện diện của các nghiên cứu vẫn còn thiếu so với các quốc gia phương Tây.

Thực tế này phản ánh sự khó khăn trong việc xây dựng một hệ thống nghiên cứu khoa học xã hội có tính chất quốc tế, nơi các nghiên cứu không chỉ đáp ứng nhu cầu nghiên cứu trong nước mà còn có giá trị toàn cầu. Trung Quốc, với sự hỗ trợ mạnh mẽ từ chính phủ và các tổ chức nghiên cứu trong nước, vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức trong việc thu hút sự quan tâm và công nhận của cộng đồng khoa học quốc tế, đặc biệt là trong các lĩnh vực Khoa học Chính trị và Giáo dục. Việc này không chỉ liên quan đến các vấn đề ngôn ngữ và văn hóa mà còn có yếu tố chính trị, khi những nghiên cứu mang tính chất quốc gia hoặc phản ánh quan điểm chính trị của Trung Quốc có thể gặp khó khăn trong việc được chấp nhận trong các diễn đàn nghiên cứu quốc tế.

Những xu hướng quốc tế hóa nghiên cứu khoa học xã hội của Trung Quốc không chỉ phản ánh đặc điểm của nước này mà còn là những bài học quý giá cho Việt Nam trong việc thúc đẩy hợp tác nghiên cứu quốc tế. Đầu tiên, Việt Nam cần chú trọng phát triển các lĩnh vực nghiên cứu có tính toàn cầu cao, đặc biệt là Kinh tế học và Giáo dục, những lĩnh vực mà Việt Nam có tiềm năng nghiên cứu sâu và có ảnh hưởng rộng rãi. Việc tập trung vào các vấn đề toàn cầu như phát triển bền vững, đổi mới giáo dục, cải cách chính sách kinh tế sẽ giúp nghiên cứu khoa học xã hội Việt Nam có giá trị quốc tế và thu hút sự chú ý của cộng đồng khoa học toàn cầu. Thứ hai, Việt Nam cần tạo ra một môi trường nghiên cứu mở, khuyến khích hợp tác với các đối tác quốc tế không chỉ từ các quốc gia phương Tây mà còn từ các quốc gia trong khu vực Đông Nam Á và châu Á. Việc xây dựng mạng lưới hợp tác nghiên cứu giữa các quốc gia trong khu vực sẽ giúp Việt Nam gia tăng sự hiện diện trong cộng đồng khoa học khu vực và toàn cầu. Cần phải đặc biệt chú trọng đến việc phát triển các nghiên cứu liên ngành, giải quyết các vấn đề thực tiễn của Việt Nam nhưng cũng có tính ứng dụng toàn cầu. Cuối cùng, để thúc đẩy sự quốc tế hóa nghiên cứu khoa học xã hội, Việt Nam cần đầu tư mạnh mẽ vào việc nâng cao chất lượng công bố quốc tế, đặc biệt là việc tham gia vào các tạp chí khoa học quốc tế uy tín. Cùng với đó, các cơ sở nghiên cứu và các học giả Việt Nam cần chủ động tham gia vào các hội nghị, hội thảo quốc tế, phát triển các dự án hợp tác nghiên cứu chung với các học giả quốc tế, từ đó nâng cao uy tín và ảnh hưởng của nghiên cứu khoa học xã hội Việt Nam trên trường quốc tế.

Quá trình quốc tế hóa nghiên cứu khoa học xã hội của Trung Quốc, đặc biệt trong các lĩnh vực Kinh tế học, Giáo dục và Khoa học Chính trị, phản ánh những thách thức và cơ hội trong việc gia tăng sự hiện diện của các nghiên cứu khoa học xã hội trên phạm vi toàn cầu. Các học giả Trung Quốc đang ngày càng tham gia vào các dự án nghiên cứu quốc tế và gia tăng số lượng công bố trên các tạp chí uy tín, tuy nhiên, vẫn còn nhiều rào cản cần vượt qua để đạt được sự công nhận và ảnh hưởng toàn cầu thực sự. Những bài học từ Trung Quốc sẽ giúp Việt Nam xây dựng chiến lược quốc tế hóa nghiên cứu khoa học xã hội, phát triển hợp tác nghiên cứu quốc tế và nâng cao chất lượng công bố khoa học.

Vân An lược dịch

Nguồn:

Demeter, M., Goyanes, M., Háló, G., & Xu, X. (2024). The internationalization of Chinese social sciences research: publication, collaboration, and citation patterns in economics, education, and political science. Policy Reviews in Higher Education, 1–27. https://doi.org/10.1080/23322969.2024.2438