Giáo dục nghề Nông nghiệp dựa trên năng lực và sự phát triển bền vững

Giáo dục dựa trên năng lực (CBE) là một phương pháp tiếp cận giáo dục tập trung vào việc phát triển các kỹ năng, thái độ và kiến thức mà học sinh cần để thành công trong nghề nghiệp của họ. Thay vì chỉ chú trọng đến việc truyền đạt lý thuyết, CBE nhấn mạnh vào việc học sinh có thể thực hành và áp dụng những gì đã học vào thực tế công việc. Mô hình này yêu cầu chương trình học phải linh hoạt, dễ dàng điều chỉnh để phản ánh những thay đổi trong nhu cầu ngành nghề, đồng thời đảm bảo rằng học sinh đạt được năng lực cụ thể trong các lĩnh vực chuyên môn. CBE cũng đặc biệt chú trọng đến việc phát triển các năng lực mềm như khả năng làm việc nhóm, kỹ năng giải quyết vấn đề, và tinh thần trách nhiệm với môi trường và cộng đồng. Đối với giáo dục nghề nông nghiệp, những yếu tố này trở nên quan trọng hơn bao giờ hết trong bối cảnh yêu cầu về sự chuyển đổi sang các phương thức sản xuất nông nghiệp bền vững, hiệu quả và có khả năng chống chịu với các tác động của biến đổi khí hậu.

Tại Burundi, nền nông nghiệp vẫn là trụ cột kinh tế chính, với phần lớn dân cư sống dựa vào sản xuất nông nghiệp tự cung tự cấp. Tuy nhiên, ngành nông nghiệp của đất nước này đang phải đối mặt với nhiều thách thức lớn, bao gồm biến đổi khí hậu, thiếu hụt tài nguyên, và các phương thức sản xuất truyền thống không đủ khả năng đáp ứng các yêu cầu phát triển bền vững. Chính vì vậy, giáo dục nghề nông nghiệp tại các trường ITAB cần phải được cải cách để cung cấp cho học sinh những kỹ năng và năng lực thực tiễn phù hợp với nhu cầu của ngành nông nghiệp hiện đại.

Chương trình giảng dạy tại các trường ITAB hiện nay chủ yếu tập trung vào việc truyền đạt kiến thức lý thuyết và các kỹ thuật canh tác cơ bản. Tuy nhiên, các chương trình này chưa được thiết kế để phát triển các kỹ năng cần thiết cho việc thực hành và áp dụng kiến thức vào các tình huống thực tế trong nông nghiệp bền vững. Bên cạnh đó, các yếu tố như quản lý tài nguyên, bảo vệ môi trường, và phát triển cộng đồng chưa được tích hợp đầy đủ vào trong chương trình giảng dạy.

Một trong những vấn đề lớn của hệ thống giáo dục nghề nông nghiệp tại Burundi là sự thiếu linh hoạt trong việc điều chỉnh chương trình học để phản ánh những thay đổi trong ngành nông nghiệp toàn cầu. Các phương pháp giảng dạy chủ yếu vẫn tập trung vào kỹ thuật sản xuất truyền thống mà chưa chú trọng đến các yếu tố bền vững, môi trường và khả năng thích ứng với các thách thức mới. Điều này khiến cho học sinh không được trang bị đầy đủ các kỹ năng mềm và thái độ cần thiết để đối phó với những thay đổi nhanh chóng trong ngành nông nghiệp và môi trường.

Mô hình CBE trong giáo dục nghề nông nghiệp đòi hỏi sự kết hợp hài hòa giữa ba yếu tố: kiến thức chuyên môn, kỹ năng thực hành và thái độ nghề nghiệp. Chương trình giáo dục phải phát triển đồng thời cả ba yếu tố này, giúp học sinh không chỉ giỏi về mặt lý thuyết mà còn có khả năng áp dụng những kiến thức đó vào thực tế công việc. Bên cạnh đó, CBE còn chú trọng đến việc phát triển các năng lực mềm như khả năng giải quyết vấn đề, sáng tạo, và tư duy phản biện, những yếu tố quan trọng giúp học sinh thích ứng với môi trường công việc thay đổi liên tục. Đặc biệt, trong lĩnh vực nông nghiệp, các yếu tố như bảo vệ môi trường, phát triển cộng đồng và sử dụng tài nguyên hiệu quả là những vấn đề không thể bỏ qua. Do đó, giáo dục nghề nông nghiệp cần tích hợp các nội dung này vào chương trình giảng dạy, giúp học sinh không chỉ phát triển các kỹ năng nghề nghiệp mà còn hiểu rõ trách nhiệm của mình đối với xã hội và môi trường. Việc thiếu hụt các yếu tố này trong chương trình giáo dục tại Burundi là một trong những nguyên nhân khiến hệ thống giáo dục nghề nông nghiệp chưa thể đáp ứng được yêu cầu của nền nông nghiệp bền vững.

Việt Nam với nền nông nghiệp chiếm tỷ trọng lớn trong nền kinh tế và đang đối mặt với nhiều thách thức về biến đổi khí hậu và phát triển bền vững, có thể rút ra nhiều bài học từ thực trạng giáo dục nghề nông nghiệp tại Burundi. Trước hết, Việt Nam cần phát triển một hệ thống giáo dục nghề nông nghiệp linh hoạt, có khả năng phản ánh và điều chỉnh kịp thời với những thay đổi trong nhu cầu của thị trường lao động và xu thế phát triển bền vững của ngành nông nghiệp. Chương trình giáo dục nghề nông nghiệp tại Việt Nam cần chú trọng phát triển các kỹ năng thực hành, khả năng giải quyết vấn đề và tư duy sáng tạo cho học sinh. Các trường dạy nghề nông nghiệp có thể học hỏi từ Burundi trong việc tích hợp các yếu tố bền vững vào chương trình giảng dạy, giúp học sinh không chỉ học được kỹ thuật sản xuất mà còn hiểu rõ về trách nhiệm đối với môi trường, cộng đồng và xã hội. Các mô hình sản xuất nông nghiệp hiện đại, có tính bền vững và thích ứng với biến đổi khí hậu cũng cần được đưa vào giảng dạy, để học sinh có thể áp dụng những gì học được vào thực tế. Bên cạnh đó, Việt Nam cần tăng cường sự hợp tác giữa các cơ sở giáo dục, chính phủ và các tổ chức doanh nghiệp để tạo ra một hệ sinh thái giáo dục nghề nông nghiệp hiệu quả, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững. Đây là một yếu tố quan trọng để đảm bảo rằng chương trình giáo dục nghề nông nghiệp không chỉ phát triển các kỹ năng nghề nghiệp mà còn góp phần nâng cao năng lực cho các học sinh, chuẩn bị cho họ sẵn sàng đối mặt với những thách thức trong một thế giới thay đổi không ngừng.

Giáo dục nghề nông nghiệp dựa trên năng lực là một phương thức tiếp cận hiệu quả để phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho ngành nông nghiệp bền vững. Tuy nhiên, việc triển khai CBE tại các quốc gia như Burundi đang gặp không ít thách thức, đặc biệt trong việc tích hợp các yếu tố bền vững vào chương trình giảng dạy. Những bài học từ Burundi có thể giúp Việt Nam cải cách hệ thống giáo dục nghề nông nghiệp, nhằm đáp ứng yêu cầu về phát triển bền vững trong nông nghiệp, không chỉ dừng lại ở việc giảng dạy các kỹ thuật cơ bản mà còn hướng tới việc phát triển toàn diện các kỹ năng và thái độ nghề nghiệp. Chỉ khi đó, giáo dục nghề nông nghiệp mới có thể thực sự đóng góp vào sự phát triển bền vững của nền nông nghiệp Việt Nam.

Vân An lược dịch

Nguồn:

Nyamweru, J. C., Ndayitwayeko, W. M., Kessler, A., & Biemans, H. (2024). Competence-based vocational agriculture education for sustainability in Burundi: perspectives from different educational stakeholders. Journal of Vocational Education & Training, 1–23. https://doi.org/10.1080/13636820.2024.2428770